ဟတ္ထာစရိယပုဗ္ဗကဘိက္ခုဝတ္ထုဂါထာ
၂၃-နာဂဝဂ်
၂-ဟတ္ထာစရိယပုဗ္ဗကဘိက္ခုဝတ္ထုပါဠိဂါထာ
ယထာ’တ္တနာ သုဒန္တေန, ဒန္တော ဒန္တေန ဂစ္ဆတိ။
ဟိ၊ မှန်၏။၁ ဒန္တော၊ ယဉ်ကျေးပြီးသောပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဒန္တေန၊ ရှေ့အဖို့၌ ဣန္ဒြေ တို့ကို ဆုံးမခြင်းဖြင့် ဆုံးမအပ်ပြီး (ယဉ်ကျေးပြီး) သော။၂ သုဒန္တေန၊ နောက်အဖို့၌ အရိယာမဂ်ကို ဖြစ်ပွားစေခြင်းဖြင့် ကောင်းစွာဆုံးမအပ်ပြီးသော။ အတ္တနာ၊ အရဟတ္တ ဖိုလ်စိတ်ဖြင့်။၁ အဂတံ၊ အိပ်မက်၌သော်မှလည်း မရောက်အပ်ဘူးသော။ ဒိသံ၊ နိဗ္ဗာန် အရပ်သို့။၂ ဂစ္ဆတိ ယထာ၊ သွားရောက်နိုင်သကဲ့သို့။ (တထာ၊ တူ။ ကောစိ ပုဂ္ဂလော၊ တစ်စုံတယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည်။) ဧတေဟိ ယာနေဟိ၊ ဤဆင်ယာဉ်အစရှိသော ယာဉ်တို့ဖြင့်။ အဂတံ၊ သော။ ဒိသံ၊ သို့။ န ဂစ္ဆေယျ၊ မသွားမရောက်နိုင်။ (ပါ-၃၂၃)
၁။ ဟိ။ ။ ကျက်မှတ်လွယ်ကူစေရန် ဒဠှီကရဏအနက်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ ကာရဏိ အနက်ယူ၍ “(ကသ္မာ-အဘယ်ကြောင့်၊ အတ္တဒန္တော-သည်၊ တတော-ထက်၊ ဝရံ-နည်း?) ဟိ (ယသ္မာ)-အကြင်ကြောင့်၊ ဒန္တေန ၊ပေ၊ န ဂစ္ဆေယျ-နိုင်၊ (တသ္မာ-ကြောင့်၊ အတ္တဒန္တော-သည်၊ တတော-ထက်၊ ဝရံ-၏)”ဟု အဖွင့်အတိုင်းလည်း ပေးနိုင်သည်။ [န ဟိတက်ရာ, ဟိနက်မှာ, ဟိတ်ပါဒဠှီစွဲ။]
၂။ဒန္တေန သုဒန္တေန။ ။ ဓမ္မ.ဋ္ဌ၌ “ပုဗ္ဗဘာဂေ ဣန္ဒြိယဒမေန”သည် ဒန္တေန၏အဖွင့်, “အပရဘာဂေ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာယ”သည် သုဒန္တေန၏ အဖွင့်တည်း၊ ထိုကြောင့် မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၃၀၅၊ စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၈တို့အတိုင်း ဓမ္မ.ဋ္ဌ၌ “ပုဗ္ဗဘာဂေ ဣန္ဒြိယဒမေန ဒန္တေန”ဟု ရှိရမည်၊ ဓမ္မ.ဋ္ဌ၌ “ဒန္တေန”ပုဒ်ကျနေသည်၊ “အတ္တနာ ပန သုဒန္တေန သက္ကာ အဂတပုဗ္ဗံ ဌာနံ ဂန္တုံ(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၀)”ဟူသော စကားအရ ဒန္တေန သုဒန္တေနတို့သည် အတ္တနာ၏ ဝိသေသနတို့တည်း။
