As noch de Trankrüsel brenn’

As noch de Trankrüsel brenn’.
Author:	Ludwig Frahm
Dialect:	[[Dialekt:Holsteens|]]
Text type:	Vertellen
Comment:	1910 Hamborg
:

Grotvader un sin Meerschumpiep

As Vader noch nich Papa heet,
De Deern nich Gretchen, sünnern Greet,
As Moder noch en Pierock drög
Un Füer noch an Tunner slög,
As nüms noch kenn' en Isenbahn,
Un jeder kunn en Dagreis' gahn,
As noch de Buer mit Flögeln dösch,
Mit Bottermelk den Döst sik lösch, –
As in de Weeg dat Gör noch blarr,
In jede Döns en Spinnrad knarr,
As öwer'n Disch de Krüsel hüng',
As noch de Köstenbidder güng',
As dit un dat un noch veel mehr,
Un Pingstheesch noch un Aarenbeer
In jedes lütte Dörp würr fiert,
Is in min Heimat dit passiert:

As Grotvader Timm tachentig Jahr old weer, da würr he woog: würr he heel un deel vergritzt, wenn he sik waschen schull. Na ja! wat schall man darto segg'n? – würr he krüüsch un wull keen Swattsuer mehr eeten (un dat geev doch man dreemal inne Week Swattsuer) – würr he ganz öwerkröppsch, förmlich grotbritannsch, un wull nich mehr ut de gewöhnliche Hakenpiep smöken, nee, ut sin beste Meerschumpiep mit dat breede sülwern Beslag wull he paffen.

Disse Piep, tein Daler harr se gulln, harr sin Brut em schenkt, as se tosam Löv geben harrn. Awer as de Hochtied west weer, harr see, Trina, sin Fru, seggt: »Smöken schullst du dar eegentlich man Sünndags ut. Du kunnst se alldags to licht verleern, un de Tabak is düer. Upstünns is allens so düer, de Kaffeebohnen gellt all fief Schilling.«

Obschöns de Piep sik nu in Alldagsruh befünn', so kreeg se doch dörch den Sünndagsgebruk in de langen Jahren en anner Utsehn, un toletzt seeg se ut as de verschiedene Grund un Boden von Duvenhamm: ünnen weer se swattbrun as dat Torfmoor, inne Mitt' seeg se so geel ut as de Lehmboden von de Weetenkoppeln, un baben speel se in de Farv von de Sandstücken, – lieksterwelt so.

Wat de Piepenkopp nu an Utsehn gewünn', dat güng nah de goldne Regel von'n Weltloop an de annern Deel wedder verloren. De breede sülwern Deckel würr binah swatt, de grönen Klunkers kreegen dat mit de Geelriepen un fülln toletz ganz af, un de mit fien' Golddraht dörchspunn'ne Slauch öwertröck sik mit en Stoff, wo de plattdütsche Sprak keen' annern Utdruck för hett as – Smeer.

Grotvader Timm awer mak sik dar nix ut, he hüll sin Piep likers in Ehren un leet sik den Tobak »Peter kumm up min Jung un versahl em« (dat is nämlich de plattdütsche Öwersettung von petum optimum supter solem) god smecken un smök, wie geseggt, nu jeden Dag ut de Sünndagspiep.

Nu harr ok Grotvader Timm up een Flag en Ähnlichkeit mit sin Piep. Wie an de Piepenspitz en Knop nah den annern afnutzt würr, so verlör he ok an'n böwelsten Enn' en Stück, un dat weer dat Gedächtnis.

He weer sünst ümmer ganz bannig klar west; he wüßt, an welken Dag se 1838 den Roggen meiht harrn un wat 1845 up't Wandsbeker Plummmark de Farken kost harrn usw.

Nu awer kunn he nix mehr lang' behol'n, un binah jeden Dag harr he sin Piep verlaren. Eenmal wull se dar garnich wedder her, und da wunnerwark un quark he ümher as en bucklahmen Wagen in'n Sandweg.

Toglieker Tied weer ok wat mit dat lüttste Kind los. De lütte Jörn weer sünst en krall'n, drall'n Jung, en söten Worm, säd sin Moder, as ut Weetendeeg wültert. Dags weer he ok ganz kandidel un eet un drünk för twee, – awer nachts wull dat Kind nich slapen.

All' de Nahwerfruens weern all mal darwest un harrn ut ehr Erfahrung ehrn Verscheel seggt, un de Moder harr mennig'n Rat befolgt, weer mit Fleedertee anfungn un mit Grüttbüdels uphol'n. Dat hölp nix, dat Kind blarr un quarr de ganze Nacht. Sin Moder snack all von »andahn un behext« un wull all nah Kocksch schicken, de heel god raden un böten kunn.

Da kümmt grad de Dokter Brümmer in't Dörp föhrn, hüllt vör'n Krog still un will sik mal den Stratenstoff ut de Kehl spöln, – un de ward nu anropen. Dar weeren twee in'n Hus putschent, dat Gör un de Ol.

»Wi weet garnich, Herr Dokter, wat dat mit dat Kind is, dat itt un drinkt – ja, un dat annere is ok in Ordnung, awer – awer – an slapen is garnich to denken.«

De Dokter sett sik up'n Stohl un kriggt sik den lütten Bengel, de ungefähr twee Jahr old weer, in'n Pannstall un besüht em, – besüht em erstmal den Kopp, denn he weet ut veele Erfahrung, dat dar mennigmal de Ursak von de Unruh sitt; he bekiekt ok de Twüschenrüm von de Fingern, ob dar ok rode Pickeln sitt – he weet, wie dat in mennig Buerhus hergeiht – awer dar is nix to finn'.

»Wo slöppt dat Kind denn?«

»Ja, he liggt noch ümmer inne Weeg.«

»Zeigen Sie mir mal die Wiege.«

He weer sünst en richtigen Plattdütschen; awer wenn sin Berop em an't Mager güng, denn snack he hochdütsch. Em güng' so allerlei von Muusnester – un Strümp mit Stoppnadeln un Tügbösten dör'n Sinn, un daruphin nöhm he de Weeg in Ogenschien. De seeg nu grad so ut as en Nest mit en deepe Kuhl, wo de Swienegel sin' Winterslap in holn hett.

»Wie oft schütten Sie die Kissen auf?«

»So alle dree Dag'; wi hebbt dat awer ümmer so hild; mennigmal ward dat ok vergeeten.«

»Nehmen Sie doch mal die Kissen hoch.«

»Süh dar, wat is denn dat?«

Nu ward de Dokter wedder plattdütsch.

»Och, dat is je Grotvader sin Piep; dar hett he all dree Dag nah söcht. He hett dat Kind woll in'n Slap bring'n wullt un en beten smöken laten, un so is de Piep woll vernüsselt wordn.«

»Na, den Schaden harrn wi je glücklich beetert; nu ward Jörn woll slapen. Nu möt wi denn mal sehn, ob wi Grotvader Timm ok wedder kureern künnt.«

Se gaht nu röwer nah de Kat. Inne Döns sitt de Katt ganz alleen, up'n Disch sitt se un speegelt sik in den Born von de Melkkumm. In de Binn'wand sünd twee Kuutsbetten, un in een liggt Grotvader Timm.

En blau un witten Ackermann bet deep öwer de Ohren tagen, en wullen Dok dreemal öwer den Hals sluchtert, un dartwüschen en ganz verdreetlich Gesicht, so leeg he dar. Een Og weer to un dat annere wied apen. De Mundwinkel harr he hoch uptrocken, as en Hampelmann de Been, un de Unnerlipp leet he deep häng'n, as wenn he den Hampelmann darmit upfang'n wull.

»Na, Vader Timm, is He krank?«

»Och ja, ik bin so krank, so rech von Harten krank.«

»Mag He denn garnich smöken?«

»Nee, ik mag nix hören un sehn.«

»De Piep hebbt wi sünst wedderfunn'.«

»De Piep? so, min Piep?«

Nu kreeg he dat annere Og wedder apen.

»Ja, hier is se.«

»Och ja, dat is min ole gode Piep, un en beten Tobak is dar ok noch in; is dar nich en Swewelsticken?«

De Hampelmannsfohln weern ok verswunn', un de Ünnerlipp schöv sik tohöch un klammer sik üm de Piepenspitz. De Dokter hüll em Füer up de Piep, Trina leep in'n Suckeldraff to Hus, un nah een Viertelstunn' seet de Ol an'n Tensenn' von sin Kat in'n Sünnschien up de Bank un smök, as wenn en lütt Mann backt.

Nah veertein Dag' weer de Piep wedder verswunn', un keen Minsch wüß, wo se staben un bleeben weer. Grotvader Timm wull grad ut luter Wrantigkeit to Bett gahn.

Da fünn se sik wedder an. Awer lange Gesichter geev dat. De Husfru schüll, un de Köksch knurr dar gegenan; se harr keen Schuld. Un Buer Timm müß ok rankamen un de Boddermelk probeern, ob se darnah smecken däh oder nich. Sin Fru harr en Messerspitz mit Bodder un wisch sik darvon en Prov üm de üterste Spitz von de Tung' un smeck un smeck un verdreih de Ogen in'n Kopp; awer dat weer nich to bestrieden, de Bodder smeck nah Piepensott. Fief Pund schöne Bodder mit Piepensott! Wat harr de Ol ok de Piep up dat Bodderfatt to legg'n, – un dat de dumme Deern von Köksch dat nich markt harr, as dat »plumps« säd.

Eegentlich müssen de Ol und de Köksch de Bodder nu alleen verteern. Awer de Ol eet in de folgenden veer Weeken bloß Smolt un Speck up't Brod. Sin sel' Moder harr em dat noch seggt, wenn he dat mal vör de Mag harr, denn schull he sik man an Smolt un Speck holn, – un disse Fall weer nu grad mal intreden.

Un likers weer de schöne Meerschumpiep nah eenige Tied wedder in'n Hinnerholt geraden un narms wedder uptodrieben. Dar würr förmlich en Jagd up anstellt, un Grotvader sett sogar en Finnerlohn von veer Schilling fast, un erhöch den'n nah wiedere acht Dag' up dat Dubbelte. Alles ümsünst. Toerst weer he noch fründlich, in de gode Hoffnung, dat de Finnerlohn sin Wirkung däh. Naher awer würr he wrantig un güng ümher as en Hund, de anschaten weer. Toletzt würr he ganz wunnerlich, steek nachts en Licht an un söch in alle Ecken un Löcker. He güns' un stöhn ümher, un dat Tobettgahn nütz ok nix mehr.

Nu stünn toletzt bi em fast: de Piep weer stahln. He sünn' un grüwel nah, wer toletzt bi em ut un in gahn weer, wo he gahn un stahn harr, – he forsch nah, ob de Kohheer all smöken däh un ob de Köksch en Brögam harr.

He kreeg endlich sin eegen Swiegerdochder in Verdacht un mök sik en Geschicht torecht, de mit dat Bodderfatt anfüng' un mit den Juden Moses, de allen olen Kram upköff un besonners leeg nah oldsülwern Piependeckels weer, uphöll.

As de Augustsünn de Appeln bawen in de Spitz von den olen Druvappelboom bi de Kökendör en rode Back strakelt harr, wulln Jörn sin beiden öllern Bröder, Hinnerk un Beenix, se mal ünnersöken, ob se bald eetbar weern. Nu geev dat frielich en eenfaches Mittel; man kunn dar ja mit en Knüppel, mit so'n richtigen Prammel nah smieten. Awer dat weer to riskant; denn snee man sik in sin eegen Fleesch. Dat weer ja grad so hannelt as Pizarro, de sin Scheep bi de Lannung achter sik verbrenn.

Dar bleev also wieder nix öwrig, as rintoklattern. Beenix dröp dat, he weer en beten beeniger as de stiefbömige Hinnerk. Nu weer awer de Boom teemlich dick; mit de Been kunn he em ünnen nich ümspann'. En Ledder kunn' se ok nich haln; denn kreeg Moder ehr gliek tofaten. Also klattert Beenix up Hinnerk sin Schullern; von dar kann he een' Fot in dat Knastlock setten, wo de Meisen ümmer ehr Nest but, un wenn he denn tohöch langt, kann he den ersten Telgen recken.

