დუდიშია გერგენჯი
ირ ნაონდღერს სკოლაშე დორთელ ბაღანეფი გერგენჯიშ ბაღიშა მინმიშეს დო თექ ლაჸაფენდეს. თენა რდჷ დიდი, სქვამი ბაღი, ლიბუ, რწვანე ოდიარეთ ფორილი. ექი–აქო ოდიარეს მურიცხეფჯგურა გოსოფურ პეულეფი მიშარჩქუდჷ დო თექ ვითოჟირ ატამაშ ჯა გეჩანდჷ, ნამუთ გიშულირს ვარდიშფერ დო სადაფიშფერ ჰამო პეულეფო პირანდჷ დო დამორჩილს დოზურზილი ნაჸოფი მუკმოუღუდჷ. ჯალეფს ჩიტეფი ამახედეს დო თინერ ჰამას ღურჭულანდეს, ნამდა ბედინერ ბაღანეფი ლაჸაფის მითმიოტალენდეს, თინეფშა ქომოურჩქილუაფუდესკონ თიშენ. – მუ ბედინერეფი ვორეთ ათაქ, – გინმაძახანდეს თინეფი ართიანს. ართ დღას გერგენჯიქ დირთჷ ჸუდეშა, თინა მუშ კორნუოლარ კოჩიშმაჭკომალი მაჸალეშ ოძირაფუშა რდჷ ულირი დო თექ შქვით წანას მითორედჷ. მუშ რაგადით ოზალუდჷნ, ირფელ ქოთქუ თე შქვით წანას დო ანწი ორაგადე ელიებუდჷნ, გინოჭყვიდჷ მუშ დორხველ დოხორეშა დირთუკონ. აშ დორთელქ ბაღანეფი ქოძირჷ, მუშ ბაღის ენოლაჸაფენდესჷნ. – თაქ მუს ორთუთ?! – ქოდუღვარუ თიქ გურმოულირო ბაღანეფს დო ინეფქით ინტეს. – ირკოჩს უჩქუდას, ნამდა თე ბაღი ჩქიმიე დო ხვალე ჩქიმი, – თქუ თიქ, – თინა ხოლო უჩქუდან, ჩქიმ მოხ თაქ მითინს ვალაჸაფინენ. თიქ ბაღის მაღალი ღანდა ქოგოულუ მუკი-მუკი დო აბრა ქოგითაბუნუ, ნამუსჷთ მუკოჭარუდჷ:
„ხურგაშ აშო გინულირეფს ჩქიმდა აჸინა ოგამებელი“
თინა ძალამი დუდიშია გერგენჯი კოჩი ქორდჷ. ცოდა ბაღანეფს ასე ოლაჸაფე აკანქ ვა დასქიდეს სოთინ. ართ შვანობას შოშეს ლაჸაფი ქოცადეს, მარა შარა ძალამ ნტვერამი რდჷ დო ართო როხით რდჷ მოფშან, ბაღანეფს ვა მოწონდეს თენა. ჭიჭელეფი მაღალი ღანდას მუკი–მუკი ულუანდეს, მუჟამც გურაფა გეთებუდუ დო იჩიებუდეს გოსოფურ ბაღშენ, ნამუთ ღანდაშ მიკე უწონებუდესჷნ. – მუ ბედინერეფი ქოვორდით ათაქ! – ეჩიებუდეს ართიანს.
