သုပ္ပဗုဒ္ဓကုဋ္ဌိဝတ္ထုဂါထာ
၅-ဗာလဝဂ်
၇-သုပ္ပဗုဒ္ဓကုဋ္ဌိဝတ္ထုအဋ္ဌကထာဂါထာ
သုတဓနဉ္စ စာဂေါ စ, ပညာ ဝေ သတ္တမံ ဓနံ။
သဒ္ဓါဓနံ၊ (ရတနာ၃တန်, ကံကံအကျိုး, မြတ်နိုးကျေနပ်, ယုံ ကြည်တတ်သော) သဒ္ဓါဟူသော ဥစ္စာသည်လည်းကောင်း။ သီလဓနံ၊ ကိုယ်ကျင့်သီလဟူသော ဥစ္စာသည်လည်းကောင်း။ ဟိရီ၊ (မကောင်းမှုဒုစရိုက်ကို ရှက်တတ်, စက်ဆုတ်တတ်သော) ဟိရီဟူသော။ ဓနံ၊ ဥစ္စာသည်လည်းကောင်း။ ဩတ္တပ္ပိယံ၊ (မ ကောင်းမှုဒုစရိုက်ကြောင့် ကြောက်လန့်တတ်သော) ဩတ္တပ္ပဟူ သော။ [ဩတ္တပ္ပမေဝ ဩတ္တပ္ပိယံ။] ဓနံ၊ ကောင်း။ သုတဓနံ၊ (ကြား နာသင်မှတ်, ဆောင်ထားအပ်သော, ပရိယတ်တရားဟူသော) သုတဥစ္စာသည်လည်းကောင်း။ စာဂေါ၊ စွန့်ကြဲကြောင်းစေတနာ, အလောဘဟူသော။ ဓနံ စ၊ ကောင်း။ ဝေ၊ စင်စစ်။ ပညာ၊ လော ကီ, လောကုတ္တရာပညာဟူသော။ သတ္တမံ၊ ၇-ပါးမြောက်ဖြစ် သော။ ဓနံ စ၊ ကောင်း။ (ဟောန္တိ၊ ရှိကုန်၏။) (ဋ္ဌ-၁၂၃)
စာဂေါ ။ ။ စဇတိ ဧတေနာတိ စာဂေါ, ဒါနံ(သံ၊ဋီ၊၁၊၃၂၇)။ စာဂေါတိ အလောဘော(မ၊ဋီ၊၁၊၅၆)။
ပညာ။ ။ ပဇာနာတီတိ ပညာ၊ ပညာပေတီတိ ပညာ(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၅)။ ပဇာနာတိ ဧတာယာတိ ပညာ(သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၁)။ ပညာယတေ ဧတာယာတိ ပညာ(ဓာန်-ဋီ-၁၅၂)။ ပကာရေန ဇနေဟိ ဉာတဗ္ဗာ တုသိတဗ္ဗာတိ ပညာ(နိသာ-၇၇)။ သတ္တပိ စေတာနိ လောကိယလောကုတ္တရ- မိဿကာနေဝ ကထိတာနိ(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၁)။
]အဒလိဒ္ဒေါ’တိ တံ အာဟု, အမောဃံ တဿ ဇီဝိတံ။
ဣတ္ထိယာ ဝါ၊ မိန်းမသော်လည်းဖြစ်သော။ ပုရိသဿ ဝါ၊ ယောကျ်ားသော်လည်းဖြစ်သော။ ယဿ၊ အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဝါ၊ မှာ။ ဧတေ ဓနာ၊ ဤဥစ္စာ၇-ပါးတို့သည်။ အတ္ထိ၊ ရှိကုန်၏။ တံ၊ ထို ပုဂ္ဂိုလ်ကို။ အဒလိဒ္ဒေါတိ၊ ဥစ္စာမမွဲ, မဆင်းရဲသူဟူ၍။ အာဟု၊ (ပညာရှိတို့) မိန့်ဆိုတော်မူကုန်၏။ တဿ၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဇီဝိတံ၊ အသက်ရှင်ခြင်းကို။ အမောဃံ၊ အကျိုးမပြီး, အချီးနှီးမဟုတ်ဟူ၍။ (အာဟု၊ ကုန်၏။) (ဋ္ဌ-၁၂၄)
သုပ္ပဗုဒ္ဓကုဋ္ဌိဝတ္ထုပါဠိဂါထာ
ကရောန္တာ ပါပကံ ကမ္မံ, ယံ ဟောတိ ကဋုကပ္ဖလံ။