As he nu so in den Upstieg begreepen is un den linken Fot in dat Knastlock sett, ward he Grotvader sin Meerschumpiep darin gewahr, kann awer narms anners mehr fast warrn, grad as Noah sin Duv, un stött de Piep rin in den holln Boom.

Dar harr de Ol ehr also mit sin langen Arm seeker upbewahrt.

Se möken nu en naturgeschichtliche Swenkung un setten för den Appelfeldtog en Meisenfang un vertelln de Entdeckung an alle Husbewahner, ok an Grotvader.

Da güng en Gleem öwer sin ruffelig Gesicht; awer de Sünnenschien weer man von korte Duer; da törm' sik de Gewitterwolken in grote Wellenlinen up sin Steern: »Denn is se nu je för ümmer verlarn; de Boom is holl un boll bet up den Erdboden.

Se wulln em nu en anner Piep ansnacken; awer he bleev staffrechtig: »Meerschum oder nix.«

Eenes Abends, dat weer all in'n November, seggt de Buer to sin Fru: »Ik mutt rein mal upstahn, dat dunst ümmer so, ob sik en Peerd fastwahlt hett?« He geiht also mit de Lücht nah'n Stall; awer alles is in Ordnung. He kiekt ok bi de Köh in: nix Verdächtiges to sehn. Awer bummsen deiht dat noch jümmers. He pust dat Licht ut; mennigmal sünd de Deev heel frech bi ehr Geschäft, un so sliekt he den Schall to.

Da hukt de Ol mit en groten Koltbeetel un en Hamer an den Appelboom un hett all en grotes Lock rinstemmt, un jedesmal, wenn he en Slag deiht, bitt he de Tähn' tosam un seggt: Ik will doch min Piep wedder hebbn.

»Gah He nu man to Bett, Vader, morgen wüllt wi mal wieder Rat schaffen.«

Endlich leet he sik begöschen un kröp wedder to Puch an.

Den annern Dag sagen de Buer un de Knech, as doch nix anners öwerbleev, den olen Druvappelboom üm, klöben den Drumm utenanner, un de Piep köm mank Olm un Sprock tom Vörschien.

Flink greep de Ol to un sett sik förmlich in'n Suckeldraff nah de Kat.

Un dar hüng he nu de Piep tensen Kopp in sin Kuutsbettstall bi den olen Dreigunersäwel ut de Russentied up un säd: »Du schast woll Duld kriegen un mi nich wedder uthüsig warrn; ik smök nu wedder ut min ole Hakenpiep.«

Eidig

Na, seeg he denn so ut, as he up den Piepenkopp afmalt is? –

Och, wat wull he woll, awer den Kopp hol ik likers in Ehren, ik hev'n mi up'n Trittoer Harvstmarkt köfft.

Von wokeen snackt Ji?

Von Eidig, den groten Wilddeef.

Je, hett noch eener von Ju em kennt? –

Ja, Kaspar Dittmann hett ja bi em Posten stahn. –

Minsch, Kaspar, dat vertell uns doch mal.

Na, dat is nu ja all öwer föftig Jahr her, nu makt mi de Geschich ok bilütten Spaß. Denn hört mal to.

Dat weer woll so'n Wochener dree nah Martini. Ik un Friech Burmester arbeidn all eenige Dag' inne Hollenrien un möken Fadenholt. As wi nu abends to Hus gaht, en jeder en paar dröge Hesters up de Nack, da steiht Friech in't Müssenredder still un seggt: Wat snackt dar denn noch achter uns?

Och, segg ik, dat is gewiß de ole Stuten-Jochen, de kümmt von Möhlenrad trügg. Wenn de sik Een up de Lamp gaten hett, denn primßeert he ümmer bi sik sülben.

Nee, seggt he, dat is ja'n ganßen Köppel Minschen, un en paar Riders sünd dar ok bi.

So staht wi denn nu still un lat se in de Schummerie rankam'n. Vörut ritt en Landschandarm. Achter em sleevt en Kerl dörch den Slammpamp, denn uns' Weg' weern damals noch bannig slech, en slanken Kerl mit'n brunen Vullbart, den griesen Hot deep in de Ogen trocken. De Hann' sünd em up'n Puckel bunn', un de grötste von de Holtwahrers geiht blang an un hölt em an'n Hunn'keed fast, as wenn jemand mit'n stöten Bulln to Markt treckt. De Förster, en paar Jägers un en lütten duknackten Kerl gaht rechts un links an'n Weg achteran, un de annere Schandarm makt to Peerd den Besluß.

Friech Burmester fragt den een' Holtvagt, mit den he god bekannt is, wat dat to bedüden hett.

Nu hebbt wi em endlich! seggt he.

Wokeen? fragt Friech.

Eidig, den groten Wilddeef! seggt he.

Wi lat se denn nu vörut un gaht langsam achteran. Ik segg to min'n Maaten: Dat wunnert mi, dat's em kreegen hebbt.

Dat wunnert mi garnich! seggt he.

Je, he's doch bannig slau! segg ik.

De Annere hett em verraden.

Wokeen' meenst du?

De duknackte Kerl.

Wokeen is dat?

Kennst du den oln Putt-Stahmer ut de Taterkat nich? Süh, de hett Eidig spört, un wiel he sülben en groten Krupschütt is, hett he em nich in't Revier hebben wullt un hett em verraden. Dat is so klar as dicke Boddermelk.

Verdimmi, segg ik, so'n fein' Kerl, un denn so'n Judas, de em verrad't! – – –

Bi'n Buervagt würr nu Halt makt un en lang' Rat afholn.

Nah'n Stunns Tied kümmt de Buervagt bi uns an – wi wah'n damals beid in Hans Siemers sin Kat – un fragt, ob wi woll disse Nach bi Eidig Posten stahn wulln. Hütabend weer dat unmöglich, em wieder to schaffen, de Weg' weern to slech. Morgenfröh schull he denn to Amt föhrt wardn. Disse Nach schull he in'n Buervagt sin Backhus insparrt wardn. Wi weern ja en paar starke Kerls un ok halvwegs in königlichen Deenst, indem wi jeden Winter in't königlich Geheeg Fadenholt möken gegen gode Betalung un fries Stubbenraden.

Wat meenst du darto, Friech? segg ik.

Wenn he uns man keen Fisematenten makt! seggt he.

Och, wat wull he woll, seggt de Buervagt, he is ja bunn', un ji möt bedenken, dat jeder een' Daler för de Nachtwach kriggt, utslapen künnt Ji ja morgen.

Na, wi lat uns denn bereden, treckt wedder Steweln un twee Röck an un gaht mit den Buervagt af.

Moder, röppt Friech Burmester sin Olsch noch to, bring' uns man to rechter Tied, so üm Klock veer, en Putt vull Kaffee; ik glöv, dat ward en heel kole Nach.

As wi nu in de Stuv kamt, fragt uns de Öbberste von de Schandarms, ob wi de Wach bi den Wilddeef öwernehm'n wulln.

Ja, wi harrn uns darto entslaten.

Ob wi ok scheeten kunn'.

Nee, segg ik, dar geev ik mi nich geern mit af; awer Friech Burmester de kann't, de hett ja bi de Ratzbörger Jägers stahn.

Ja, seggt Friech, scheeten kann ik.

Chut, seggt de Schandarm – dat weer en Hannemann – denn ßolln Szie ßjießen, ßjießen Szie Kerl auf Pelß, wenn er ausknjeifen will.

Schön, seggt Friech, Kerl up'n Pelz.

Un Se, seggt de Förster to mi, nehmt dissen Säwel, un wenn he irgendwie ballstürig ward oder in'n geringsten wat Fluchtverdächtiges marken lett, denn haut Se em darmit bauz öwer'n Kees.

Jawoll, segg ik, bauz öwer'n Kees.

Darbi keek ik so verstahlen mal nah Eidig hen, de dar inne Eck bi sin Abendmahltied seet. Buervagts-Moder harr em en Fatt vull Klüten un Kantüffeln un en Stück Speck henschaben. De Griepers harrn em de Hann' löst, un he leet sik sin Kost god smecken. As ik segg'n däh, »öwer'n Kees«, da löp mi en Gooshut öwer; he awer keek mi an un grien mi to. – As Eidig nu satt weer, würr he wedder bunn', mit en ganz nien Strang beide Hann' up'n Puckel, un so güng'n wi denn mit em af nah't Backhus. De Knech harr en paar Klapp Stroh in'n Backaben utbreet, un dar müß he denn nu rinkrupen.

As he binn' weer, würrn em ok de Been wedder bunn', wedder mit en nien Swengelstrang.

De een Jäger hal noch en Putt mit Water un en Sneed Brod, drög Brod. Dat weer Gefangenkost, de kunn' wi em geben, wenn he darnah verlang'.

Een von uns schull nu binn' in't Backhus bliewen un den Gefangnen scharp in't Og beholen. De Buervagt stell de Stallücht so hen, dat ehr dämmerige Schien in dat Mundlock von den Backaben speel. Un de annere schull de Dör tosluten un buten mit den Scheetprügel stahn. De bruk ja keen Lücht, denn de Maan weer all an'n Heben un schien hell dör de Eschen un de Fleederbüscher. Wi harrn uns dat so afmakt, wi wulln uns dat mit binn' un buten alle Stunn' ümgahn laten, un de erste Stunn' harr ik as Swertdräger de Binn'wach. Ik stah denn erst un kiek in den Aben as de Ul in't Muslock.

Minsch, sett di doch dal, seggt Eidig, dar steiht ja 'n Haublock.

Na, ik däh dat ja, wiel mi de Been bilütten sengeln würrn.

Wo heeßt du? fragt he.

Dat kunn ik em ja gern seggn. Kasper Dittmann heet ik.

Kasper, seggt he, wat wullt du ümmer mit dat Keesmeß an de Schuller holn. Meenst du würklich, dat ik di utkniepen kunn?

Ja, dat weer man wegen den Handslag, den ik dahn harr.

Legg doch dat ol Spitt up't Gasselbrett un denn lat uns 'n beten snacken. Ik kann doch nich slapen un du dörvst dat ja nich.

Nu, vertell he mi denn, woans se em fungen harrn. De Schraffel, de ol Putt-Stahmer, harr em würklich verraden. He harr dar in'n Heisterwinkel jagt, un da harrnse dat ganze Holt umstellt hatt. He weer likers binah weg west, da harr de Förster achter en dicke Bök stahn un em den apen Enn' von de Flint hinholn: Stah, oder ik scheet!

Un denn vertell he mi von sin veelen Fahrten, un ik dach toletz: Dat's doch'n bannigen Kerl, schad, dat de nu so achter de swedschen Gardinen sin Leben besluten mutt.

De tweete Stunn müß ik buten in'n Maanschien mit den Püster stahn un up un dal gahn, un Friech seet binn'.

As wi uns nu Klock elben wedder aflösen dähn, seggt Friech: Süh, inne Gaststuv sünd se ok noch up, un ik kann sehn, dat de Köksch inne Kök Grog makt. Harrn wi ok man en Lütten in'n Buddel.

Ja, segg ik, harrn wi man.

Och, seggt he, ik gah hen un hal en Buddel Köm, – lieden kann dat ja een', un kold genog is dat ok. Bliev du hier so lang' inne Dör stahn un nimm beides, Säwel un Gewehr.

As Friech wedder kümmt, sünd all twee Finger breed ut den Buddel rut, un he seggt: Prost! un giv den dar binn' ok man 'n Lütten, dat is ja ok en Minsch, un as mi schient, keen von de slechtsten.

Ik däh dat ja natürlich.

Halv twölv kümmt de Schandarm mit den Buervagt, un se seht mal nah. Dar is ja alles in beste Ornung. Eidig liggt in't Stroh un slöppt, ik kiek in't Abenlock, un Friech steiht ja buten un lett sik von den Maan en scheev Gesich tomaken. Se harrn noch so lang' Karten speelt, seggt de Buervagt, nu wulln se ok man to Bett gahn, denn morgenfröh güng dat ja to rechter Tied los to Amt.

Wi doch nich? segg ik.

Nee, awer ik un de Schandarm.

Wo sünd de annern denn?

De sünd all' to Hus. Wi sünd hier ja ok mannsstark genog, un de dar in'n Backaben, de schall woll liggn.

