მორდუ(დენის ღვინჯილია)
ცაში თუდო, გვალაში წვანცჷ
თოლიშჲ ონჭირინაფუსუ,
ტყა ითებუ ქჷრქეშჲ ძგასჷ
შუშელიში დაჭყაფუსუ;
ფაცხა მუკოდგ აფხაზური,
გაჯინალო ართო სქვამი,
ოგურიათ კოც ვათქუე,
თიში სიგჷრძა დო განი.
ფაცხა ჭჷნჷთ ფოქვაშა რე
მიკოღობილჲ მედგჷმილი.
ბორჯის მუჭო უხუჯანც,
ზოთონც ტჷბუ, ზარხულც რგილი.
მუ ბორჯის, გვალა დო რზენც
ცა მერეხის უჯღონანცჷ,
მუნაფაში ნოჭკერეფი
შაყარუას ქჷდიჭყანცჷ;
ფაცხას ქჷგაკარკატუ დო
გურჲშა ქიხუტოლუანცჷ,
გორჩქინუში თეცალ რისხვას
ითამ ვაურცილუანცჷ.
მუ ბორჯის ფაცხაშჲ დუცუ
დღაშით ჩხანა გიბარჩხალჷ,
თუთა გოფშა ბჟას ონირზჷ,
დო სერით გითანთალჷ;
თი ბორჯის, ფაცხა ართო,
გაჯინალო სარიკო რე,
მუთუნი ჸუდე მითინიში
თიში სისქვამეს ვემიორე.
შარა მეურც საცალკუჩხო,
მუკოტახილჲ მიკოღულა,
თხაში შარას უძახუნა,
თინჩას ოკო მიკოულა.
თერიგი შარაშჲ მიკჲმალჷ,
შიშის ოკო ვარწყედას,
ვარა რაშის გეხედას,
გვალაშჲ ნარდი ნახენდასჷ.
თე გასაკვირჲ ფაცხა-ფოქვას
მი აინალც, მისი ორე?
თეშჲ მასქვამა ოზე-კარცჷ
მი ომინჯჷ, მი ინორე?
ჯგირი რდილი აფხაზა რე,
თე ადგილც დუც გულუანც,
ბრელჲ მუთუნცუ ვათხულენცჷ
ჭიჭეს იბაღინუანცჷ.
ჯგჷრი თოფი, ჯგჷრი ყამა
ჯგჷრი ლეკური მოჭკადილი,
ჯგჷრი ჩოხა დო ნაბადი,
ტანჲ დო კუჩხი მოწკანტილი.
ჯგჷრჲ დო ონანგერი,
სპილოშჲ ძვალით მოდაცილი,
შხვა მუ ოკო ინატრას?
უღუნ თით რე ყმაყოფილი.
ხვალე ართ ქო! დო თე ართი,
მაჭუალი ჸოროფა რე,
თიშჲ უმუშო თე ქიანას
უნაჭყანე ცხოვრება რე.
ღორონთქ თინა ხოლო მეჩჷ,
გჷშნაგორას, - გჷშნაგორა,
ძღაბი ქჷმაჸონებაფუ
თე ბოშისჷ მუშჲ ნაგორა.
ართჲ თუთა რე, ბოშიქ ოსურჲ
მით უჸორდჷ ქჷმიჸონჷ
მუში გური გეჭოფუ დო
თიში გურცუ ქიმკაჸონ.
სახელი ჯოხო ნაზიბროლა,
მარგალიში სქუა, ნარდი,
მურიცხჲ ცაშე მუკნაწილა,
გოფაჩილი მესიშჲ ვარდი.
სისქვამეთჷ ნახანტარე,
ანათენც - ბჟაში დარი,
ასე აფუ გონჯამილი
ჸოროფაშო გურიშჲ კარი.
ფერი თიში ღვანწკეფიში,
ღვინჲ დო წყარი აკაბენი,
ერთი-მორთი სქვერი ჯგუა
ტყას -ირემი აშარენი.
დიხას უწაწუანც თიში,
თუმა გჷრძე - ნოშქერჯგუა,
ეკაღვარკალ ოჭიშისჷ
კჷლეშ მაშხვა ჟჷრ ბეჭუა.