უკულ აფუნქ ხოლო ქომორთჷ დო თელ თი კუნთხუქ ჭიჭე პეულეფით დო ჩიტეფით მიფშჷ. ხვალე უბადო გერგენჯიშ ბაღის რდჷ დიო ხოლო ზოთონჯი. ჩიტეფს ვაკოდეს თექ ღურჭული, მუშენ–და ბაღანეფი ვარდეს თექ. ჯალეფს ხოლო შურო ვა გოშინუნა თექ გოპეულუა. ართშახ სქვამ პეულქ გეგშაციკინუ დუდი ოდიარეშე, მარა მუჟამც აბრა ქოძირჷნ, თეშ ქალაჭჷ გურქ ბაღანეფიშ ამბექ, ნამდა კინე დიხაშა გენიღჷ დუდი დო ლური გაგინძორჷ. ხვალე თირი დო ჸინუა რდჷ გურბაღინელი. „აფუნს გოჭყოლადჷ თე ბაღი, – იძახუდეს თინეფი, – ჩქი ასე შემილებუნა თაქ თელ წარმოწანა ვიუნჩაშათჷნ". თირქ მუშ ჩე მაქუნალით დოფორჷ ოდიარე დო ჸინქ ვარჩხილიშფერო მოხანტჷ ჯალეფი. უკულ თინეფქ დამორჩილიშ ბორია ქოდაპეჯეს დო თიქით ქომორთჷ. თინა ქუნჩით რდჷ გოფირილი, თელ დღას ჸელენით გილაჟუმინუნდჷ ბაღის დო ოკუმაფუეფს მუთმოსოფუნდჷ. „მუ სარკო აკანი რე, – იჩიებუდჷ თინა, – კირცხი ხოლო ქოდუვაპეჯათ ოკო". თაშ ქომორთჷ კირცხიქ ხოლო. ირ დღას, სუმ–სუმ საათის დოხორეშ ორთვალს რგიალი მეუღუდჷ, სოიშახ დახე ედომშამო ვეკოჩქვაჩქვჷ კრამიტინ დო უკულ თელ მუშ ნჭუაფათ ბაღიშ მუკი–მუკი ქოდიჭყჷ გილარულა. თის ტუტაშფერ მუკაქუნალი მიკაქუნდჷ დო ჸინჯგურათ რგილას მეუღუდჷ შური. – ვა მარჩქილე, თაშ მუშენ იგვიანუანს აფუნინ, – იჩიებუდჷ ოსინთეწკჷმა დოხუნელი უბადო გერგენჯი დო მუშ ჩე ბაღის გეგთაჯინედჷ, – მენდი მიღჷ გოტაროზანსინ. მარა აფუნც ვა მოურთუმჷ, ვართ ზარხულს. დამორჩილქ ქრავაშფერ ხილით გასქვამჷ არძა ბაღი, მარა გერგენჯიშ ბაღშო მუთუნც ვა მასქიდჷ. „გერგენჯი ძალამი უბადო კოჩი რე," – თქუ დამორჩილქ. თაშ ნამდა, გერგენჯიშ ბაღის ირო ზოთონჯი რდჷ დო დამორჩილიშ ბორიას დო კირცხის, ჸინუას დო თირს გვალო ფსუა აფუდეს ჩანაფილი თაქ. ართ ოჭუმარეს გერგენჯი ჯანუდჷ. ვარულუაფუდჷ. უნელო, გოსოფურ მუსიკაქ ქელარჩქილჷ. ეჰამჷ თე მუსიკაქ დო იფირქჷ, ალბეთ, შარას მალი მაფაშ მემუსიკეეფი იჸინანია. თახმო თენა რდჷ ჭიჭე გურმეჭვია, ნამუთ მუშ ოსინთეშ მინი ღურჭულანდჷნ. მარა გერგენჯის თიზჷმა ხან ქორდჷ მუშ ბაღის ჩიტიშ ღურჭული ვა მოურჩქილუაფუდუნ, თე ბირა თელ დიხაუჩას არძაშე უჯგუშ მუსიკათ მირჩქინჷ. კირცხიქ ორთვალც სხაპუა მეჭყვიდჷ, ოორუეშ ბორიაქ მიოტუ ჸელენი დო სარკო შურქ მინილჷ გონჯამილ ოსინთეშე. „მუჭოთ იჸუნ, გეზარხულჷ" – თქუ გერგენჯიქ, გემწოსხაპჷ ონჯირეშე დო გალე გიმილჷ.