As se nu weg weern, ward Eidig sik in't Ströh rögen un seggt: Kunn ik man bloß slapen. Awer ik kann nich anners slapen, as wenn ik uppen Rügg ligg, un uppen Rügg kann ik nich liggn, wiel mi min eegen Hänn' dar as'n Knutten in'n Weg sünd. Du kunnst mi ja de Hänn' losmaken un denn vör't Liev wedder tosam binn'.

Nee, segg ik, dat dörf ik nich un dat doh ik nich, dat is gegen min' Handslag.

Da seggt he garnix mehr, un nah eenige Tied günst he dar in't Stroh un klappert mit de Tähn'. Dat hett mi so duert, awer ik kunn em ja nich helpen.

Toletzt fangt he wedder an un seggt: Wer deent hier bi'n Buervagt as Knech?

Fritz Thießen heet he.

Is den' sin Vader nich in't Armhus storbn?

Ja, dat stimmt.

Na, denn is dat de Thießen, den' ik all mal Godes dahn hev. As he up sin Krankenlager leeg un nix to bieten un to breeken harr, dröp ik sin Fru in'n Wohld bi't Holtsammeln. Da klag se mi ehr Not, un da hev ik ehr inne Nach en schönen Rehbuck inne Blangdör schaben. Frag Fritz Thießen mal, ob he dat noch weet, he mutt je damals all en groten Jung west sien. Un denn segg em, he schull mi disse Nach sin'n Kittel tom Todecken geben, ik freer so gräsig. He schull doch bedenken, dat ik damals mit sin Vader ok Erbarmen hatt harr. Wullt mi den lütten Gefallen dohn, Kasper? Man to!

Na, ik lat mi je bereden, klopp an dat Kamerfinster, weck Fritz up un vertell em dat so.

Ja, seggt he, dat stimmt, un dat will ik gern dohn.

Ik deck Eidig denn nu mit den Kittel to.

Nah'n Viertelstunn' seggt he: Nu warr ik warm, nu mutt ik slapen, ik bün so möd as'n Hund.

Naher hebbt ik un Friech noch eenmal wesselt. He lang' mi noch mal den Buddel hen; awer de weer man halv mehr vull. He nehm em wedder mit nah' binn', un da is he woll up'n Haublock toslapen, denn dat würr musigstill.

Ik dach, dat weer ok ja eenerlei, ob ik binn' oder buten weer. Ik müch ok leewer den Maan ankieken as dat Abenlock. Toletz güng de Maan ünner, un dat Licht schien nich mehr dör't Slötellock; de Talgstummel weer woll dalbrennt. Ik stell den Püster an de Wand, sett mi up en Bund Bessenries, de dar legen, un so bün ik denn ok jawoll en beten indrust. As ik wedder upwök, füll de erste Snee, un so üm Klock veer köm Friech Nahwer sin Olsch un bröch en groten Putt vull heeten Kaffee.

Na, seggt se, leevt Ji noch beid?

Ja, segg ik, wer schull uns woll wat dohn. Eidig is en goden Kerl.

Wo is min Ol denn?

De is dar binn' bi Eidig; de schient beide as'n Ilk to slapen.

Ik slut nu apen, stöt Friech an un segg: Stah up, de Kaffee is hier; de Klock is all veer.

Wat makt de annere dar binn'?

O, de slöppt woll noch.

Wüllt wi em nich wecken?

Och, lat em man liggn, disse Dag ward em noch lang genog warrn.

Klock fief is inne Kök ok Licht, un bald kamt de Schandarm un de Buervagt, un de Schandarm seggt: Szo, nu ßei mal ßo chut un ßließ mal auf, nu müssen wir los mit Stackel. –

Wat is denn dar mit den Pann' los, seggt de Buervagt, dar is ja'n grot Lock in't Dack, – Ji ward doch nich . . .?

Verdori, hör ik Friech Burmester dar ok all binn' gröln, nu is he uns doch utrackt!

Un nu müßt Ihr mit ßu Amt! röp de Schandarm, un den ganzen Weg hen hett he schimpt un schandeert, dat wi em un de annern in't Leeg un üm den Pries, de up Eidig sin'n Kopp sett weer, bröcht harrn.

As wi Klock neegen vör't Amthus vörföhrn, keem de Amtmann all rut, üm den groten Wilddeef sülben in Empfang to nehm'n.

Na, also das ist er?

Nee, dat is Friech Burmester.

Wo ist denn der Eidig?

Ja, ßehn Szie, Herr Amtmann, so un so, un die beiden haben ihn ausreißen lassen.

Ja, weg weer he, un de frische Snee harr sin Spor todeckt.

Wi harrn veel to dohn, dat se uns nich statt Eidig in Johann Mus sin Fack sparrn. Se leeten uns awer doch wedder mit to Hus föhrn.

Ik seet bi Fritz Thießen up'n Strohsack, un as he de ole Pietschensnoor afsnieden will, da fangt he an, in alle Taschen to fummeln un to grabbeln. Verdummi, wo is denn min Taschenmeß, dat mutt ik ja gestern in min Kitteltasch steeken laten hebbn, as ik mi bi't Plögen en nien Plögstöker sneeden hev. Un darbi grient he so vör sik hen.

As wi to Hus weern, weer't inne Kitteltasch ok nich to finn'.

Na, segg ik, denn swieg man ganz still darvon, denn weet wi nu ok ja ganz genau, woans Eidig wedder to sin Frieheit kamen is.

De ole un de nie Globus

As ik noch Schollehrer in Duvenhamm weer, wahn mi schräg gegenöwer de ole Discher Hoffmann, en lütten Kerl mit en groten Prüntje achter de Kusen, wovon sin Mundwinkel so tohöch trocken würrn, dat he utseeg, as wenn en ewiges Lachen up sin Zifferblatt leeg. He weer in sin Handwark grad keen Dusenkünstler un ok keen Klüfkopp; awer he harr doch ümmer en Anslag un mennigmal ok en deepsinnigen Infall.

Uter sin Dischergewarv bedreev he de Gläscherie, füll gern den Maler in't Geschäft un öv mit Lötkolben, Tinn' un Borax de Dichteree an de Husfruens ehr löckerigen Kannen un Ketels.

Inne Schol leet he nich gern en annern Handwarker neben sik upkamen.

As he nu eenmal inne Ferien de Scholdischen von de Jungs ehr Nams un annere Gedenkrunen glatt huwelt un Finstern und Dören, Schappen un Pult mit en nien hellblagen Anstrich versehn harr, füll em de ole Globus in't Og, de all en bannig vergrämt Gesicht upstell, un heel un deel nich mehr in de nie Umgewung paß. Ahn' sik lang' to besinn', quaß he em mit desülbige Farw öwer un stell em mit vergnögte Mien tom Drögen up dat Schapp.

Dissen Anstrich sett he nich mal mit up de Reknung; he wull sik doch ok mal as Günner von de Schol upspeeln un ehr mit en lütte Schenkung ünner de Ogen gahn. Ümmer leben un leben laten!

Betherto harr de Globus blot in't Innere von Afrika un an de Pole nakt un blot utsehn, nu awer weer he ganz un gar en unbeschreben Blatt worden. Up keen Art und Wies leet sik de Öwertog wedder affpelln, un uns bleev nix anneres öwer, as bi den lütten Bokbinner Otto Kindt inne Langstrat in Olsloe en nien Globus to bestelln.

Twintig Mark schull he kosten.

Dat duer en arigen Stremel.

Anfang November seggt de Bokbinner mal to sin' Nahwer, den Slachter Martens: Wenn du inne nächsten Dag' mal nah Duvenhamm föhrst, denn kunnst du mi en lütten Gefalln dohn. So un so.

Dat kann morgen all losgahn, seggt de Slachter, ik mutt notwennig en paar fette Swien hebben, un in Duvenhamm möt welk sien. Sünndags nahmiddags sünd de Buern am ersten to Hus oder in'n Krog. Klock dree föhr ik los!

Dat paßt den Bokbinner ja verdöwelt hen; he föhrt sülm mit, erstens ut Vörsicht üm den Globus un tweetens wegen de Betahlung.

So inne Schummeree kamt se an. De Slachter will erstmal hier un dar nah Swien anfragen, un de Bokbinner streevt nah't Scholhus. Dar sünd awer alle Dören to, un em blivt nix anneres öwrig, as nah'n Buervagt, de den Dörpskrog hett, to gahn un dar up den Slachter to töben, as se sik affmakt hebbt. Dar kann he ok ja den Globus laten; de Vagt öwerleewert em seeker anne Schol.

Sünst pleggen dar in'n Krog blot an twee Dischen de Kartenspeelers to sitten, de Olen bi'n Aben speelen Solo, un de Jungen döschen dat niemodsche Skatspill, un dat güng – bet up en beten Kreetelie – teemlich ruhig af.

Vundag' awer weer de ganze Döns vull Buern un annere Dörpslüd, un se snacken un grölen, dibbern un dröhnen gegenanner an; mennig Kopp weer all krävrot worden, un mennig Mütz seet all scheef. De Tabaksqualm weer so dick, dat man den Kröger vör sin Schenkschapp kum sehn kunn un streek as en Peersteert ut de Luftklapp inne Dönßendör.

An dissen Dag weern nämlich dree wichtige Ding' tosamen stött. Erstens weer de Jagd verpacht worden, tweetens harr de Schoster sinen Kram uppe Okschon verköfft, wiel he nah Amerika utwannern wull, un drüttens weer morgens en Kerl up en Tweerad dör't Dörp jagt, wovon jeder mehr weeten un woto jeder sin' Verscheel seggen wull, ob nu Peer un Wagen woll afschafft würden, un ob de Isenbahn, de all twintig Jahr in de Köpp spökern däh, nu woll noch nödig weer oder nich.

O ßüh mal an, min lütte Bokbinner, wat föhrt di denn her? Kumm sett di hier man dal! Kröger, bring' em ok mal'n Glas Grog! Hest du mi keen'n Klenner mitbröcht?

Ja, dat harr he; he weer veel to veel Geschäftsmann un harr en paar Dutzend rode Almanachs un en Dutzend »Türkenköpp« to sik steken. Un wat hest dar denn in dat Papier; hest di en grote Petroleumlamp mitbröcht, dat du wedder god to Hus sinn' kannst?

En Globus? Minsch lat mal sehn!

Nu würr't denn ganz musenstill, un de Bokbinner pack ut. Un denn geiht dat Fragen los: De geele Mischenbagen is woll de Akrater, wo dat so heet is? – Wo wahnt denn nu de Swatten? Dreiht de Eer sik denn rechtsch oder linksch rüm? Wo will de Schoster denn nu hin? Lat uns doch erstmal sehn, wo is Duvenhamm? – Is dor nich mit up, wat doh'k denn mit so'n Pappkopp? Awer Hamburg is hier.

So geiht dat wieder, un een is noch gelehriger as de anner. Blot de ole Koops sitt in'n Lehnstohl, schütt den Kopp un seggt: Dat is all nich wahr, wo kann de Eer sik dreihn, denn müssen ja welk Minschen mit'n Kopp inne Luft hang', un min Waterpool uppe Hoffstäd müß ja nachts utlopen, is awer ümmer vull west.

Se dreiht un fingereert denn noch ümmer bi dat Ding herüm. Toletzt seggt de Möller, de all lang' nix mehr in't Glas harr: Lat uns mal en frische Runn' mit den Globus utspeeln. Jeder lett em mal rüm lopen, Hamborg is Trumpf, wer Hamborg ünner den Meerndian bringt, is König, un wer dar am wietsten von af blivt, mutt de Runn' betahln. Nu scheet man los; dat geiht nah't Gewicht; ik weeg 260 Pund un fang an. Denn kümmt de Kröger, denn de Wichelbuer, nahsten Harm Piep usw. Inschenken kannst nu all! Föftein Mann speeln mit, un nu güng dat Dreihn denn ja los.

Hein Nötknacker de Ramaker – he mök nämlich uter Wagen, Plög un Eggen ok hölten Nötknackers, un sowat farwt denn op den Nam' af – würr König, un Buer Jürn Plinkmann – he plink ümmer so mit de Ogenlider – leet Hamborg grad inne Middernach sitten un müß de Zech betahln.