კჷსერ მაღალ, რეჸელია,
წელი ჭჷფე, სქვამი ჩხეშა,
ანგელოზი გიძირჷდა
მუთუნჲ ვარე თიში გეშა.
გურ მულირო რისხვა რე დო,
მხიარულო -კარკაცა რე,
კჷდჷრი მანგი გეურენი
მორხინილი ტაბაჩა რე.
სიტყვა ვაბარ ორაგადეთ,
თიშჲ სისქვამე გეჭარენი,
ნარაგადჷს ვადეჯერქ,
სქანი თოლით ვაძირენი.
უჸორც მარა მუს უჸორც,
დუც გალუაფ ჸოროფილცჷ
მორო მუ გასაკვირი რე,
თიშ უჯგუში მი ჸუნც თისჷ?
ღორონთქ თქვან დუდჲ გამიხარჷ
თაში ოკო ალარინა,
თაში ოკო ჸოროფა დო
ჩილჲ დო ქომონჯიში რინა.
მარა მი რე დიდხანც ბედის,
გახარებული გილაჸუნცუ?
ბრელშა თოფურც ქორჩანცდა,
მინშა ჭვახეს მიშაიბუნცუ.
II
აკიწკვერეტ ქიანაქჷ,
ჸუდეშჲ კარი ვაგინჯინე,
უკუმელა თიჯგუა რე,
თოლშა კითი ვემიღინე.
ბორია ირქენც ზუმინნცჷ,
ჯალენც დიხას გიორჩანცჷ,
მინშა ხოლოს, მინშა შორცჷ
ვალნჷცჷ, მეხის მიოგანცჷ.
ნირსიქ თუდო გიმეკჷნჷ,
დიხას გეჯან კუმაცალო,
ცაშე წყარი მოხრჷჩანცჷ,
ნჷგათ ეკნაკნაცალო.
წყარ ვენტჷრე იქურჩინჷ,
ირდიხაშე ზღვარზღვალანცჷ,
სოთინ დუდიქ ვჷმთაღინჷ,
ნადირც დო ცანცალანცჷ.
შიშიშჲ ღურელჲ კოჩჲ ეკოხე,
უჩხიჩხუანც ნორცხვასჷნი,
ფიქრენც: ღორონც ოკო ალბათ,
ქიანა ამსერჲ დონწყვასჷნი.
თეჯგუა ბორჯის ეშმაკჲხოლო
გილეცხვანტალ, დუც ოხვარჷ,
სი იკითხი ღორონთიშე
გოჯოგელც მუ ოხვარჷ.
უეცარო მიდგაქ რენი
ფაცხაში კარც ქმჷკადრჷთჷ,
"ვარა გეხანგ, ნორმას ვარე,
ვარა ღურაქ ქჷმადჷრთჷ."
გაუკვირდჷ აფხაზასჷ
"მი რე თე კოჩჲ ამსერჲ ხვალე:
ჯგჷრი კოჩი ეჯგუა სერცჷ,
ჯოღორც ვაგმაჸათანც გალე."
კარც ქოხაკჷ, ქიმიოძახჷ,
"კოჩ ვარეთო დინახალე?
სუმარი ვორექ, კარც გევორექ,
ცხენჲ დო კოჩი ვორეთ ხვალე."
გამწოსხაპუ აფხაზაქჷ
ნაძახინას გამწაჸუნუ,
ფაცხაშჲ კარი გამკანჯჷდო,
სუმარც ჸუჩა გემნაჸუნუ.
კოჩი ართო შოლირი რე,
დიო ვაკო თქუასჷნი,
"თეჯგუა სერც მი გილურცუ
მითი ქორე ჭკუასჷნი?"
აფხაზაქჷ მუკირთ დო,
ვაუჩქ მუ ქიმინასჷნი,
დაჩხცჷ დიშქა გიგუძინჷ
სუმარჲ გატჷბუასჷნი.
ხოლო მუთუნც ვეჩიებუ,
თასმას უნწყნცჷ ნაბადისჷ,
ბაშლაყუთ რე ეხვახვილი
თინა ორცილ რაგადისჷ.