მუ ძირჷ თიშ თოლეფქ? გასასორებელ სურათი ქოძირჷ. ბაღანეფს კიდალას ჭიჭე გითოტახილ აკანი ქოუძირუდეს დო ბაღშა გემნოუტყობუდეს. არძა ჯას, ნამუსით თოლი ქაკინდუ გერგენჯიქჷნ, თითო–თითო ბაღანა გილახედჷ დო ჯალეფს თეშ ოხიოლჷდეს ბაღანეფიშ დორთა, ართო პეულეფით დიფორეს დო ჰამას უქანცუანდეს ჸალეფს. ჩიტეფი გილაფურინუნდეს დო ართო ადორებულეფი ღურჭულანდეს. პეულეფი რწვანე ოდიარეშე ოცქვირინანდეს დო იძიცანდეს. სარკო ოძირაფუ რდჷ. ხვალე ბაღიშ ართ ნორთის დიო ხოლო ზოთონჯი რდჷ. თენა რდჷ ბაღიშ უსქვამაშ კუნთხუ. თაქ ართი ჭიჭე ბოში გერედჷ. თინერ ჭიჭე რდჷ ჯაშ ჸალეფი ვა მაჭირინედჷ, ათეშ გურშენ ჯას მუკი–მუკი ულუანდჷ დო კონწარას ინგარდჷ. ცოდა ჯა კინე ჸინით დო თირით ორდჷ ფორილი. ოორუეშ ბორია ირქენდჷ დო გილერგინუდჷ თიშ დუდს. – გეშახოხი, ჭიჭე ბოში, – თქუ ჯაქ დო მუთ შეულებუდუნ გიმე დოუკუნჷ მუშ ჸალეფს, მარა ბოში გვალო ჭიჭე რდჷ. თე ოძირაფუობაქ გერგენჯის გურ გოუტიბუ. „მუ უბადო ბჸოფექ, – თქუ თიქ, – ასე ქომიჩქჷ, მუშ გურშენ ვა მიძირუ აფუნქჷნ. თე ცოდა ბოშის ჯაშ წვანდის ქოგუმუვოხუნუა, უკულ ღანდას გაკუვორღვა დო ჩქიმ ბაღი ბაღანეფიშ ოლაჸაფე მოედანი იჸუაფჷ ირო". გერგენჯის დასურო ონარღებელო გინორთუმუდჷ მუშ ნაქიმინა. თიქ ცაცაფით გიმილჷ თუდო, შურუქალუო გამუკანჯჷ წოხოლენ კარი დო ბაღშა მინილჷ. მარა ბაღანეფქ ქოძირესჷნ, თეშ აშქურინეს, არძაქ ინტჷ დო ბაღის კინე დეზოთონჯჷ. ხვალე ჭიჭე ბოშის ვა უნტინჷ, თის ჩილამურით აფუდჷ ეფშა თოლეფი დო მუშა მუმალი გერგენჯი ვა ძირჷ. გერგენჯიქ ნარას ქომიოტყობჷ თის, ჰამას ქისხუპუ ხეშა დო ჯას ქოგუმახუნუ. ჯაქით ხათე პეულეფო გოფაშქჷ, ჩიტეფქ ქომოფურინეს დო ღურჭული ქოდიჭყეს. ჭიჭე ბოშიქ ჟირხოლო კილე გოფაჩჷ, გერგენჯის ხურხის ქახუტოლჷ დო ქაჯუნჷ. შხვა ბაღანეფქ ქოძირეს, მუჭო გერგენჯი ვა რღვინჯენდჷნ, უკახალე ქომირულეს დო თინეფწჷმა ართო მუნილჷ აფუნქ ხოლო. – ანწიან წიმი თე ბაღი თქვან რე, ჩქიმ ჭიჭელეფი, – თქუ გერგენჯიქ, გეჭოფჷ დიდ არგუნი დო ღანდა გაკარღვჷ. ნაონდღერს ბაზარჸურე მაველ კათაქ ქოძირჷ ბაღანეფწჷმა ართო მოლაჸაფე გერგენჯი უსქვამაშ ბაღის, მუდგაშ მანგი, დღას სოთინ ვაუძირუდესჷნ.