Se prost un drinkt denn nu, blot Friech Peemöller nich, wiel he sin Glas umstött harr. Denn kümmt ok de Slachter Martens un bewilligt en frische Runn', dat sin Lüd, wo he mit hanneln will, nich so hartliewig sünd.

Lat uns man noch ins Een' utdreihn! Nä, dat speel ik nich wedder mit, ich kann dat nich mit min stieven Fingern so genau maken. Un ik kann den Punkt garnich sehn.

Un wedder hett de dicke Möller en anslägschen Kopp: Wi makt de Kugel ut dat geele Hofisen los, steekt de Erdaß wedder dör, de Schruben dreiht wi vör, un denn hangt wi den Boßel mit'n langes Band an'n Böhn up, dat he en Hand lang baben den Disch speelt. Jeder, wer mitspeeln will, nimmt en Beerbuddel un stellt em an en bestimmten Platz uppen Disch, as'n Kegelspill, un wer denn am wenigsten Buddels ümsmitt, de is anne Kosten.

Dat unkloke Spillwark geiht denn nu los; dar sünd awer man elm Mann mehr, de de Bast riskiert. De Bokbinner mutt mit Swewelsticken dat Protokoll föhrn, un sließlich hett de Schoster mit twee Buddels verspeelt. Dat paß em awer ganz un gar nich in sin Bereknung; he wull sik dar so mank dörsliekern. Uterdem harr de Möller em ut Schawernack den Globus tom allgemeinen Gelächter an'n Kopp speeln laten, – so is he denn mächdig fühnsch worden, un he bitt de Tähn' tosam', nimmt en Beerbuddel un smitt em up den Erdboßel, grad in den Aflandschen Ozean rin, dat de Buddel binn' liggt un blot mit'n Kopp utkiekt. Wenn de stahlern Erdaß em nich upholn harr, weer he in'n groten Ozean as'n Vulkan utbroken.

Minsch, büst du unklok?

So nu betahl man!

Ach wat, seggt de Möller, nu brukst du garkeen Schipp nah Amerika; nu springst du von Hamborg up din Buddel, un mit'n tweeten Sprung büst öwer den groten Diek röwer.

De eene Hälfte von de Gesellschaft mök sik nah dissen Utfall uten Stoff, de annern awer blewen noch sitten un hebbt noch dat Duvenhammer Hochtiedsleed sung'n, un de Möller hett de Musikbegleitung dorto makt, indem he in jede Hand en Wienbuddel nöhm, wo en Lepel rinsteeken weer, sik denn mit'n Puckel an de Dönßendör stell un mit de Ellbagens den Takt an de Dör störr, so dat dat togliker Tied trummeln un klingeln däh. Dat weer en deffdige Musik.

Mit den Globus güng dat teemlich god aff; he müß allerdings wedder mit den Bokbinner torügg un doktert warrn. Von de Bedeeligten hett jeder en Mark Strafgeld betahlt, so dat he man mit elm Mark to Bok to stahn köm. – Seggt man blot den Schollehrer dat nich, sünst kriggt he uns noch inne Zeitung.

Aber ümmer, wenn up de Scholprüfung von de Erdbeschriewung de Red' weer, störrn sik de Buern an un swistern sik to: Weest noch, Nahwer, wo Hamborg liggt?

De Fahn

Uns' Buervagt? je, de heet Meta Peter. Dat heet, eegentlich heet he Peter Rees; awer wiel noch drei Peter Rees in unsen Dörp sünd un dissen sin Fru Meta heet, seggt wi jümmer Meta Peter to em. Dat heet, eegentlich heet he Peter Reilers, hochdütsch Peter Rehders, Rehders mit'n h inne Mitt.

Schrieben? natürlich kann he schrieben, fain, ordentlich printe Bokstaben kann he maken, un setten kann he dat, fain!

Jedes Schriftstück, he seggt Bremische Mahnung darto, fangt an: Wenn ich nicht verfehle . . . un slütt mit den Satz: Womit ich verharre . . . Dat heet, wenn he schrifft, dörft keen darbi sin; dat weet wi ok all; denn gaht wi so lang' rut. Un de Kinner sünd all von lütt up so insterweert von ehr Moder: Kinner gaht rut, Vader mutt mal schrieben.

Wi doht je ok all, wat he will. Wenn wi mennigmal nich so wüllt as he in de Buernsprök, denn ward he fühnsch, denn ward he ganz kasperat. Erst knippt he en Og to, un wenn dat noch nich helpt, denn makt he'n scheev Muul un kratzt sik mit'n Finger son beten anne Back. Un wenn wi denn noch nich wüllt, denn so haut he mit de Fust up'n Disch, dat de Gläs' man so danzen doht, un denn seggt nüms wat mehr gegenan.

Ja, he is'n ganz kloken Kerl. Fröher hett he veel inne Zeitung lest, un dicke Böcker hett he von Kopp bet to'n Steert dörlest; awer dat hett he upgeben; dar is he mal ganz aisch mit to Hus bröcht.

Da hett he mal'n Tuchsög, un as de nu Farken hemm' schall, da treckt he sik sin'n groten Schanillji an, hängt de Stallücht in'n Swienstall anne Wand un sett sik uppen Hüker darbi hen. De Sög liggt noch ruhig in't Stroh. De Buervagt kriggt en Bok ut de Tasch, en dickes Bok, ik hev dat Bok sülm sehn, dat heet Robensohn, un as he so ungefähr inne Mitt is, da is de Klock all twee, un da kiekt he mal nah de Sög, un da hett dat olle Tier de Farken all' upfreeten bet up een, – so intrisant is dat Bok west.

Awer wat dat för'n klokes Farken weer, dat glövt keen Minsch, – löp jeden Dag nah'n Haublock, de twüschen de beiden Füerherden stünn' un schüer sik dar an, un middags köm't, wenn't man jichens kunn, nah de Döns rin, un güng nah keen' annern ran as nah de Fru, nah Metavögsch, un dennso nöhm se'n Kantüffel, pedd de up'n Fotborn en beten twei, un denn freet dat Farken un wull ümmer mehr hebben un störr Meta mit sin Snut an'n Tüffel.

Un wat dat naher för'n faines Swien würr, dat glövt ok nüms; 385 Pund wög't, as't Fastlabend slacht würr.

Wenn wi den Buervagt awer mal argern wüllt, denn fragt wi: Wo weer dat man noch mit de Fahn? Denn bitt he de Tähn in'n Kopp tosam un seggt garnix.

Dat mutt in de provisorische Tied (1848) west sin, ik weet nich mehr bi wat för'n Gelegenheit; da kümmt de Vagt von Battheidel, von Amtsgeschäften torügg, en roden Kopp harr he ok, un seggt to sin Fru: »Nu rad mal, wat ik mitbröcht hev?« Un darbi fummelt he'n Paket ute Tasch, wickelt dat Papier raff, un da is't en Stück rodes Tüg.

Dat is veel to wenig för Mine, seggt de Vögsch. Se meen, dat Mine dar en Kleed ut hebben schull.

Dar schall ok gar keen Kleed ut makt warrn, seggt he, dar schall'n Fahn rut, en Fahn, blau, witt, rot. In Battheidel weih Fahn an Fahn, all' blau, witt, rot, versteihst mi. Wi wüllt hier in unsen Dörp ok nich trüggstahn, wi wüllt ok flaggen, wi möt ok wat för't Vaderland dohn. – Je . . ., seggt Meta . . .

Ik weet all, wat du seggen wullt, wat du woll meenst, en farige Fahn kost licht tein Daler. Süh, nu kamt Ji bi un sniedt din blaues Kleed utenanner, denn sniedt Ji en Stremel von'n Bettlaken af, un ünnen neiht Ji dit rode Stück an, versteihst mi?

Dat würr denn nu makt.

De Fahn weer farig, de Buervagt bindt un nagelt ehr an'n Bohnenschacht, stickt sik Hamer, Knieptang un Nagels inne Tasch, kriggt sik de grote Dackledder her, leggt de an't Dack un klattert nu tohöch. Ganz so lang weer de Ledder nu nich, awer he klasper sik doch nah de Fasten rup, ritt dar up lang un nagelt nu de Fahn' baben an de Gewelspitz fast.

Un da mök he, dat he wedder hendal köm, denn dar weih en bannigen Wind; awer de Fahn' weih nu lustig för't Vaderland, un all halv Stunn güng he mal wedder rut un hög sik, un wenn de Lüd darnah keeken, dat weer förmlich en Ehr för em. De Fahn weih ok den annern Dag un den drütten Dag.

Ik stieg nich wedder up dat Dack rup, seggt de Buervagt, dat is ja lebensgefährlich.

An'n drütten Dag awer müß he sin Knieptang bruken, he müß en Peerd en loses Isen affrieten. Wo is de Knieptang?

Ja, wo is de Knieptang? De Hamer leeg dar; awer de Knieptang hüng dar ganz nüdlich dicht achter den Fahnensticken un de Gewelspitz öwer dat Dack. Un keen Latt weer so lang, un keener kunn so genau smieten, se rünnertobringen. Se seet dar mit ehr langen Been faster as mennig Rider in'n Sadel.

So müßt he denn mit dat Peerd nah den Smid trecken un beslahn laten. Toglikertied seggt he to den Smid: Du kunnst mi mal en Dutzend Bolten von disse isern Stang afhaun, so as se de Jungs to ehrn Flitzbagen brukt. Un as he darmit nu to Hus is, kriggt he sik de Jungs ehrn Flitzbagen her un fangt an, nah de Knieptang to scheeten.

He schütt un schütt; jede drütte Bolten blivt in't Strohdack sitten, he schütt ok twee grote Löcker in de Fahn, he schütt, dat keen Lünk sik mehr sehn lett. Se schimpt un larmt in de Appelböm rüm. He dröppt ok en paarmal de Knieptang un dat seggt »klick«, awer se rippt un rögt sik nich.

Da ward denn uns' Vagt kopperig: Wer is hier Herr, ik oder de Knieptang? Rünner schast du dar, un rupstiegen doh ik dar nich wedder, un anner Lüd schüllt sik de Knaken ok nich tweifalln, un de Fahn schall ok wedder rünner, de Wind hett ehr all bannig utfrangst.

He harr de Gewohnheit alle upfälligen Steen, de he so up sin Land fünn', mit to Hus to bring'. He harr welk, wo de Hagel Löcker in slagen harr, in welke Flintsteen seeten Gewittersteens un Zuckerstang. Een Steen seeg ut as'n versteinerten Bars; en paar weeren glatt sleepen un scharp; dat weern de Riesen de vör uns hier levt harrn, ehr Bieln west. Un twüschen disse Steen, de he sik inne Mitt up dat grote Blomenblick achter't Finster upstapelt harr, leeg ok een gatlichen Fuststeen mit en Lock dweer hendörch.

Dör dit Lock bünn' he sik sin' nien Achterreep, ganz fast, un da geiht he ut de Grotdör, as wenn he wille Peer mit en Lasso fang' will.

Nu fangt he an to smieten, un mit den achten Worp glückt em dat, dat Tau öwer dat Dack un üm de Gewelspitz to sneeren. Un da röppt he den Knech, de all up de Luer stünn': So, nu fat mal mit an, winn' di den Reep üm de Fust, so as ik, un wenn ik dree tell, denn geevt wi en fixen, defftigen Stot, versteihst mi?

Un da tellt he een, twee, dree, – – un up dree geevt se en fixen Ruck, un da ward dat gneetern un breeken, de Fahn kümmt in't Wanken, un de Knieptang klappert up de Steen, un de ganze Gewel kümmt mit hendal, bauz, pardauz liggt he vör de Grotdör.

Ik will doch weeten, wer hier Herr in't Hus is! grölt de Vagt.

Dacht hev ik mi dat, seggt de Knecht, awer ik hev doch nich meent, dat so'n Gewel so'n grote Maschin is.

Wi argert em mennigmal darmit, wenn wi nah de Fahn fragt; awer fang' du dar man nich von an; di kriggt he bi'n Kanthaken un kransheistert di rut.