დიო ნაბადი ქიმჷკაპონჷ,
კჷდალასჷ ფოქვა ჸურე,
ბაშილაყუ გეგნინწჷ დო
მუკირთ ძიძე სქუა ჸურე.
მენძელია - ძიცათ ქოთქუ -
"გემეფუჭუ ხუმრობაქჷ,
სოდგარენი ვეგეხუჯუ
ჩქიმ უდროვე სუმრობაქჷ."
საფარ რექო!! ქჷგალე,
ძიძე სქუაქ, მა სქან დუცუ,
მა მართალო სი გორწყექო,
ვავორექ ჩქიმი ხუცუ.
ვაიჩინი გოხვახვილი,
დახე მაღოლ ოღურალქ,
სქან უჯგუში მი ძირას
ჩქიმ თოლეფი ოწკურალქ.
გაღურჯოლ, გეგნოჯუნუ,
ჯიმაცალი, მორდუშ ნარდი,
უკულ მინილ ფოქვაშა დო,
გაკურცხინუ გურიში ვარდი.
აბა სი გიჩქ, ნაზიბროლა,
სუმარჷ ვადებზარუათ,
ოსერიშე გაუკეთი,
უკული მუვოსვანჯუათ.
"ვარ ბათუ! სქანი ჭირი,
მუთუნიშა ვამაფუ გური,
მა შხვა საქმექ მომიჸონ,
შხვანერ მოკო სამსახური.
თენა თქუ დო ქჷმაჸუნუ,
გასაჭირი მიღუნია,
ჩქიმი სიტყვა გოტრჷხჷნი
უკულ ვეპიქ მუთუნია.
ალმასხირტის ხომ ქიჩინე?
ინალ-იფა - გვარი თიში -
ფასი მითინც ვარაგადე,
თიშ ცხენი დო იარაღიში.
ქომოლ კოჩი, უჯგუშ ვაკო,
მეცხენე რე უბედური
მონირზე რე ხვალე ჩქიმი
ართით ართი უხუჯური.
ბრელიშა რდჷ ჩქჷნი წკჷმა,
თინა მითინც ვემკურთანცჷ.
თიშ ბოშალა სისქვამეთ,
ძღაბეფ ჭკუას ოჸოთანცჷ.
ართის ხვალე, ზია-ხანუმც
ვაუჸორცჷ, ვემკაჯინე,
რახან უჩქჷ შხვეფიცალო
თიშა მუთუნი ვემდაღინე.
ზია ხანუმჲ სით ქოიჩქჷ,
ძღაბალათჷ ცქვაფილი რე,
ბრელი ჯგჷრი ბოშკათეფი
თის ჸოროფათ ზაკვილი რე.
უმკუცაცაფ თუთა ჯგურა,
ვატჷბუანც, ანათენცჷ,
ჸოროფათ ამონენცჷ,
მუშჷ საქმესჷ აკეთენცჷ.
დიო ხეშა ქაშეჸოთანცჷ,
აწამენცჷ, აწვალენცჷ,
უკულჲ ოკო გამორსასჷ,
მუდგასჷრენ ავალენც.
დიფშუმი თიში ჸოროფათჷ,
ვენირზი, მარა ქჷდობდვი დუდი,
ძღაბი დამამონენდჷნი
ვაფიქრენდი, ვეველჷდი.
დამიჩემუ: "გიჸორქჷდა",
გიწინქჷნი გამიგონი,
ინალ-იფაშჲ ლურჯა ლაფშა,
სუმი დღაშა მომიჸონი.
ინალიფა ბედაურცუ
ვადუთვინენცჷ ალაჰისჷ,
ძალა მითინქ იხვარჷდა,
დუცუ ქაჸვილანცჷ თისჷ.
ართით ართი, შარა ხვალე,
თი ცხენიში ხირუა რე,
შხვა დროს ჩქიმო ონჯღორე რდჷ
ასე თენა კილი ვარე.
აი, მუშენჲ მომირთჷმუ,
მუშენი რე გიძირენი,
ამსერი მოკო ალმასხიტიში
ლურჯა ლაფშა მიფხირენი.
ძიძე სქუაქ მოურჩქილჷ,
ირფელ გეწონ, ქჷგეგონჷ,
მარა ჭიჭე კვარჩხულ საქმექ
შეაწუხუ დო დაღონჷ.