၃၀ါကျယူပုံ။ ။ (က) န ဟိ..ဒိသံ၊ (ခ) ယထာတ္တနာ သုဒန္တေန၊ (ဂ) ဒန္တော ဒန္တေန ဂစ္ဆတိ”ဟု ၃၀ါကျယူ၍ “သုဒန္တေန-သော၊ အတ္တနာ-ကိုယ်စိတ်ဖြင့်၊ အဂတံ ဒိသံ-ကို၊ ဂစ္ဆေယျ ယထာ-သို့၊ ဧတေဟိ ယာနေဟိ-တို့ဖြင့်၊ အဂတံ ဒိသံ န ဟိ ဂစ္ဆေယျ-နိုင်၊ ဒန္တော-သည်၊ ဒန္တေန- ယဉ်ကျေးခြင်းကြောင့်၊ အဂတံ ဒိသံ ဂစ္ဆတိ”ဟုလည်း ပေးကြ၏။
ဝိသေသနအသီးအသီး။ ။ ဒန္တေနသည် ဒန္တော၏ ဝိသေသန, သုဒန္တေနကား အတ္တနာ၏ ဝိသေသနဟု အသီးအသီးယူ၍ “ဒန္တေန-ဣန္ဒြေတို့ကို ဆုံးမခြင်းဖြင့်၊ ဒန္တော-သည်၊ သုဒန္တေနသော၊ အတ္တနာ-ဖြင့်၊ အဂတံ ဒိသံ ဂစ္ဆတိ ယထာ”ဟုလည်း ပေးကြ၏။
၁။အတ္တနာအရ။ ။ “ယထာတ္တနာ..ဂစ္ဆတိ”ဟူသော ဥပမေယျဘက်၌ ယာနေဟိသည် ကရိုဏ်းဖြစ်သကဲ့သို့ “န ဟိ..ဒိသံ”ဟူသော ဥပမာနဘက်၌ အတ္တနာသည် ကရိုဏ်းတည်း၊ “ဒန္တဘူမိံ(ယဉ်ကျေးသူတို့ ရောက်အပ်သောဘုံသို့) ပါပုဏာတိ”ကို ကြည့်၍ အတ္တနာအရ အရ- ဟတ္တဖိုလ်စိတ်ကိုယူ၊ မှန်၏-ဒန္တဘူမိဟူသည် “ဒန္တဘူမိန္တိ အရဟတ္တံ(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၀၊ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၃၀၅၊ စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၈)”ဟူသော အဖွင့်အရ အရဟတ္တဖိုလ်တည်း၊ ဥပလက္ခဏနည်းဖြင့် ဖိုလ်၄ပါး လုံးကို ယူနိုင်သည်။ [ဧတေဟိ ယာနေဟိ၏ အနိယမထည့်လိုမူ “ယာနိ ယာနာနိ-အကြင် ဆင်မြင်းစသော ယဉ်တို့သည်၊ (သန္တိ)”ဟု ထည့်ပါ။]
၂။ဒိသံ။ ။ သကလာယ ပဋိပတ္တိယာ ဒိဿတိ အပဒိဿတိ အဘိသန္ဒဟီယတီတိ ဒိသာ၊ သဗ္ဗဗုဒ္ဓေဟိ ဝါ ပရမံ သုခန္တိ ဒိဿတိ အပဒိဿတိ ကထီယတီတိ ဒိသာ၊ သဗ္ဗဒုက္ခံ ဝါ ဒိဿန္တိ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ ဥဇ္ဈန္တိ ဧတာယာတိ ဒိသာ(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၃)။ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထာဒိဝသေန ဒိဿတိ အပဒိဿတီတိ နိဗ္ဗာနံ ဒိသာ(အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၀)။
ဟတ္ထာစရိယပုဗ္ဗကဘိက္ခုဝတ္ထုဂါထာနိဿယပြီးပြီ။