იოთამ ამილახვარი _ ქართლში როსტომის გამეფებამდე იოთამი, შექმნილი პოლიტიკური მდგომარეობიდან გამომდინარე, ხან თეიმურაზ I-ს უჭერდა მხარს და ხან სვიმონ-ხანს. 1633 წელს, როდესაც თეიმურაზმა როსტომის წინააღმდეგ შებრძოლება გადაწყვიტა, მაშინ მასთან მხოლოდ იოთამ ამილახვარი მივიდა დასახმარებლად (ფარსადან გორგიჯანიძე, 1925: 240). შებრძოლებას აზრი აღარ ჰქონდა და თეიმურაზი ქართლს გაეცალა. როსტომის ირანიდან ჩამოყოლილ ქართველი წარჩინებულთა შორის იყო იოთამის ძმა ბეჟანი. როსტომმა იგი დაადგინა ზემო ქართლის სადროშოს მეთაურად და ამილახორადაც (Hd-2123, Hd-2125, Hd-2126). ცხადია, ისეთ სტრატეგიულად მნიშვნელოვან თანამდებობებს, როგორიც იყო ზემო ქართლის სადროშოს ხელმძღვანელობა და გორის მოურავობა, მეფე თავის ერთგულ პირს ჩააბარებდა. ნიშანდობლივია, რომ როსტომმა გამეფებისთანავე დაიწყო გორის ციხის გამაგრება და შიგ ყიზილბაშთა ჯარი ჩააყენა. მიუხედავად იმისა, რომ 1633 წელს როსტომმა ბეჟანი დააყენა ამილახვრად, ერთი წლის შემდეგ, 1634 წელს სათავადოს მმართველად იოთამი დაუნიშნავს (ტექსტშიც ჯერ იოთამი იხსენიება, შემდეგ ბეჟანი. უფროს-უმცროსობის წესს დოკუმენტებში ზედმიწევნით იცავდნენ). ეს ნიშნავს, რომ იოთამი შერიგებია როსტომს მისი დედის, თამარის შუამდგომლობით (კარბელაშვილი, 1913: 131). როსტომმა იოთამს საფიცრის წიგნი მისცა და დაუბრუნდა ამილახორობა. ჩანს, იოთამს ფარული კავშირი მაინც ჰქონია თეიმურაზთან. ფარსადან გორგიჯაძე წერს, რომ კახეთს მიმავალმა თეიმურაზმა ქართლი გაიარა და გზად იოთამ ამილახვარსა და ბახუტა მუხრანბატონს შეხვდაო (ფარსადან გორგიჯანიძე, 1925: 243). არცევის ბრძოლის დროსაც იოთამი მეფე თეიმურაზის მხარეს იყო, თუმცა გამარჯვება როსტომს დარჩა (ფარსადან გორგიჯანიძე, 1925: 244). იოთამი მონაწილეობდა ნოდარ ციციშვილის მიერ მოწყობილ აჯანყებაშიც. `იოთამ ამილახორი იასეს ერისთავს მიუდგა. ქსნის ერისთავი და ამილახორი ლაშკრით მოვიდნეს და გორს ზეით, ჭალაში დადგნენ, და გორს ქვეით, მტკვრის პირს, ნოდარი იდგა~ (ფარსადან გორგიჯანიძე, 1925: 245). როსტომ მეფემ იოთამის და იესეს ოჯახები გორის ციხეში შეგზავნა, მათ კი შეპყრობა დაუპირა, თუმცა ვერ მოახერხა. ფარსადანის გადმოცემით, ამ დროს ჩამოართვა იოთამს ამილახორობა და მის ძმას ბეჟანს მისცა (ფარსადან გორგიჯანიძე, 1925: 245), თუმცა ჩვენ ვიცით, რომ ბეჟანს ქართლში ჩამოსვლისთანავე უბოძა ამილახორობა და შემდეგ დაუბრუნა იოთამს. მაგრამ გამორიცხული არაა, რომ იოთამის განდგომისას ხელმეორედ ჩამოართვა მას სათავადო და ბეჟანს გადასცა. იოთამი და იასე კახეთში გაიხიზნენ, როსტომმა კი იოთამის რეზიდენცია _ სხვილოს ციხე დააქცია. იოთამმა როსტომს მოსალაპარაკებლად დედამისი _ ბატონიშვილი თამარი მიუგზავნა, რომელიც როსტომის ბიძის _ ვახტანგის ასული იყო. მოლაპარაკებამ შედეგი გამოიღო და იოთამს ამილახორობაც დაუბრუნეს, თუმცა აჯანყების მსვლელობისას იოთამს კვლავ თეიმურაზის გვერდით ვხედავთ. როსტომი იოთამს და მასთან ერთად ქსნისა და არაგვის ერისთავებს ახალგორში, შობა დღეს დაესხა თავს და დაამარცხა. იოთამის აჯანყებაში მონაწილეობაზე მოგვითხრობენ ბერი ეგნატაშვილი და ვახუშტი ბატონიშვილი. ბერი ეგნატაშვილის ცნობით, იოთამს და ზაალ არაგვის ერისთავს შეწყალება უთხოვიათ (ბერი ეგნატაშვილი, გვ. 423). ამ მიზეზით, მას შედარებით მსუბუქად გაუსწორდა როსტომი. როგორც ვახუშტი ბატონიშვილი გვამცნობს: `ჰგუემა იგი და განუტევა ფიცით, და შემუსრა ციხე ცხვილოსი~ (ვახუშტი ბატონიშვილი, 1973: 442). მემატიანეები იოთამს ორმაგი პოლიტიკის გატარებაში სდებენ ბრალს: `არამედ იოთამ ჟამთა მჭურეტი, ჟამ იყვის ბატონის თეიმურაზის თანა, ჟამ როსტომის წინაშე~ (ვახუშტი, გვ. 442), `იოთამ ამილახორი ხან მოუდგებოდა როსტომ მეფესა და ხან ბატონ თეიმურაზს და, სითკენაც დრო დააჴელის, იქითკენ იყვის~ (ბერი ეგნატაშვილი, გვ. 423). ფარსადან გორგიჯანიძე, ზოგადად, თავადებს ადანაშაულებს იოთამთან ერთად. ზაალ არაგვის ერისთავის შესახებ ამბობს, რომ `ვინც იმათ შემოსწყრებოდეს, ამათ მოუვიდის. ვინც ამათ შემოსწყრის, იმათ მოუვიდის და ამათის საქმით ქართლი და კახეთი მოუსვენებელი იყო და არეულ აოხრებული იყო~ (ფარსადან გორგიჯანიძე, გვ. 249). 86