უწუ: "მოწყინ, სი თე საქმე,
უშქიდარი ქიმერჩამუ,
მარა, რახან ჸოროფაში
ჭანგი გურცუ ქიმერგამუ,.
ჸოროფილცჷ ირო ოკო
უფერუე, ვაწაგენი,
თიშ წოხოლე ონჯღორეში,
უფი ოკო ვადაბენი.
თიშ ფიქრენცჷ, აზრენც ოკო
მიაჸუნე, დემონენი,
სქანი რინა ჰამო-მწარე
ღურას ქიმიოწონენი.
სით ქოიჩქჷ, ვარექ გვალო
უგუგებუ, უხუმარჯი,
სიქომოლეთ ცქვაფილი რექ,
უდჷრაკჷ, უშქურანჯი.
უშიშარი ორდე თენა,
ხვალე ვაბაღ, ორჯგინენი,
გონება დო ხერხი ოკო
ართიანც ქუმუხვარუენი.
"მეურქუნი, სო მეურქუ?
თოლი გიჭკჷრჷცჷ მარა,
ადგილც ვარექ მერჩქვანელი
ეგერიებ კვალი, შარა;
სი თე საქმე მა მუმანდი,
შეისრულე გოკონი გურცუ,
ვარა ცხენც მოიჸონა,
ვარა ქავოჸვილა დუცუ.
სი თაქ ქორდა, ჸებურც გოკო,
გოტჷბაფა, ეკონჯირა,
მა დიფრთიო გომორძგვილი
ჭიჭე მოკო კუჩხიში ქირა."
დიხუმარუ, გჷმილ კარც,
ბორია აწაყუმინანცჷ
ვალი შარას უნათენცჷ,
შორცჷ მიკაგურგინანცჷ.
III
ცა დო გვალაქ გიწიმინდჷ,
დეწყჷნარდჷ ქიანაქ,
ბორიაქჷ გოსისონდჷ,
ქჷმატყობუ გოთანაქჷ.
ინალიფაშჲ ქაშეჸოთჷ ხეშა,
რაშის გეხე, ოხიოლჷ,
მიფინდიხჷ მუშ ჸუდეშა.
ქჷმიჸონჷ, ქიმკაკჷრჷ,
უფამი რე, ფუშინნჷცჷ,
სუმარეჲ ყებურცჷ ეკოჯანჷ,
გემუანო ხუხინნჷცჷ,
გიოჯინჷ, შეეცოდჷ:
"თექჷ ვამიგჷნუანდა,
ნაზიბროლას ქიგვოჯინექჷ,
თიშა ქჷგმარზინუადა.
ვაკო გაკურცხინუას,
გინასქჷ და გასაჭირცჷ
გემნაცაცუ ფოქვაშა დო
თექ ქოძირნცჷ გასაკვირცჷ.
ნაზიბროლას ქაშუხუნუ
ნორჩალიშა, ზუმინჷნცჷ,
წუხენც დო დუც იჸვილჷნცჷ,
ხმას ვეშეღანც, კუმინჷნცჷ.
თუმა გოძვიზვინაფილი,
დუც კჷდალას მიოგანცჷ,
ორწყე თექი მუს ნორჩალცჷ.
ქეშანცჷ დო ხჷლინჷნცჷ
ღვაშა იტყაბარუანც,
ზჷსხჷრი ონტუ კჷსერც მარა
ხოლო იცხაბარუანცჷ.
ბათუქ ხათე ქიმეხვადჷ,
მუქჷ იჸუ დო მუქ მოხვადჷ;
ჭახანც გაჩენდ, ხმაქ ვეკაღინ,
ვაფიქრენდჷ მუთუნიშო,
მუდგაქრენი დუც გიაშქუ,
თუდო ქაშარაგუ იშო.
თეურე ჭახანც უჯინედჷ
ოსურიში წამებასჷ,
ბოლოს ღონექ მაშაყარ
კჷნე დართჷ მუშ ჭკუას.
ოსურც უწუ: "სი ვენგარა,
მა სქან დუც გოლუაფირი,
გიძირნი სიზმარი რე,
მიდუღალჷ სქანი ჭირი.
