"Крестъ животворящий,... помилуй дущу царя царей Баграта, споспешествуй ему въ царствований его и прославь его... и сына его Георгия, и меня грешнаго Хонскаго архиепископа Захария Чхетидзе, создавшаго крестъ сей во спасение дущи своей, избави отъ напастей."
მოქვის საწინამძღვრო ჯვარი
ქართული სიძველეები
მოქვის საწინამძღვრო ჯვარი
შესავალი
editქუთაისის ისტორიულ-ეთნოგრაფიულ მუზეუმში დაცულია ხონის საწინამძღვრო ჯვარი, რომელიც ადრე ხონის ეკლესიას ეკუთვნოდა
ჯვრის აღწერა
edit3. Крестъ выносной серебряный, чеканенный; древко обито серебромъ съ яблокомъ и ковчегомъ или сиономъ; грубейшей работы. Самый крестъ с верхнымъ яблокомъ выш. 5 1/2 и шир. 3 1/2 вер., относится, быть можеть, къ XIII в., такъ какъ въ сильно обронной работе сохраненъ еще византийский рисунокъ, хотя уже измененъ сильно приемъ чекана, а также и резьбы. Распятый съ узкимъ, длиннымъ теломъ, но руки протянуты вдоль креста, внизу голова, по концамъ поперечнаго рукана погрудныя изображения Иоанна и Марии. Вверху полная фигура Архангела Михаила съ арфою; склонивши голову Архангелъ, правою рукою указиваеть сверху на Распятаго - следовательно, заменяеть позднейшаго Саваова. Ниже яблока часть сиона древняя, съ грубымъ изображениемъ Спаса на престоле, Предтечи и 2 Архангеловъ, часть не ранее XVII в; весь ковчежецъ относится къ XVIII веку.
Надписи на кресте нетъ у Броссе, а у насъ она, къ сожалению, повреждена отъ воды, но заключаетъ въ себе следующий смыслъ:
6. ჯვარი სამწყსოს სატარებელი ვერცხლისა, მოყვითლული 30 x 20 სანტ. ხეტარი შეჭედილი მოჩუქურთმებულის ვერცხლით, აგრეთვე სიონის თავიც. პირველ გვერდზე გამობერვით განჭედილია ჯვარცმა. ფრთებზე მედალიონებში წარმოდგენილნი არიან: ზემოთ მთავარანგელოზი, მარცხნივ დედა ღვთისა, მარჯვნივ იოანე ღვთისმეტყველი, ქვემო მედალიონის სურათი არ არის. შემკობილია ქვებით, რომელთა შორის ზოგი დაკარგულია. სიონზე გამოხატულნი არიან: ღვთისმშობელი; იოვანე ნათლისმცემელი; იესო ქრისტე; მიძინება ი~ჳ ქრისტესი; მთავარანგელოზი. მეორე გვერდზე ხუცურად აწერია:
ქ~ე შ~ე/ორთ/ვე შა/ცხო/ვრე~სა/აფხზთისა კთლიკოზი ეფთვი/მე სყვრელიძე/რომ~ლმ~ნც მჭე/დნა ჯ~ი/ ესე საო/ხდ სულ/ისათ/ვის ა~ნ
ქვემოთ ბურთზედ:
წ მოქისა: ღ~ის: მშბელო: შე: სულითა: აფხაზეთისა: კათალიკოზი: ჩხეტიძე: ევდემნ: მამკობი: საყდრისა: შენისა მეოხ: და მფრველ ექმნ: ო~თვე. შ~ა: ცხორბთა.
ევდემონ ჩხეტიძე აფხაზეთის კათალიკოსი გარდაიცვალა 1578 წელს, ხოლო მის შემდეგ აფხაზეთის კათალიკოსად იყო 1611 წლამდის ეფთვიმი საყვარელიძე. ამრიგათ, ჯვარი გაკეთებულია მე-XVI საუკუნეში, ხოლო მეორე წარწერა, რომელიც მოქვის ტაძრის შემკობას იხსენიებს, რკუთვნის მე-XVII საუკუნის დასაწყისს.
წმ. გიორგის ხატი (საინვენტარო N 3192): ვერცხლით მოჭედილი, ზომა 36 x 45 სმ; ხატი წარმოადგენს ამხედრებული წმინდა გიორგის რელიეფურ გამოსახულებას. შემკულია რვა თვალით; ზოგიერთი ნაწილი დაკარგული აქვს. საერთოდ, ხატი ძლიერ დაზიანებულია. 1926 წელს ხატი ხონის ეკლესიიდან გადაიტანეს ქუთაისის მუზეუმში.
წარწერა მოქვის საწინამძღვრო ჯვარზე
editჯვარის სიონის ქვედა ბურთზე შემორჩენილი აქვს შვიდსტრიქონიანი დაზიანებული ასომთავრული წარწერა:
წარწერის ტექსტი
edit1. წ. მოქვისა ღმრთისმშობელო, შეიწყალე სულითა აფხაზეთისა კათალიკოზი ჩხეტიძე ევდემონ, მამკობი საყდრისა შენისა. მეოხ და მფარველ ექმენ ორთავე შინა ცხორებათა.
2. ქრისტე, შეიწყალე ორთავე შინა ცხოვრებასა აფხაზეთისა კათალიკოზი ეფთვიმი საყვარელიძე, რომელმანც მოაჭედინა ჯვარი ესე საოხად სულისათვის, ამინ
დათარიღება
editჯვარი თარიღდება იმერეთის მეფე გიორგი II-ის ზეობის წლებით 1565-1583 წწ.
ლიტერატურა
edit- 1890 - Кондаков Н. П. - Опись памятников древности в некоторых храмах и монастырях Грузии - ხონი N 3 - გვ.63
- 1897 - თედო ჟორდანია - ქრონიკები - წ. II - გვ.403
- 1914 - ე. თაყაიშვილი - არხეოლოგიური მოგზაურობანი და შენიშვნანი - წ. II - ხონი N 5 - გვ.277-279
- 1959 - Чубинашвили Г. - Грузинское чеканное искусство - გვ.334
- 1978 - ჩხარტიშვილი ა. - მამნე ოქრომჭედელი - გვ.96