ဒုမ္မေဓာ၊ ပညာမရှိကုန်သော။ ဗာလာ၊ ပစ္စုပ္ပန်ကျိုး,သံသရာ ကျိုးကို, မြော်ကိုးသိရန်, ပညာဉာဏ်ကင်း, လူဖျင်းလူအတို့သည်။ ယံ (ကမ္မံ)၊ အကြင်ကံသည်။ ကဋုကပ္ဖလံ၊ ထက်မြက်ထန်သည်း, ဆင်းရဲသောအကျိုးရှိသည်။ (ဟောတိ၊ ၏။) ပါပကံ၊ ယုတ်ညံ့ သော။ (တံ) ကမ္မံ၊ ထိုကံကို။ ကရောန္တာ၊ ပြုကုန်လျက်။ အတ္တနာ၊ ကိုယ်တိုင်။ အမိတ္တေန ဣဝ၊ ရန်သူသည်ကဲ့သို့။ (ဟုတွာ၊ ၍။) စရန္တိ၊ လှည့်လည်နေထိုင်ကုန်၏။ [ယံကို တတိယာ (ဟိတ်) အနက် ယူ၍ “ယံ၊ အကြင်ကံကြောင့်။ ကဋုကပ္ဖလံ၊ ထက်မြက်ထန်သည်း, ဆင်း ရဲသောအကျိုးသည်။ ဟောတိ”ဟုလည်း ပေးကြသေးသည်။] (ပါ-၆၆)
အမိတ္တေနေဝ။ ။ မိဇ္ဇတိ သိနေဟတီတိ မိတ္တော၊ [မိဒ+တ၊] သဗ္ဗ- ဂုယှေသု မိနိယတိ ပက္ခိပီယတီတိ မိတ္တော၊ [မိ+တ၊] န+မိတ္တော အမိတ္တော။ အမိတ္တေနေဝသည် ဥပမာန, အတ္တနာသည် ဥပမေယျတည်း၊ ဥပမာန ဥပမေယျ၂မျိုးတွင် ဥပမာနသည် အပ္ပဓာန, ဥပမေယျသည် ပဓာနတည်း၊ ပဓာနဖြစ်သော အတ္တနာကို ဟုတွာ, စရန္တိတို့၌ ဝိသေသနအဖြစ်ဖြင့် စပ်ရသကဲ့သို့ အပ္ပဓာနဖြစ်သော အမိတ္တေနေဝကိုလည်း ဟုတွာ, စရန္တိ တို့၌ပင် စပ်ရသည်၊ ဥပမာန ဥပမေယျတို့သည် ဝိဘတ်တူရိုး ဖြစ်သည်။ [ဥပမာန ဥပမေယျဟု, ပဒ၂ပါး, လိင် ဝုစ်ပြားလည်း, ဝိဘတ်ကားမူ, တူမြဲ ဟူ၏၊-ဘုရား-၆၆။]
နေတ္တိဝိ-၂၈၈။ ။ ထို၌ အမိတ္တေန, အတ္တနာတို့ကို အဝုတ္တကတ္တား ကြံ၍ “ဒုမ္မေဓာ ဗာလာ-တို့သည်၊ အမိတ္တေန-ရန်သူသည်၊ ပါပကံ-သော၊ ကမ္မံ-ကို၊ (ကတံ) ဣဝ-ပြုအပ်သကဲ့သို့၊ (ဧဝံ-တူ၊) အတ္တနာ-သည်၊ ကဋုကပ္ဖလံ-သော၊ ယံ ကမ္မံ-ကို၊ (ကတံ-သည်၊) ဟောတိ၊ ပါပကံ-သော၊ ကတံပြုအပ်ပြီးသော၊ တံ ကမ္မံ-ထိုကံကို၊ ကရောန္တာ-ကုန်လျက်၊ စရန္တိ”ဟု ပေး စေသည်။
ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏပေးပုံ။ ။ “အမိတ္တေန+ဧဝ”ဟု ပုဒ်ဖြတ်၍ “အမိတ္တေန ဧဝ-ရန်သူဖြစ်၍သာလျှင်ဖြစ်သော၊ အတ္တနာ-ကိုယ်ဖြင့်”ဟု ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက် ပေးကြသေး၏၊ သို့သော် အဖွင့်၌ ဝိယဖြင့် ဖွင့်ခြင်းကြောင့် “အမိတ္တေန+ဣဝ”ဟုသာ ပုဒ်ဖြတ်ရပါမည်။ “အမိတ္တေန+ ဧဝ”ဟု မဖြတ်နိုင်ပါ၊ အကယ်၍ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်ပေးလိုလျှင် “နေတံ အဇ္ဇတနာမိ(ဓမ္မ-၄၇၊ နိဒီ-၄၃)”၌ကဲ့သို့ ဣဝကို ဧဝအနက်ဟော ကြံ၍ “အမိတ္တေန ဣဝ-ရန်သူဖြစ်၍သာလျှင်ဖြစ်သော၊ အတ္တနာ-ဖြင့်” ဟု ပေးပါ၊ ဝိသေသနယူသလောက်ကား မကောင်းပါ။[“အမိတ္တေနေဝ အတ္တနာတိ အတ္တနာ အမိတ္တဘူတေန ဝိယ ဝေရိနာ ဟုတွာ(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၃)၊ အမိတ္တေနေဝါတိ အမိတ္တဘူတေန ဝိယ ဝေရိနာ ဝိယ ဟုတွာ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၂၅)။ ဓမ္မ.ဋ္ဌ၌ ဝေရိနာနောင် ဝိယကျနေသည်၊ နေတ္တိ ဋ္ဌ ကဲ့သို့ “ဝိယ” ပါရှိရမည်။]