Peter mit de Grundsätz’

Ik hev mi nu all dörtig Jahr lang doröwer wunnert, dat de Kinner bi uns inne Scholn so lütte Näsen hebbt, un dat naher so veel grote, krumme un dicke Gewels, Gurken un Zinken bi de groten Lüd andrapen ward.

As ik awer noch to Schol güng, seet linker Hand neben mi en Jung mit Namen Peter, de harr damals all en ganz staatschen Haken, so dat eenige Lüd, de sin' Tonamen nich wüssen, em »Peter mit de Näs'« nömten. Dissen Nam' hett he awer nich beholn, – un dat will up'n Dörpen veel seggen, – nee, en Dutz Jahr wieder, löp he mit den Nam »Peter mit de Grundsätz'« ümher, un nu markt woll all jeder, dat Peter en intrisanten Minschen un sin Geschicht weert to vertelln is.

Peter sin Vader weer all fröh as'n Daglöhner storben, sin Moder güng nu mit Stuten in't Dörp rüm, tweemal de Week. De annere Tied spünn' un wüsch se. Peter hörr' in'n Sommer bi den groten Buern Stahmer de Köh, un in'n Winter eet un drünk he sik för Köhfodern, Holthacken un annere ehrliche Hantierungen up desülwe Städ so mit lang.

Peter weer armer as arm. Awer dat bleev he nich lang'; denn as he nu as Buerknecht deen, seeg he sik nah Grundsätz' üm, un de bröchen em up de Strümp, hölpen em up en grönen Twieg. In dree Jahr harr he all hunnert Daler up de Sporkaß, un dat wull to damalige Tied veel seggen.

Grundsätz' müß de Minsch hebben, harr sin Vader seggt; dat weer dat eenzige, wat Peter von em arvt harr. Nu wüß he as Jung erst lang' nich, wat en Grundsatz weer; awer he grüwel un grüwel so lang', bet he dat rut harr, dat en Grundsatz en Stock in'n Leben weer, womit man sik stütten un wehren kunn, en Ledder, woran man up un dal stiegen, en Strang, woran man sik henlang föhlt un annere Lüd, wenn't sien mutt, mittreckt.

He grüwel ok daröwer nah, wat dat nu för Grundsätz' sien müssen; ob de hochdütschen Bibelsprüch oder de plattdütschen Sprickwörder vörtotrecken weern. Toletz awer köm he bi sin Grundsätz' up den Grundsatz, dat he se sik sülben maken müß.

Den ersten fünn' he teemlich licht, de leeg in sin Erfohrung, den tröck he ut sin betherige Armot. Wenn he so bedach, dat sin Moder so mennigmal keen paar Schillings to Mehl för en paar Pankoken un Klüten hatt harr un doch so flietig spunn' und so swar mit de Stutenkörf sleept harr gegenöwer den magern Verdeenst, so wüß darut de erste Grundsatz:

»Lat di betahln,
So kannst wat haln.«

De tweete würr up Peter sin erste Reis' geboren. As he verkumfermeert weer, wull he sin öllere Swester mal besöken, de in Hamborg bi fiene Herrschaften deen'. He müß also tom ersten Mal in sin' Leben mit de Isenbahn föhrn. De veerte Klass' weer damals awer noch nich erfunn', un as nu dat Kupee, oder wie heet dat Ding? von de drütte Klass' proppenvull un Peter all teemlich in en Eck preßt weer, steeg in Ahrensborg noch en lütten frechen Kerl in'n blauen Kittel mit'n grote Kiep uppen Puckel in, klemm' sik noch bi Peter up de Bank, un wiel he mit de Kiep uppen Puckel nich sitten kunn, stell' he de Kiep stramm vör Peter sin Been, sodat Peter nu darseet as in'n Schrufstock.

As de Togg nu in Rahlstedt stillhöll, harr Peter sin' tweeten Grundsatz farig, un as de Schaffner de Dör en beten apen mök, wrang' he sik ut sin Gefängnis, schubbs de Kiep mit sin langen Been ut de Dör un wull den Besitzer grad nahsmieten. As de awer sin Gläs' un Tonwaren buten klötern hör, störrt he as en Fischreihermudder up ehr Junges, wat ut't Nest fulln is, nah un keem darbi mit uns Moder Eer, de hier besonners harde Knaken harr, in unsanfte Beröhrung, un Peter reep:

»Kiepenkerls möt rut
Un fallt's ok up de Snut.«

Disse Grundsatz würr em nu besonners leev. He wenn' em an bi jede passende Gelegenheit, nich alleen, wenn em unangenehme Lüd inne Quer keemen, nee, besonners wenn man em Geld ut de Tasch locken wull; wenn he mal Lust to Markt to gahn kreeg, gliek schüchter he de upstiegen Grappen torügg un reep: »Kiepenkerls möt rut.«

Söben Jahr later harr he en drütten Grundsatz upbut, un de bedröp besonners sin eegene Mannhaftigkeit un Ehrenhaftigkeit oder dat Kapitel, wat Gottfried Keller in sin Geschicht »Das Fähnlein der sieben Aufrechten« behannelt un heet:

»Treck Steweln an,
Denn steihst din' Mann.«

Mit disse dree Grundsätz leet he dat nu bewenn'; denn alltoveel is ungesund. In all de olen Düntjes, Märchen un Geschichten, de he hört oder lest harr, keemen ok meistens man dree Wünsch', dree Heldendaten, dree Upgaben usw. vör; wat däh he mit mehr! –

Peter weer mit de Tied en forschen Kerl wordn. Arms so stark as Windmöhlenflügels; de Lüd sädn, he bör de Plog mit een'n Arm up un wies' den Weg darmit.

En beten duknackig güng he, dat mutt ik togeben, un deshalb harrn's em ok woll nich bi de Gard nahmen. En Schostergesell ut't Dörp, de ok mit to de Uthewung west weer, vertell gern, dat heet, wenn Peter nich in Sicht weer, en Unteroffzier, de ok je nich den fiensten Takt hebben schüllt, as ik mi hev seggen laten, harr Peter nahropen: Jeh man nach Haus zu Muttern und hiet Jänse und Jösseln, dann kannste ander Jahr aus de Dachrinne fressen.

Ik glöv ok nich, dat se Peter sin Grundsätz' bi de Soldaten estemeert harrn. He bleev also uppen Dörpen un kreeg de Stadt nich anners to sehn, as wenn he harvstdags Korn nah den Koopmann bröch.

Ok bi de Buern harr he mit sin Grundsätz nich ümmer Glück, so dat he mennigmal mit en paar Weeken oder Monat' utdeent harr. Tom Bispiel bi Jochen Bestmann. Dar harr de Fru de Büxen an, un se kummandeer un schüll den Dag man eenmal. Dar wenn' Peter sin' drütten Grundsatz an. Dat mag woll to unpassende Tied geschehn sien, nämlich ümmer, wenn de Buer darbi stünn', un so keem de Fru up den Gedanken, Peter wull ehrn Mann upstacheln gegen ehr un ehr dat Regiment ut de Hann' wring'. Un as he an'n drütten Dag wedder von de Steweln anfüng, da fohr se mit en puterroden Kopp up em los, den een' Arm stemm' se inne Siet un de rechte fohr tohöch as'n Toggwieser uppen Bahnhof un wies' liek nah de apen Blangdör: Rut ut min Hus, du näswise, öwerkröppsche, fulsnutige Bengel! . . .

Peter awer kneep dat linke Og to un reet dat rechte wied apen, lach mit sin groten Tähn' dör de geelen Haar von sin' Snauzbart, de as Swiensbösten in'n Bagen öwer'n Mund hüng un so stark weern, dat se getrost en Angelhaken holn kunn'.

Peter snör also sin Bündel un pack sin' Kuffer un weer all den annern Dag bi Friech Meier in't nächste Dörp in Deenst. Nu wüßt he awer woll nich, dat disse gode Mann bi een'n gewissen Juden Moses Levy oder Levy Moses en lütten Baren anbunn' harr', de sik von de gewöhnlichen Baren dardörch ünnerscheed, dat he nich blot Fleesch, nämlich denn mal'n fettes Swien un denn mal'n Koh, freet; nee, he güng toletz to de Plantenfreeters öwer un freet all den Buern sin Korn un würr doch nich satt.

As Peter dissen lütten Juden mit sin' Packen lang de Grotdeel kamen seeg – he smeer grad sin Peergeschirr – güng he teemlich dicht twüschen den Buern un den Juden hendör un brumm:

»Kiepenkerls möt rut
Un fallt's ok up de Snut!«

De Jud begreep bald, dat he meent weer, würr likenblaß, richt sik awer doch gegen den Buern hoch up un säd: Meier, Herr Meier, ich sage nüchmal Herr Meier, entweder dieser ungeslachtene Mensch geht, geht jetzt, sofort, verstehen Sie mir, Herr Meier, oder ich betrete diese Swelle nich wieder, aber ein andrer – mit blanke Knöpf.

Da würr Friech Meier ümmer lütter un meen to Peter: Ja, dat is woll beeter, wi trennt uns. Un Peter weer mit en Virteljahrslohn tofreeden un tröck wedder af wegen een' von sin Grundsätz. Awer se ümtostöten, dat keem em garnich in'n Sinn.

Peter sin nächste Herr weer Hans Sievers von de Worth; he wahn en beten buten Dörp un weer en Mann, ut den de annern Buern nich rech klok warrn kunn', en beten still un verslaten, en beten vörnehm un upsikholend, en beten minschenschu un doch nich bang, en Herr, de in de erste Tied nich wüßt, ob he sin Lüd mit dat gewöhnliche Du anreden schull, oder ob he ehr de Ehr mit Se andohn müßt. As Peter mal morgens för dat Bett de Steweln antreckt, geiht de Buer an de apen Kamerdör vörbi, smitt mal'n Blick nah Peter un fragt: Na, gar keen Tüffeln?

Nee, seggt Peter, bi mi is dat so: Treck Steweln an, denn steihst din' Mann. –

Nah en halv Jahr tred Peter an'n Sünndagmorgen bi sin Buern an'n Kaffeedisch un geiht em üm högern Lohn an; tachentig Daler weeren em nich genog, hier un dar kreegen de Grotknechen all hunnert, awer negentig müssen dat sin. He wull noch grad hentosetten: »Lat di betahln, denn kannst wat haln«; awer de Herr säd all: Dat is afmakt, Se geev ik gern negentig Daler.

As se den nächsten Harvst so'n beten Aarnbeer fiern un an'n langen Disch bi de hüpen Bodderbrotstöllers seeten, vertell een von de Daglöhners, de Maklers weern gestern bi Timm in Duvenhamm west, harrn den sin Städ halwegs all köfft, üm se utoslachten. Da flög Peter mit de Fust uppen Disch, dat de Töllers klappern un de Tassen un Gläs as up'n slingern Schipp wackeln un röp: »Kiepenkerls möt rut un fallt's ok up de Snut.«

De Buer keek em an un grien, meen awer, dat erste müch woll stimm', awer up de Snut fülln de Art Minschen nich, de keem'n ümmer as de Katten up de Been to stahn.

As Peter an'n Niejahrsmorgen sin Lohn kreeg, frag' de Buer em, ob he Lust harr, in Hogenkamp sin'n Unkel, de old un kränklich un ahn' Kinner weer, sin Tweepeerstell to Maidag för twölfhunnert Mark Pacht to öwernehm'. Da besünn' he sik erst lang', willig awer toletz in.

Se hebbt je awer keen Fru! meen de Buer.

O, ik denk, uns' Grotdeern Stina geiht woll mit . . . wenn' Peter in.

Annern Dag harr Stina sik to't Jawort entslaten, un as de Buer middags mal up'n Busch klopp un frög: Na, Stina, wie ward dat? da säd se: »Treck Steweln an . . .«

Holt, wieder nich! röppt Peter, de Grundsatz blivt min!

So weer he doch toletz mit sin Grundsätz' an de rechte Smäd kam'n, un ik hev mi mennigmal, wenn min Weg öwer Hogenkamp güng', an den forschen, flietigen Mann, sin Fru un flaßköppigen Kinner mit de groten Näsen freut.

To veel Wind

De ole Schollehrer in Bargstäd, he mutt je Snack heeten hebben, weer storben un de nie schull wählt warrn. Kinnerslüd, wat weer dat en Helpholen.