კოც მუქუთი აღოლას,
ნებიერქ, უნებურქუ,
ღორონთიში ნება რე დო
ბედის მუშენჲ ონდურუქ?
გეგნიჸოთი გურიშე დო,
ვაურჩქილა სიზმარენცჷ,
ჩქინ ჸოროფა სუფთა რე დო
სანთელ ცალო ანათენცჷ.
გაღურჯოლჷ, გელუსქჷრუ
ჩილამური ჸოროფათჷ,
დამშვიდ დო დაწყჷნარჷ
დიდი ხვეწა ფერაფათჷ.
ანწი მუკირთ სუმარ ჸურე:
(თენარე თიშ მაჭუალი),
"მუჭო ფიქრე ედგინას
ვაპირენქო ამჭუანი?"
გამწოსხაპუ, ჭეს ქაშქურუ,
ფერი გეძჷ დიხაჯგუა,
მარა მუჭო მიოხვილუ
ბათუში სახეს ძიცა ჯგუა.
იფიქრ: "მადლობა ღორონც,
მუთუნ ვეშუტყვეუნია,
ვარა კჷდჷრც გომირხუნდუ
ყამაშ წვანდი, ვარდა ტყვია.
"ოსურც თეშა ვაუთქუალ
მუქ მაღოლჷ მა ღურელცჷ,
ჩქიმი ცოდა გჷმაშინე,
მაციენც დო მახურენც."
ძიძე სქუას ურაგადჷ,
"გორწყექ მხიარული რექჷ,
სქანი დიდი პატიცემაში
მაგაფალი მა ვორექ."
-ქჷმოიჸონი, შეისრული,
ანწი დრო რე, მიდართიდა,
ფიფქრე ვემენდურებუქუ
პატიცემა დჷგარკიდა.
თენა თქუეს, თინა თქუეს,
იჩიეს ართი ხანცჷ,
ხე დო პიჯიში ობონალო
წყარც ხოლო ქუმუღანცჷ,
მაულარო მახაზჷრჷ
ვადურკებუ სამსახური,
სუმარჲ ოკო ვაგუტუას
ნაწყჷნეფი უმარდული.
ცხენშა გეუდგ ონანგერი,
მუქ გედოხოდ მაჟიასჷ,
რაშენც გოფურაფა ოკო,
მიორთჷნა თარჩიასჷ.
გიაშქვეს მართახეფი
ბედაურეფჲ ვაზოგესჷ,
თიშ მაგჷრძა დჷკოხონი
ხელათ გალეჩხჷლიტესჷ.
მუჟამც რზენშა გიმელეს,
მენძელქ ლაგამც მოუკინუ,
ცხენ გაჩემუ ჭიჭე ხანცჷ,
უკულჲ ხჷმას ეუკჷნჷ:
"საფარ: მიჩქჷ მუშენ წუხე,
გურც მუნერო გირხუნც ჭია,
ამდღარ უკულჲ ჩქჷნი შქასჷ,
გამარიგე იჸი ტყვია!"
"რე თიჯგურა შეცოდება,
ოკო თქუ ართი ჟამცჷ,
ასე ის რაგადი ვაკო,
ვართ შენდობა უხუჯანც."
"ასე თოლცჷ ქაწმოდინი!
მომითხილე გიჩქუდას!
უცებ სოთინჲ ვეშეფხვადა
ჩქიმი შიში გიღუდას!"
საფარქ თენა გეგონჷნი,
ართი ღურა თექ დოღურუ,
ნინაქ გიმე ქინუოლჷ
დახე ცხენცჷ ქიგეღურუ.
ძიუთ ქოთქ: "მართალი რექ,
(ვაგაკვირებუ თენა თქუნი)
ეშმაკიქჷ ქაწმოსხაპუ,
თიქ რე მიმოჩილითუნი."
"სქან ტყვე ვორექ, ხომ ქარწყექჷ,
ოღურალო მერჩქინელი,
იარაღი ვამიკებუ,
დუდი მაფუ დოკჷნელი.
ჩქიმი რინას ღურა უჯგუ!
დოპილი დო მუმახვარი,
გინმოგაფე, გამისუფთი
სინდისი დო გჷმახარი."
