ხონის წმინდა გიორგის ხატი - გიორგი მეფის მოხსენიებით

ქართული სიძველეები

ხონის წმ. გიორგის ხატი

შესავალი

ხონის წმინდა გიორგის ხატი დიდი ხნის მანძილზე უგზო-უკვლოდ დაკარგულად მიაჩნდათ და მხოლოდ თევდორე კიუნეს მიერ 1909 წელს გადაღებული ფოტოღა იყო შემორჩენილი. 2014 წელს აღმოაჩინეს ხატის ფიცარი და მისი ჭედურობის რამდენიმე ფრაგმენტი ქუთაისის მუზეუმში.

ხატის აღწერა

ა. მურავიოვი

Замечательна, на левой стене у иконостаса, древняя икона Великомученика въ ростъ, въ 2 1/2 аршина, изъ выпуклаго чеканнаго серебра. Онъ изображенъ стоящимъ, а не на коне, ибо такой образъ писания гораздо новее. На немъ броня чешуйчатая изящной работы, съ наручниками и поножами, во вкусе рыцарских вооружении; мантия поверхъ брони; одною рукою онъ держитъ копье, другою опирается на кованый щитъ. Спаситель съ Ангелами изображенъ надъ его главою, въ серебряномъ поле. По надписи видно, что великолепный окладъ пожертвованъ Царемъ Георгиемъ, сыномъ Баграта Куропалата, в лучшую эпоху искуства. Еще одна надпись свидетельствуеть о вторичномъ украшении иконы:

"Велика слава Господа, который далъ намъ силу достойно служить ему; но ты, для твоего Владыки, въ каждый изъ трехсотъ шестидесяти пяти дней, непрестанно мучился и, въ воздаяние за сии мучения, толикократнымъ же числомъ чудесъ одаренъ, о верный служитель Св. Тройцы, глава мучеников Св. Георгий Хонский! Съ надеждою къ тебе прибегаю, я властитель Леванъ Дадианъ, чтобы ты не удалилъ милости твоей, въ сей жизни, отъ меня и отъ супруги моей; сохрани и даруй мне победу."

მარი ბროსე

მარი ბროსე ასე კითხულობს ხატზე შემორჩენილ წარწერას:

. . . ატი ესე წისა გისი
. . . კთა აზნაურთა
. . . სლოცველდ უძლევ
. . . ა მეფისა გის და შ
. . . ა და მისდა და
. . . სთა რვის

ნ. კონდაკოვი

4. Местная икона св. Георгия Победоносца, серебряная, чеканенная, золоченая, выш. 2 арш. 4 вер. и шир. 1 арш. 5 верш., представляла бы драноценную древность, если-бы не пришла въ состояние полнаго разрушения. Святой представлен стоя, въ правой руке имеет копье, левою удерживаеть у ногъ щить... Внизу, съ леваго боку Святаго, грузинская надпись... Следы надписи внизу налево могуть быть прочтены: "Сей образь... азнаурамы Карталинии ради моления за непобедимаго царя Георгия"...

ე. თაყაიშვილი

1. ხატი დიდი წმიდა გიორგისა, თავი ხატი ხონის ეკლესიისა (გვ.274-275) - ხატი დიდი წმიდა გიორგისა, თავი ხატი ხონის ეკლესიისა, მოოქვრილი ვერცხლისა, ნაჭედი, სიგრძით ორი ადლი და 4 გოჯი, სიგანით ერთი ადლი და 5 გოჯი, შესანიშნავია თავის სიძველით, ლამაზის ქართული ხელოვნებით და საუცხოვო ტეხნიკით, მაგრამ ძრიელ დაზიანებულია, თითქმის ნახევარი ტანი დაშლილია. წმიდა გიორგი აქ ფეხზედ მდგომარეა. მარჯვენა ხელში შუბი უკავია, მარცხენა ფარზედ აქვს დადებული. შარავანდედი მოჩუქურთმებული აქვს ქართულის ხლართულებით და შემკობილია ძვირფასი ქვებით, ცხრა აყიყით. რომაული ტანისამოსის სახელოები და კალთები წმიდანისა მოქარგულია, ფეხსაცმლის ყელი შემკობილია მარგალიტებით და წვერი ნაკერია ოქროს ძაფით. ასეთს შთაბეჭდილებას ახდენს წმიდა გიორგის გამოხატულობა. ზემოთ წარწერაა მსხვილის ასომთავრულით: წ~ა გ~ი. აშია ჩუქურთმიანი აქვს, თითქო კენჭებით იყო შემკობილი. ზემო აშია შემკობილია სამი მედალიონით, შუაში მაცხოვარია წარწერით ქ~ე, კუთხეებში მთავარანგელოზები მიქაელ და გაბრიელ ხუცურის წარწერებით. მარცხენა ყურში მედალიონით წარმოდგენილია წმიდა ბარბარე - წ~ა ბაბრე. ხე ხატისა დაფუტურებულია. მარცხნივ ქვემოთ ხატს აქვს დაზიანებული ასომთავრული წარწერა, რომელსაც აზრით ასოების მიმატებით ჩვენ ასე ვკითხულობთ:

(ხ)ატი: ესე: წ~ისა: გი~გისი
(ა)კთა: აზნაურთა:
(ს)ალოცველად: უძლევ
(ლს)ა: მეფისა: გ~ის: და: შ
(წვნ)ად: მისდა: და: ჩვ
(ნ)თათვს:

უქარაგმოთ:

(ხ)ატი ესე წმიდისა გიორგისი (ა)კეთა აზნაურთა (ს)ალოცველად უძლევე(ლის)ა მეფისა გიორგის და შ(ეწევნ)ად მისდა და ჩვენთათვის

აქ უნდა იგულისხმებოდეს ან მეფე გიორგი I (1014-1027), ან გიორგი II (1072-1089). ორივე შემთხვევაში ხატი ეკუთვნის მეთერთმეტე საუკუნეს და სტილი ხელობისაც ამას უჩვენებს.

წარწერა ხონის წმ. გიორგის ხატზე

ხატის შერჩენილი აქვს ქვედა აშიის მარცხენა მხარე (მარჯვენა ნაწილი დაკარგულია), რომელზეც მოთავსებულია ექვსსტრიქონიანი დაზიანებული ასომთავრული წარწერა:

ხატი ესე წმიდისა გიორგისი აკეთა აზნაურთა სალოცველად უძლეველისა მეფისად გიორგის და შეწევნად მისდა და ჩვენთათვის