Twee Kannedaten harrn sik awer man instellt. De drütte weer utblewen, denn de Herr Pastor harr em'n Choral upgewen, mit den he ganz un gar nich torech kamen kunn. Jedenfalls, wenn he an de Stell keem, wo de Melodie in Achtelnoten tohöch un de Baß so bunt hendal güng', smeet he üm.

Wer in Bargstäd alldags Persetter sin wull, müß sünndags inne Kark de Örgel speeln. Un to damalige Tied weern de meisten Schollehrers noch nicht up't Simmenar west, dat weern noch von de eegenmakten, de nix von tuten un blasen verstünn'.

As de beiden nu ehr Leckschon inne Schol makt harrn, güng dat an't Örgeln.

Un nu stell sik denn tom Sluß rut, dat de erste bannig schön kattegeien, awer man heel wandschaben örgeln kunn. De tweete weer ok ganz nett bi de Kleenen west, aber de Groten harrn up sin Fragen nicht antern kunnt; sin Rekenupgaben harr nich mal de Smidt, wat de grötste Rekenmeister in't Dörp weer, maken kunnt. Awer örgeln kunn he vör twee; de ganze Kark harr summt un brummt.

Un wat weer nu dat Enn' von't Leed? De Mannslüd harrn för den ersten stimmt, un de Fruenslüd, de damals ok noch mit wähln kunn', harrn sik up den tweeten smeeten, so dat jeder gliek veel Stimm' harr. Nu brad mi'n Lünk un hest keen!

Da kümmt de ole Bälgenpedder Wiekhost de Trepp hendal pultern un will ok wähln. He smitt sin Stimm, för den ersten inne Kumm'. He weer all' wat doof un dat Örgelspiel kunn he nich beurdeeln, awer he seggt: De tweete brukt mi to veel Wind, bi den' kunn ik mi ja dod pedden!

De Seeslacht

»De Buer in Hamborg«, dat is so'n Kapitel för de Schriftstellers. Ik weet nich, wie de Lüd dat so dohn mögt un fallt so öwer den armen Buern her, wenn he mal verbistert mank all de Hüs', wenn he mal wat in'n verkehrten Hals kriggt, wenn he en nie Erfindung noch nich versteiht. Wenn de Stadtlüd bi uns up't Land kamt, denn geiht ehr dat ok man bannig pulterig, denn is dat mit ehr grote Klokheit ut, denn is dat ok, as wenn se rammdösig un brägenklöterig sünd.

Awer wie Peter Urbrook ut Deensdörp dat in Hamburg gahn hett, dat is noch de Mög weert to vertelln.

He harr all lange Jahren mit Koopmann Brandt hannelt, un de nödigt un nödigt so lang', bet Peter Lust kriggt un sik nah de Kantüffelaarn, wo nich recht mehr wat to dohn is, to en Besök bi den Koopmann entslütt.

He kümmt so gegen Abend an. Se eet un drinkt, snackt un doht so bet Klock elben, un denn gaht se to Bett. An'n annern Dag schall dat Besehn von Hamborg losgahn.

Uns' Buer slöppt in en lütte Stuv neben de best Stuv, Salon nennt de Fru dat. Peter slöppt garnich schön, he hett en lichten Slap, un so stört em de Stratenlarm binah de ganze Nacht. He steiht also morgens Klock söß wedder up, treckt sik an – sin Steweln hett he vörsichtigerwies ünner't Bett stellt –, geiht en paarmal in dat lütte Kabuff up un dal, kiekt ut' Finster, geiht wedder up un dal, – veer Schritt, dat is em veel to eng'.

He kiekt wedder ut, dar löppt all allerlei, Brotlüd', Melklüd', Kökschen, un de Lünken sünd ok all dar.

Dat sünd ole Bekannten von em, un he kiekt ehr hier veel fründlicher an, as to Hus. Hier künnt se ja ok keen' Schaden anrichen as up'n Lann' in Arfen un Weeten. He freut sik förmlich, wie se so flietig bi de Roßappeln sünd, un nu philosophiert he sik ok rut, worüm de Lünken in de Stadt fetter sünd as uppen Lann'. Dat kümmt darvon, wiel inne Stadt so veel ole Peer sünd, de den Hawern nich mehr recht bieten künnt.

Na, dat hett he nu ja glücklich rut. Awer de Stuv is noch ümmer to lütt. He peddt sik nah den Salon rin. Dar staht noch de Zigarrn uppen Disch, nette Zigarrn weern dat gestern abend. He langt sik een rut. För Langewiel schall man ja wat upstelln; denn in't Hus slapt se noch alltosam.

De Salon hett'n Balkon. Peter kriggt dat toletz rut, woans de Dör darhen apen makt ward; süh so, nu is he buten. Awer vörsichtig peddt he dal, un an dat Gitter fat he ok erst mal düchtig an, ob dat ok brickt. Hier buten mutt de Zigarr ja schön smecken. He kriggt sin Taschenmesser rut, snitt de Spitz aff un will se wegsmieten. Awer wie dat nu kam'n is, dat weet he ok nich, – genog he stickt de Spitz inne Tasch un smitt dat grote apen Taschenmesser von'n Balkon ut de tweete Etaasch rünner up de Strat.

Unglück slöppt nich, un wenn de Bettler Unglück hedd, verlüßt he dat Brot ut de Kiep. So weer dat ok hier.

Unglücklicherwies mutt dar grad all en lütten verdreetlichen Snieder lopen, mit en Rock öwern Arm, den he en beten upstaffiert un upbügelt hett för en Herrn, de keen Utwahl an disse Bekleedungsstücken hett, un den Rock notwennig bruken mutt.

Dissen Snieder flüggt den Buern sin grotes Taschenmesser up den Rock, up de Hand, up den Stewel – dar stickt dat nu mit de Spitz mank de Fliesen.

De Snieder makt nu en groten Larm, he schriet öwer Mord un Dodslag, in'n Ogenblick is an jede Rut en Snut, de Finstern fleegt man so apen, de Strat löppt vull Minschen, un bald is en Kunstapler baben bi Koopmann Brandt un Peter Urbrook.

Na je! Dat is mal'n Mallör, dat lett sik nich ännern. De Koopmann verbörgt sik vör sin' Besök, de Snieder kriggt en Daler, un de Polizei weer damals ok noch mit Lüden, »fief Mark veertein« dat weer de Satz.

Awer argerlich weer de Sak doch. De Koopmann dach, dat kunn doch annere ähnliche Geschichten afgeben, he schütz' dringende Geschäfte vör un meen, Peter schull sik an'n Vörmiddag man mal nah'n Hawen lang pedden un den in Ogenschien nehmen.

Dat lücht em in, un he treckt af.

As he nu so inne Hawengegend üm en Strateneck bögt, wer röppt em dar an? En jungen Minschen mit en witte Schört. Go'n Morgen, Herr Urbrook!

Peter steiht still: Herr Urbrook, ja, dat is min Nam', awer wat büst du von een'?

Na, Korl Hansen weer dat un weer fröher Kohheerjung bi unsen Buern west, dree Jahr lang. Wat de Bengel sik rut makt harr. Nu weer he hier Husknecht bi Fernand Heuer, de stamm ok ut de Gegend, ut'n Bültenkrog. Nu, harr he hier en feine Wirtschaft, so »Lütten un'n Lütten«, awer anne Toonbank; inne Gaststuv geev dat ok Beer un Grog un achter in de Kajüt erster Klass' sogar Wien un Schampannje.

De Wirtschaft heet, dat köönt – Korl Hansen harr den Hamborgschen Dialekt heel bald öwernahm'n – dat köönt Se sülmst boben de Dör lesen »Zum Leviathan«, verstohn Se? Dat weer en grautes Seeungeheuer; awer de Lüd säden meistens Levi-Nathan, wat jüm geläufiger weer, un as Fru Heuern mal mit en Bessensteel mit en Hümpel Gäste, de nich betohln wulln, uprümt harr, da döffen se den Krog »Zum lebennigen Satan«.

Peter Urbrook kunn sik nu unmöglich lumpen laten. He höll sin' Intog in den Leviathan, un wiel he en Buddel Portwien bestell, würr he in de Kajüt nödigt. He frünn' sik bald mit Fernand Heuer an, un ut een' Buddel würrn dree. Darup awer wulln se mal den Hawen besehn un dat kunn man natürlich am besten mit en Boot. Un so föhrn se bald krüz un quer mank de lütten un groten Scheep, mank de veelen Segelscheep un de ersten Dampers henlang.

Fernand Heuer kreeg hier je natürlich Babenwater un speel sik als Föhrer gewaltig up, sneed ok mächtig up un vertell von Seeslachten, wo dat Schipp alle Masten verloren harr, un wies' hier sogar en Damper, de sik dreemal gegen de Seeröwers behaupt' harr. Peter Urbrook reet de Ogen apen un harr man blot noch een Wort för sin grote Verwunnerung: Verdori noch mal!

Nah en Stunns Tied sitt he wedder in den Leviathan, un se drinkt noch en Buddel, tom Affgewöhn'. So bilütten ward he denn ok möd, un de Weert höllt dat för dat Best, en Droschkenkutscher rantowinken, de unsen Buern denn richtig nah sin Herbergsvadder, den Koopmann Brandt henkutschert.

De Koopmann is noch nich wedder to Hus, un sin Fru grippt nah den eenzigsten Anker bi sone Verfatung un packt den Buern inne beste Stuv up't Sofa. Den Teppich nimmt se vörsichtswegen up, den Disch schüvt se dicht ran un von wegen frische Luft makt se en Finster apen, treckt awer de groten geelen Vörhäng to.

Peter hett woll gegen twee Stunn sin Sagmöhl in'n Gang hatt, da wakt he so halvwegs up. Buten up de Strat is en fürchterlichen Larm: de Jungs speelt Inbreker un Putz, de Deerns danzt, singt un kriescht nah en Nudelkasten, de Wagens rasselt up un dal, de Utröpers grölt witten Kohl, geele Wötteln un swatte Fleederbeeren ut, de Hunn' hult un jifft, ut en Finster nebenan schriet en Papagei, un schräg gegenöwer sünd de Steenrammers bi de Musiksteen anne Arbeit.

Wenn man disse ganze Musik in een' Putt smitt, denn mag dat ja woll en gewisse Ähnlichkeit mit dat Palschen von de Waggen von de See, dat Knarren von dat Schipp un dat Ropen von de Kommandörs hebben, – genog Peter Urbrook meen, he swömm up een von de groten Scheep, de he hütmorgen sehn harr, up hoge See.

He drus' awer doch wedder in, bet een von den utverschamten Fleegen em so lang' up de Näs' speel, dat he de Ogen wedder apen kreeg.

Toglieker Tied weer de Wind upkamen und schöv de geelen Vörhäng vör't Finster utenanner, un en Verein tröck mit en grote Bummstrummel verbi. Da weer keen Twiefel mehr, dat he sik in en Seeslacht befünn', denn he seeg de Gardinen för Scheepseils an un höll dat Trummeln för Kanonensläg. Wenn he so dör de Segels hendörplier, seeg he dütlich nich wiet von sin Schipp en groten Kriegsdamper, den Panzer, de Kanonen un de Schosteens un Fahnen. In Würklichkeit weer dat dat Dack von dat Hus up de anner Siet von de Strat mit Schieferplatten, runne Dackfinstern, Schosteens un en Fahn to Ehren von den utmaschierenden Verein. Un wenn he wegen sin' vullen Magen un benauten Kopp sik uppen Sofa hin un her wiwa', denn keem em dat natürlich so vör, as wenn dat Undeert gegenöwer sik beweg'.

Eenmal fülln em de Plinken noch mal to; awer gliek darup störr he den Disch mit de Been üm, un so harr denn en Kanonenkugel bi em inslagen. He reet de Ogen vör Schreck apen, un se müssen dat Schipp ja all kapert hebben, denn een von de Seeröwers stünn vör em un wull em grad mit en blanken Spieß dörsteeken. Da sprüng he noch eben to rechter Tied up, reet den Kerl dat Ding weg, lang' ut un harr em seeker drapen, wenn de nich torügg sprung' weer.