-"ვარჷ! სქანი ოჸვილარო,
დღას ვაგოლჷ, ჩქიმი ტყვია,
დიაჩქიმიში ნარდი რექჷ,
ნაწუა გაფ ჩქიმი თია.
თელჲ ქიანას მუთჷ მიოჩქჷ
რჯულიში მიოფუჩაფალო,
გოტახინი თინა გობაღ,
ღურა დღაშა ოკუსალო.
"მეუ! ჩქიმდე შენდობილი,
ფიქრი თიში გიღუდას,
ამდღარიშე ართიანც,
ვებჩინენთჷ გიჩქჷდას!
"ხოლო ართის დაგავალე,
ამისრული უეჭველო,
ყაბარდოშა ქიმერთენი
შხვაშ წოხოლე დო პირველო.
სქან მარდუალც ქიმიაკითხე,
სქაუაცალო მიქ მოგრდჷნი,
არძა უწი სქანი პიჯით
მუ ოღურალქ გაღოლჷნი."
ქჷთასხაპუ, ლურჯაშ ლაგამი,
ხეს დაკჷნუ მარძგვან ჸურე,
მუკირთჷ დო ეკოხონცჷ
ქათაჸუნუ ფაცხა ჸურე.
IV
ვართი გვარით, კოჩანათჷ,
ოქროთჷ დო ქონებათჷ,
ჰაჯი-უსუბს იჩინენა
ჭკუათჷ დო გონებათ.
გაჭირებას, გარხინებას,
თიშ უმუშო-მუთუნი ვარჷ,
მაჰმადიში კანონეფი,
ხეში გურცუ გიოჭარჷ.
ზღვა დო გვალა მულირჲ აფუ,
ცა დო ქიანა ნაბირეფი,
ხანი ჯგჷრო უღუ მარა,
ჯგჷრო რე მუკნალუეფი.
ხე დო კუჩხის შეულებუ,
(ვაუღუ მუთუნიში დარდი),
ჯგჷრი გვარიში სქუალეფი
უმოსო რე თიში ნარდი.
ჰაჯი უსუბის ნარდი რე
(საფარც თენა ქახვარჷდა)
კოჩი კოც ვანორდუე,
ღორონთქ ვემიახვარჷდა.
თე უსუბშა მეურცუ ასე,
საფარ კჷსერ მეტახილი,
მორდუობაშჲ მოღალატე,
ღურელჲ ოჭიში გოტახილი.
ირფელ ქეჩიუ მარდუალცჷ,
მიშა მერთჷ, მის ახოლჷ,
მუში ძიძესქუაწკჷმა
მუ ქიმინჷ, მუქ აღოლჷ.
ჰაჯი არძას ურჩქილედჷ
საფარი მუს თქუანდჷნი,
თე ცოდაში სიმონკასჷ,
ანგარიშენდჷ ჭკუათჷნი.
მორდუქ კითხ:- უკულჲ უკული?
ქომონჯქ მუ თქუ, ქჷგეგჷნი?-
-მაპატიუ შეცოდება,
ჩქიმი ცოდა მიდეღჷნი.
-ხვალე თენა დამავალჷ,
ქოძირია სქანი მორდუ,
სი აკთინჲ თიშ პასუხი
სქან მორდუშე ვადგოკორდჷ."
-"მარჩქილე დო ჩქიმ პასუხი,
ათეჯგურა იჸი ხვალე,
ზჷხსჷრც დუობ დო ცოდაშე
დუცუ გეფთავისუფალე.
თქუ დო მორდუქჷ მოუკჷნ,
მუშ ტაბაჩა გოდაცილცჷ,
საფარ მეუჭოფუანცჷ,
მუშ კჷდრი გონწყჷმილცჷ.
მარა მორდუ ურაგად:
ღურაშ ღირსი სი ვარექჷ.
უონჯღორეშჲ მარდუალი,
ოჸვილარი მა ვორექჷ.
უსუბიქჷ ჸვაშა ქიტკაჩ,
მუშ ტაბაჩა მორხინილი,
წუთიშ დინახალე მორდუ,
თუდო გეძჷდ გორხინილი...