ჭიჭელეფი თელ დღას ლაჸაფენდეს დო ონჯუა ბორჯის ჯგირობუაშ დაჩინუშა ქომორთეს გერგენჯიშა. – სო რე თქვან ჭიჭე მაჸალე? – იკითხჷ თიქ, – თი მაბოშია, მა ჯას გიმუვოხუნენ, – გერგენჯის თინა არძოშე უმუსო უჸორდჷ, მუშენ–და თი ჭიჭე ბოშიქ აჯუნჷ თის. – ვა მიჩქუნა, – უგამეს ბაღანეფქ, – იქ მიდართჷ. – ქოუწით, ჭუმე ხოლო ქომორთასინ, – თქუ გებენქ, მარა ბაღანეფქ უგამეს, ვა მიჩქუნანია სო ოხორანსია თი ჭიჭე ბოში, წოხოლე დღას ვა მიძირჷნანია თინა. გერგენჯიქ ძალამო მოფირტვონდჷ. ირ ნაონდღერს, სკოლაშ უკულ ბაღანეფი მითმიშეს დო ულაჸაფუანდეს გერგენჯის, მარა თიშ ოჸოროფულ მაბოშია ვა რჩქუდჷ. გერგენჯი ირო ჩეჟიერო ორყუდჷ არძა ბაღანას, მარა ძალამს ოკოდჷ მუშ მაართა მაჸალეშ ძირაფა დო ირო თიშე იჭყანდჷ ჩიებას. – მუჭო გუმახარენდჷ თიშ ძირაფა, – თქუანდჷ თინა.
მიკილჷ წანეფქ, გერგენჯიქ ძალამო დირჩინჷ, ჭყანა ვა უღუდჷ, ლაჸაფი ხოლო ვეშულებუდჷ, ვერწემ დახვენჯის ხედჷ, მოლაჸაფე ბაღანეფს უჯინედჷ დო მუშ ბაღიშ სისქვამათ ხარენდჷ. – ბრელ სქვამ პეული ხერენს თე ბაღის, - თქუანდჷ თინა, - მარა არძაშე უსქვამაშ პეულეფი იშენ ბაღანეფი რენა. ართ ზოთონჯიშ ოჭუმარეს, მუ შვანც ტანშა მიკმიქუნანდჷნ, გერგენჯიქ ოსინთეშე გაგმიჯინჷ. ასე თის ზოთონჯი ვა ჯოგუდჷ, მუშენ–და უჩქუდჷ, ზოთონჯი ლურენჯი აფუნი რდჷ დო პეულეფი ისვანჯუდეს ხვალენ. უნელო, აჸონებულქ თოლეფი გელიფუჩონჷ დო დაჩემებულო ქოდიჭყჷ ჯინა. დასურო სარკო სურათი რდჷ. ბაღიშ უშორაშ კუნთხუს, გოსოფურ პეულეფით ფორილ ჯა გეჩანდჷ. ორქოშფერ ჸალეფი უღუდჷ დო ვარჩხილიშფერ ხილი გოჩანდჷ, თიშ თუდო გერგენჯიშ ოჸოროფულ ბოში გითორედჷ. ხიოლით ეფშა გერგენჯიქ ეშალი გეგმირულჷ დო ბაღშა გიმილჷ. ნჭაფიერო გეგნოჩართჷ ოდიარე დო ბაღანაშა ქომერთჷ. გვალო ხოლოშა ქომიანჭჷნ, გარღვინჯებაშ გეშა ღვალეფქ გელაჭითარჷ: ბაღანას ხეშქაგურს ჟირ ნალისმარი გიოხედჷ დო ჭიჭე კუჩხეფს ხოლო ჟირ ნალისმარი უღუდჷ. – მიქ გაბედჷ სქან ლისმარუა? – ქომიოძახჷ გერგენჯიქ, – ქომიწი, ჩქიმ დიდ ყამათ გეფხახე თინან თიშენ. – ვარ! – უგამჷ ბაღანაქ, – თენა ხვალე ჸოროფაშ ნაჭკირა რე. – მი რექ სი აკა? – ქოკითხჷ გერგენჯიქ დო შქურინიშ გეშა ბირგულ ქოდაშქვჷ ბაღანაშ წოხოლე. მაბოშიაქ გოუძიცუ დო უწუ: –ართშახ სი ნება მუჩი სქან ბაღის მილაჸაფინუდჷკონ, ამდღა სი მინილენქ ჩქიმ ბაღშა, ნამუსით სამონთხე ჯოხონ. თიმ ნაონდღერს ბაღანეფქ ქომირულეს დო ჯაშ თუდო ქოგითახვილუეს ღურელ გერგენჯი, ნამუთ ედომშამო ჩე პეულეფით რდჷ ფორილინ.