So awer flög den Koopmann Brandt, de Peter blot uten Slap harr vermünnern wullt, sin Handstock mit de sware sülwern Krück vörbi nah dat Schapp, dör de Glasdör un dröp dat schöne, düre Kaffeeserwis, wat von en paar befründte Familien to de sülwern Hochtied, de Brandt un sin Frue verlähnen Harvst fiert harrn, schenkt worden weer.

Minschenkind, büst du unklok?

Nee, awer min Leben mutt ik doch inne Seeslacht verdeffendieren könn'.

Du büst ja in min Fru ehr beste Stuv un nich inne Seeslacht.

Nu ward't jawoll Dag inne Kat.

As de Buer nah fief Minuten de Trepp hendaltrapp, röp em de Koopmannsfru nah: Se brukt uns dit Jahr keen Kantüffeln wedder to leewern, ehr Waren köönt Se annerswo keupen un min scheunes Kaffiserwis möt Se mi betohln, verstohn Se mi?

En Buernsprök

Vadder!

Wat schall ik? Schoster Öwerdiek dreiht den Kopp hastig rüm un kiekt sin Fru Lieschen gnaddig an. Se awer lett sik nich inschüchtern, steiht mit de Hänn' up de breeden Hüften inne Dör von de Schosterkamer un snackt wieder: Vadder, hest du denn ganz de Buernsprök vergeeten? Nahwer Springer is as vör tein Minuten öwer'n Dörpsplatz gahn!

Dunnerkiel! Dat harr ik öwer den scheefbeenigen Scheeper Daniels sin olen Steweln bald ganz utsweet.

He smitt de Schört up en Stohl, slenkert sin Slarpen von de Föt, bohrt sik nah eenige Verwesselungen mit Steweln von sin Kunden toletz in sin eegen rin, fohrt sik mit en Hornkamm, de de meisten Tinn' verloren hett, dör sin spärlichen Haar un den babylonischen Kinnbart un schütt driebends ut de Blangdör ok nah'n Krog.

De Buervagt harr en grote Döns; awer ditmal weer se proppenvull. De Schoster müß sik up den Halunkenplatz bi de Dör dalsetten.

An dree grote Eekendischen seeten se dar up Holtbanken un Drechslerstöhl rüm, de veerschrödigen un de slackerigen, de swienplietschen un de dösbatteligen, de querköppigen, diesnackigen, rammdösigen un sünnernklasschen Buern as Grotmacht inne Mitt un in de Eck de paar Handwarkskröten, de se nich up de Tell harrn, un wenn se ok noch so negenklok un fulsnutig weern.

Allens weer still, denn dat Kapitel von dat Weder weer all lang un breed verhackstückt worrn.

De Buervagt Hans Göben stünn vör sin Schenkschapp, parl' den Schoster ut den achtkantigen Buddel en Köm in, stell em up de Toonbank, wo de Schoster sik dat Glas afhaln kunn, wisch sik den Dum' an de Büxennaht af un nöhm twüschen twee Buddels en Breef mit en rodes Siegel rut.

Darup lett he sin 214 Pund up'n Lehnstohl bi den Hauptdisch falln, nimmt de Meerschumpiep en Ogenblick ut den linken Mundwinkel un seggt: Je, Lüd, de Sak is de. Ik hev en Schrieben kreegen . . .

Wat hett he kreegen? fragt Grothannis, de up een Ohr nich mehr hören kann.

Ik hev en Anfrag kreegen von de Isenbahndirekschon, ob wi in unsen Dörp en Bahnhoff hebben wüllt.

Wat will he hebben?

Ik will nix hebben . . . ob wi bi uns' Dörp en Bahnhoff hebben wüllt.

Wat wüllt wi mit'n Bahnhoff? wat schüllt wi mit'n Bahnhoff!

Je, Lüd, dat is ja grad de Frag, worüm wi hüt tosam kamen sünd. De Isenbahn-Direkschon schrift uns, – ik kann dat Schriftstück je man vorlesen . . .

Nee, dat deiht nich nödig, vertell uns dat man.

Schrift uns, ob wi dar tein Minuten buten Dörp, wo de Heidkampsweg un de Isenbahn sik snied't, nich leewer en Bahnhoff hebben wüllt; dat weer en groten Vörtel för uns.

So? wer seggt dat?

Dat hörst du ja, dat schrievt de Herrn ut Lübeck uns; denn müssen wi uns binn' veertein Dag' erklären, eher de Bahnbu in Angreep nahmen ward.

Je, hebbt de Kerls uns wat to seggen?

Gar nix hebbt's uns to befehlen, ut anner Lüd ehr Hut is god Rehmen snieden! meenst du nich ok, Nahwer Scheel?

Nu ward dat en Gebrumm' un Gelarm; hier steekt en paar de Köpp tosam, un up den annern Enn' sleit all een uppen Disch.

Toletz nehmt se doch Vernunft an, un de Vagt kümmt wedder to Wort: »Ja, Lüd, mi dünkt, wie hebbt de Sak nu genog ünner uns bespraken; eenig möt wi uns vunabend warrn. Entweder wie seggt Ja, oder se föhrt uns vörbi.

Je, schulln wi dar würklich Nutzen von hebbn?

Dat weet ik nich.

Nee, Schaden hebbt wi, nix as Schaden!

Je, Lüd, denn sprekt Ju doch mal apen ut; Nahwer Drenkahn, He is doch de Öllst, He kunn ja mal toerst sin' Verscheel darto seggen.

Drenkahn: Kinners, mi dünkt, wi lat ehr susen; wi sünd nu so schön mit de Peertucht in'n Gang; ik glöv, denn ward de Peer so billig.

Lühmann: Un wat kann dar bi'n Bahnhoff rüm vör Unglück mit uns' Peer un Köh geschehn. Alle Ogenblick holt se dar still, un dat pufft un piept un rummelt in eensen to. Ik weet je Bescheed, wie mi dat mit min beiden Swarten güng', as ik 1849 bi Rendsborg Kriegsfohren dahn hev. Du leewe Tied noch mal!

Detlev Hamann: Ik meen ok, wi möt de Sak nich so licht ansehn. Uns' Hüs sünd noch all' mit Stroh deckt. Se schüllt man ümmer Füer holn, un wie licht is so'n Dack inne dröge Tied in Brand. Rutscht se awer flink bi uns mank de Knicken henlang; denn hett dat so licht keen Gefahr.

Stoffer Ritzel, gewöhnlich heet he Piepen-Stoffer: Un denn de lütten Kinner. De lat ja dat Japen nich. De föhrt se uns all' so nah un nah dot.

Klas Schinkel, de Stubbenkieker: Un wer mutt de Strat nah den Bahnhof buen? Keen anners as wi; mi dücht, wi hebbt all genog Lasten un Afgaben to dregen.

Hans Störwohld: Hebbt Ji ok all an de Deensten dacht; jeden Sünndag, den' Gott kamen un wardn lett, föhrt uns' Knechen un Deerns to Stadt, un de Lohn ward höger.

Jürn Hamm: Denn kümmt hier so veel losbannig Gesinnel; dat siedelt sik hier an, un los wardn künnt wi se denn nich wedder. Wenn se denn keen Brot mehr findt un keen Hemd öwer'n Lief hebbt; denn liggt se up unse Kosten in't Armenhus.

Dietz mit de Mütz: Mi fallt noch eben to rechter Tied de Schol in. De Schol ward to lütt. Wi möt en Fack anbuen un noch een' Schollehrer anstellen, un mi dücht, de een kost uns all Geld genog.

Schoster Öwerdiek: Steweln un Schoh krieg ik denn woll nich mehr to maken, dat ward denn ut de Stadt halt. En beten Flickerie, dat's all'. Wat seggst du, Snieder?

Snieder von Appen: Du hest mi ganz ut de Seel spraken. De nien Moden kamt ok hier her, un denn bün ik ganz achterdal. Un Smid un Ramaker geiht dat ebenso.

Dat köm awer anners, as he dacht harr. De Smid Behn plög nich mit em up een Stück: Wenn ik min'n Verscheel seggen schall, so meen ik, wi gaht mit de Welt fort. Dat givt en ganz annere Wendung in'n Ort. Wi künnt uns' Melk un Korn licht los wardn, un wat wi brukt, kümmt uns veel billiger mit de Isenbahn as to Wagen.

Schinkel: Nu, hör mal den Smid an. He denkt blot an sik; nu will he uns nich mal dat beten Fahrlohn för Isen un Kahln günn'.

Franz Möller (achter sin'n Rügg nenn' se em, wiel he mal en Eeken ut den Toslag stahln harr, den Oberförster): Dat duert keen tein Jahr mehr, denn steiht in'n Toslag keen Bom mehr, ward all' to hogen Pries verköfft. Nu künnt wi noch mal en billig Stück Holt köpen, un de lütten Lüd hebbt frie Sammeln. Dat fallt tonösten all weg.

Ramaker Stemhagen: Se lacht uns ut, wenn wi den Bahnhoff utslaht. Se wiest dree Miel inne Runn' mit Fingern up uns, un de Kinner up de Strat vertellt sik, dat wi hunnert Jahr achter de Russen torügg sünd.

Schinkel: Hört Ji wull? He will de Wagen to de Isenbahn maken; he will en groten Leeweranten wardn. Sett di man keen Rupen in'n Kopp, dat se di een Rad günnt. De letzte Wagen, den du mi makt hest, is nu all bucklahm.

Maler Schönsang (he weer en Hochdütschen): Wenn das bei mir zu Hause gewesen wär', mit alle Zehn hätten sie zugegriffen nach'n Bahnhof. Aber Ihr habt alle nich Morgenstern genug, habt Ihr nich. Das sag ich und dabei bleib' ich.

Mehrere: Nu hör' den herlopen Minschen an, will uns olen Lüd unmünnig maken, will uns as Dösbattels henstelln. Schäm di wat, Hans-Quast, hest hier garnix to seggn. – Smiet'n Kerl rut!

Stüben: Wo is de Schollehrer denn? De pleggt ja ok mennigmal en vernünftig Wort to seggn.

Ritzel: De hett hier nix mittoreden. He betahlt keen Dörpslasten.

Stüben: He hölt je awer dat Wochenblatt un weet, wie dat buten in de Welt hergeiht.

De Buervagt: Ja, hal den Schollehrer man mal her. He kunn uns de Sak mal en beten to Papier bringn. Mudder, hal de Lamp man mal rin. Also wi wüllt den Bahnhoff nich hebben?

Nee, nee, nä, nä, lat'n susen.

De Lamp köm, awer de Scholmeister nich. He harr en goden Rüker hatt un wull sik nich argern. So würr denn ahn em en Schriftstück affat, dat heet so:

Auf Ihre Zuschrift von wegen Anlage eines Bahnhofes bei unsern Dorfe oder nicht teilen wir Sie hierdurch mit, das wir uns da nichts aus sehen können, indem das die Ferde dann billiger werden und noch viele andere Gründe mehr. Die überwiegende Stimmenmehrheit ist die, auf dem Bahnhof ganz und gar zu verzichten, womit alle gehorsamst Unterzeichneten einverstanden sind.

Darünner stünn' de Nams un dreemal dree Krüzen.

Kashagen, den 15. Juni.

En Keed üm den Fot

Dree Buern – Johann Stieper, Jürn Bramfeldt un Jasper Iden ut Mönkenhorst – föhren nah Lübeck. Se wullen Holt halen.

Bi den olen Niemeier up Söbenbargen kehren se to fröhstücken an.

Giv uns all' en lütten Köm.

Se meen' awer en groten un keen' Fingerhot vull. Ehr Brot un Speck eeten se darto.

As dat dahn is, betahlt se un treckt af. Jasper Iden stickt dat Kömglas inne Tasch, un de annern beiden makt dat ebenso. De Kröger behrt, as wenn dat all' so in Ordnung is.

Den annern Dag kamt se mit dat Holt torügg un kehrt dar wedder an.

Giv uns all' en lütten Köm.

De Weert halt den Buddel, geiht darmit an den Disch, wo de dree Buern sitt, treckt de Schuvlad apen un kriggt dar dree von de olen dicken Gläs rut. Jedes Glas harr'n Rink üm den Fot, daran seet en starke Keed, un de Keed weer mit en Kramp an den Disch fastmakt.

