1633 წ. 04.15. - წყალობის წიგნი როსტომ მეფისა ზურაბ ყაფარაშვილისადმი

‎‎




ქართული სიგელ-გუჯრები






საბუთის დაცულობა

edit

დედანი:

პირი:



საბუთის ტექსტი

edit

ქ. ნებითა და შეწევნითა ღმრთისაითა, ჩუენ, მეფემან პატრონმან როსტომ, ესე უკუნისამდე ჟამთა გასათავებელი წყალობისა წიგნი და სიგელი შეგიწყალეთ და გიბოძეთ თქუენ, ჩუენთა ერდგულთა და მრავალფერად თავდადებით ნამსახურთა ყმათა, ყაფარაშვილს ზურაბს და შენთა ძმათა, დურმიშხანს და ყაფარბეგს, შვილთა და მომავალთა სახლისა თქვენისათა, ყოველთავე.

მას ჟამსა, ოდეს მოგუიდეგით კარსა და ხანძორკეტის წიგნის გაახლებას გუიაჯენით, და ჩუენც ვისმინეთ აჯა და მოხსენება თქვენი და მოკითხული ვქენით და სომხითს სოფელი ხანძორკეტი უპატრონო იყო. ასრე რომე, მემკუიდრე კაცი აღარა ჰყოლებოდა და ჩუენს ძმისწულს, ბატონს სუიმონს თქუენთვინ ებოძა. და აწე, ჩუენცა შეგიწყალეთ და გიბოძეთ მისი მართლის სამართლიანის საქმითა და სამძღურითა, მთითა, ბარითა, წყლითა, წისქუილითა, ველითა და ვენაჴითა, შენითა და ოჴერითა, რისაც მქონებელი ან მთასა და ან ბარს ყოფილიყოს, ყოვლითურ თქუენთუინ და თქუენთა შვილთათუის გუიბოძებია.

აწე, გქონდეს და გიბედნიეროს ღმერთმან ჩუენსა ერდგულად სამსახურსა შინა. და არაოდეს არ მოგეშალოს არა ჩუენგან და არა სხუათა მეპატრონეთაგან.

აწე, მოგახსენებთ კარისა ჩუენისა ვექილ-ვეზირნო და სომხითისა ტარუღანო, ვინცა-ვინ იყუენეთ და ანუ დღეის წაღმა იქნებოდეთ, თქუენცა ასრე გაუთავეთ და ნურას მოუშლით, რარიგადაც ამა ჩუენგან ნაწყალობევსა ფარვანაშია ეწეროს.

დაიწერა ბრძანება და ნიშანი ესე, ქორონიკონსა ტკა, აპრილს თხუთმეტსა, ჴელითა კარისა ჩუენისა მდივან-მწიგნობრის თუმანიშვილის ბირთუელისათა.

საბუთს უზის სამი ქართული ბეჭედი: ორი ოთკუთხა (არ იკითხება), ერთი მრგვალი, მსხლის ფორმის, თავზე გვირგვინით. შუაში და გარშემო მხედრული ლეგენდაა: ქ. ყაენის ფეჴთა მტვერი, როსტომ მეფე ვამტკიცებ.

XIX საუკუნეში მიწერილი სათაური: ხანძურკუ{ერ}ტის სოფელის სიგელი.



სპარსული ტექსტის ქართული თარგმანი

edit

1633 წ. 11 აპრილი – 9 მაისი.

გამოვიდა მაღალი ბრძანება მასზე რომ, რადგან სომხითს დამოკიდებული სოფელი ხანძორკუეთი, რომელიც წინათ თიულად ჰქონდა დამტკიცებული სიდიადის საფარველს სოჰრაბბეგს, ჩვენც ქათმის წლის დასაწყისიდან ხსენებულს იმავე წესით ვუწყალობეთ. აღნიშნული სოფლის გლეხებმა ხსენებული პირი თავიანთ თიულდარად უნდა ცნონ და, საქართველოს დასტურლამალის თანახმად, თავიანთი მალუჯათი და სახლმწიფო გადასახადი მას უნდა მისცენ და გადაუხადონ დაუბრკოლებლად. და როცა ბრძანებაზე მაღალი ბეჭედი დაისმება – დაემორჩილონ მას. ამის შესახებ გამოცემული ბრძანება იცოდნენ და მისი შესრულება სავალდებულოდ აღიარონ.

დაიწერა 1042 წლის შავვალის თვეს.

სპარსულ ტექსტს უზის ორი სპარსული სარეგისტრაციო ბეჭედი. 1. ოვალური, სპარსული წარწერით: ო, უძლურთა შემწევ; 2. ოთხკუთხა, გაურკვეველი წარწერით, რომელის ქვემოთაც არის სარეგისტრაციო მინაწერი: – დაიწერა.

საბუთის დათარიღება

edit

თ ა რ ი ღ ი: ქორონიკონი ტკა (321) აპრილის თხუთმეტი, რაც უდრის 1633 წლის 15 აპრილს. სპარსული საბუთის თარიღი 1042 წლის შავვალი შეესაბამება 1633 წლის 11 აპრილი - 9 მაისი.

კომენტარები

edit

საბუთი წყალობის განახლების ტიპიური დოკუმენტია. ცხადია, როსტომი ქართლში გამეფებისთანავე წესისამებრ განუახლებდა ფეოდალებს მისი წინამორბედი მეფეებისგან დამტკიცებულ მამულებს. იგი თავადაც აღნიშნავს ტექსტში, რომ ზურაბ ყაფარაშვილს უახლებს სვიმონ მეფის მიერ ნაბოძებ ხანძორკერტის წყალობას (სეა, 1450-49/040, იხ. დოკუმენტური წყაროები, 2019: 218, 222) ზურაბი ფლობდა სოიბათიასაულის თანამდებობას. სიმონ მეფის ორივე საბუთში მის ძმებად დასახელებულნი არიან მერაბი და დონმაზა (სეა, 1450-49/040, 1450-49/045). ზემომოყვანილ საბუთში კი დურმიშხანი და ყაფარბეგია ნახსენები. - დოკუმენტური წყაროები, II, გვ.52

პუბლიკაცია

edit