Prost, Lüd.

De dree Buern behrn, as wenn sik dat so gehör. Blot Jasper Iden leet sin Glas stahn un säd: Ik mag nich gern wat mit Verbrekers to dohn hebben!

Unsereener mutt man, seggt de Weert, kamt god to Hus un kiekt mal wedder in!

De beiden Aalpödderer

Inne Alster weern fröher heel veel Fisch. Michel Hamelo und Thees Harten harrn all mennig Jahr tosam fischt, Fröhjahrs Heek sneert, Sommers Bars angelt, Harvstdags Brassen mit dat Nett fungn un in'n Winter Aal steeken, jümmer in grote Eenigkeit. Wenn de Fang to Enn' weer, deeln se de Fisch nah de Gröt utenanner in twee Hupen. Denn müß de een sik ümdreihn un de anner läd sin Messer dortwüschen un säd denn: Scharp oder Rügg? Denn kreeg he den Hupen, den he wählt harr. Dat weer wolleher de ole Wies.

Toletz schaffen se sik en Boot an un smeeten sik up dat Aalpöddern. Metten up'n Band trocken, to'n Kluster tosam bunn', Bleelot daröwer, mit'n Tau an'n Staken, un denn hölt man eben baben den Grund. De Aal bitt sik in sin'n Heethunger abends un nachts licht fast, un denn smitt man em mit en gatlichen Ruck in't Boot. Wenn welk vörbi fallt, dat mutt sin'n Willen hebben.

Dat Boot liggt merrn in'n Strom, de een Fischer sitt up een Enn' un de anner bi't Ruder, un darmit se de Aal nich wedder up de anner Siet in't Water smiet, hebbt se en grotes Laken lingelang as en Segel dör't Boot spannt.

So behölt jeder sin Aal, un de een kann nich sehn, wat de annere fangt.

Nu müch Michel gern mal prahln, un alle Ogenblick kümmt en Buhl in't Laken, un he seggt: All wedder'n schönen Aal!

Thees awer markt dat, dat dat Segel garnich natt ward. Michel sleit blot mit de Fust dargegen.

He nimmt also de Stoppnadel, wo he de Metten mit uptrocken hett, un wo dat Laken nu wedder en Buhl kriggt, dar stickt he rin.

»Au!« schriet Michel.

Thees awer seggt ruhig: Ik hev ümmer nich glövt, dat de Queikaal so lut schrien kunn.

Nu givt dat en grote Kretelie, un ut de Kretelie ward en Schimperie, un wenn dat Laken dar nich twüschen west weer, harrn's sik woll noch bi de Ohren kreegen.

Michel nöhm sin Aal un sprüng an't Öwer, wad awer noch Steweln un Büxen vull.

Um dat Boot hebbt se noch en nüdlichen Prozeß föhrt un leben sit de Tied as Kukuk un Söbensteern.

De Schollehrer von Poppenbüttel awer säd, dat weer heel god so, dat ut de Kumpernie Lumperie wordn weer, sünst weern hüttodag gar keen Aal mehr inne Alster.

Vadder Haak leet sin’ Kopp affnehm’n

De Indianer hebbt en gruliche Angst vör dat Photographieren un dat Afmaln. See meent, wenn den Minschen sin Bild up Papier oder sünstwat steiht, denn is dat mit sin Leben bald to Enn'.

As noch de Trankrüsel bi uns brenn', stünn' uns' Landlüd in en ähnliches Verhältnis to diese Kunst. Erstens kost dat Geld, tweetens müß man dar lang' sitten un en Sünndagsgesicht upstelln un drüttens schull dat heel ungesund sien. Hen un wenn awer wag dat doch mal jemand, un toletz köm'n de Kerls mit ehrn groten Kasten doch in de Dörper, un de ganze Familie müß bi de Grotdör oder an'n Tensenn' von't Hus en Virtelstunn an de Wand stahn.

Vadder Haak, – he weer damals all up't Olendeel, – harr en Broder in Amerika. De weer vör dörtig Jahr röwergahn, üm dar riek to warrn, un harr dat ok richtig to en groten Farmer bröcht.

De schreev nu siet eenige Jahr jedesmal to Wiehnachten, Jochen-Broder müch em doch mal sin Bild schicken. Erst säd Vadder Haak: Dat do ik nich, leewer föhr ik mal röwer un besök em.

Toletz geev he awer doch nah un entslöt sik, de Bast to riskieren un sin' Kopp afnehm'n to laten.

As nu wedder mal so'n »Potograf« köm, sett he sik achter't Hus in'n Lehnstohl hen un kiekt stramm nah'n Wischhoff hendal. Awer grad, as de Mann de Kapsel upsteeken will, kümmt Vadder Haak dat Prusten an – fiefmal achterrad –, un da is dat Bild för de Katt.

Darup versöch he dat nochmal up't Poppenbüttler Markt. De Kerl tröck em förmlich nah sin Telt rin. Awer de twee Mark weer he ok los. Denn he harr sik dar nich vör wahrt, dat dat Bild up Glas makt weer. He schüfft dat Ding bi all' den annern Kram, den he sik ranschachert harr, Bückel, Möllnsche Tweeback, en nie Piep, in de nien Steweln, de he sik dar jedes Jahr bi Schoster Krämer ut Barmstedt köff, föhr gegen Abend mit en Nahwer to Hus, un as he dar anköm, harr he blot noch Glassplitters.

So entslöt he sik denn toletz, sik an en richtigen Affnehmer inne Stadt to wenn'. He makt denn ok endlich so'n Kerl utfünnig un stiggt mit veel Gestöhn fief Treppen nah'n höchsten Wiem'n tohöch, bet he an de Dör kümmt, wo »Atelier« anschreben steiht.

Bün ik hier ok richtig kam'n, dar steiht wat von Attelerie anne Dör?

Ja, all right! lacht de Photograph.

Dat güng'je los, un as Vadder Haak noch ümmer nahgrüwel, wat de Mann mit Aal in't Reet meen' däh, da weer't all farig. En Daler müß he anbetahln; den Rest von 4 Mark 50 Penn' – wi harrn eben dat nie Geld kreegen – för dat Dutzend würr de Post, wenn se de Biller bröch, afhaln.

Nah verlopene Tied kümmt de lütt Muskant Klas Ahnfeldt mit en dicken Breef an, lett em awer nich ut de Fingern, denn dar möt veerhunnert un föftig Mark up betahlt wardn.

Döwelja! Wo kümmt denn de Breef her? Ol Haak wüß garnich, dat he jemand wat schüllig weer, prozessen däh he öwerhaupt nich, un in'n Peerhannel weer he ok nich verwickelt.

Nee, dat betahl ik nich, so veel Geld hev ik je lang' nich mehr sehn.

Lütt Ahnfeldt tröck also wedder mit den Breef af. Den annern Dag awer kümmt he teemlich benaut wedder. De Postmeister harr seggt, dat bruken man veer Mark un föftig Penn' so sien.

Vadder Haak füll en Steen von't Hart, he harr binah de ganze Nacht nich slapen, un betahl vergnögt, wat de Mann hebben wull.

Nu bekiekt he den Breef von alle Sieden un snitt em denn mit en Schapscheer, de ümmer hoch up den Aben leeg, dat nüms Mallör darmit harr, apen. Richtig, dar is en Dutzend Biller in. He geiht darmit an't Finster un bekiekt een darvon. Wat's dat? So seh ik doch nich ut!

He besüht noch een un noch een, all' öwereen, all' en rugmuligen Kopp mit en Paar glöhnige Ogen.

So rech müch dat ja woll nich stimmen mit den Bart; denn he leet sik blot son Frees' wassen, – un de Haar harr he all sit Jahren bet up en paar in'n Nacken verloren, awer mit de Ogen, dat kann ganz un gornich stimm'.

He ward ganz armsinns, slütt de Biller in'n Kuffer, dat ehr man nüms to sehn kriggt, slöppt de Nach nich un is den annern Dag krank.

Nah dree Dag' steekt de olen Wiewer all de Köpp tosam: Vadder Haak hett sik den Kopp affnehm' laten, nu is he wunnerlich wordn un krank.

Ja, dat ol Grafiern schall ganz un gar nich god sien.

Dat lied ik nich, dat min Mann sik mit so'n Kneep affgivt, all' min Levdag' nich!

Acht Dag' naher keem de Förster ut Hasselbusch bi Vadder Haak vörföhrn.

As de Olendeelsbuer em de Dör apen mök un »Willkamen hier!« baden harr, lach de Förster un säd: Ik hev doch Recht hatt. Dat möt Biller von Vadder Haak ut Duvenhamm sien. Hier sünd se.

Vadder Haak nöhm se mit beewerige Hann' entgegen. Ik – ik – ik hev awer ja ok Biller kreegen; de Kerl ward doch nich . . . .

De Förster awer lach, as he dat hör; denn ward de Fotograf doch woll Vadder Haak sin Biller mit dat Dutzend, dat ik mi von min' griesen Pudel dar maken laten hev, üm dat Bild an Köpers to schicken, vertuuscht hebbn.

Richtig, dat is min Pudel, wie he levt un lacht. Dat givt snaksche Verwesselungen in'n Leben; de ole Dokder Wehrs verschreev, as he sik en Hus buen leet, mal en Kranken teindusend Tegelsteen un de Tegeler harr in sin Kuvert en Mixtur-Rezept. –

Denn kann ik nu ja min' Hans-Broder in Amerika endlich min Bild schicken.

De dree Krupschütten

Dree Buern – dat weern wedder Johann Stieper, Jürn Bramfeldt un Jasper Iden ut Mönkenhorst – wulln up de Wilddeewerie ut, Hasen scheeten, wenn't glück, ok'n Reh.

De Jäger seet in'n Krog un speel Scharwenzel, dat wüssen se. De annern Buern harrn em up disse Art fastmakt.

As de Dree nu in'n Brok ankamt, is nix Verdächtiges to hören un to sehn.

Blot Hans Tietens sin Kohheerjung is dar un hött in de Bullenwisch de Köh.

Nu is gode Rat düer.

Awer Jasper Iden hett ok ditmal en prächtigen Infall: Wi wüllt den Jung krank snacken. Stieper geit nu toerst so verloren an den Jung ran, snackt mit em öwer de Köh un fragt toletz: »Jung, büst du krank?«

Nee, mi fehlt nix.

Na, ik dach dat, du sühst so keessnutig ut. –

Nah en Virtelstunn kümmt Jasper Iden: Wat fehlt di denn? Du sühst ja ut as Bottermelk.

Ja, mi is gar nich god to Mot.

As toletz Bramfeldt mit desülwe Frag to Platz kümmt, da is de Jung all ganz krank, krümmt sik as'n Worm un meent: Denn is dat woll am besten, ik driev de Köh up de Nachtkoppel un gah to Bett.

Ja, min Jung, dat doh man, sünst kunnst erst heel un deel krank warrn.

Da harrn de dree dat Riek alleen. De Kartenspeelers in'n Krog säden, se harrn man ümmer lut snacken müßt, dat de Jäger dat Scheeten nich hört harr.

De Brotdrägersch, de ol Stuten-Lena, säd den annern Sünndag, dat harr noch up mehr Füerstellen as dree nah Hasenbraden raken.

Maanschien uppen Spökelbarg

Greeten, Greeten, wat mi dat Kind duert, dat kann'k di garnich seggen. Wat hett dat Kind för scheewe Been; din lütte Jochen is ja noch veel walkbeeniger as sin Vadder. Süh dar löppt de ole dumme Teckel, den doch ok nix affbrickt, em twüschen de Been dör, un dat arme Kind markt dat garnich. –

Je, wat schall ik darbi maken?

Gah du man nah de ole Brökersch, de ward woll Rat weeten; de hett all mannigeen' holpen, so'n Paar scheewe Been dat's garnix för ehr.

Annern Abend kloppt de Mudder von Lütt-Jochen denn bi Brökersch an de Dör un klagt ehr Not. Ol Brökersch stellt de Hänn' inne Siet un de Mund inne Tüt un meent: Scheewe Been von lütte Kinner sünd liggt grad to trecken; awer wo sünd twee Kerls, de swiegen künnt! Dat Kind mutt an'n Vullmandsabend dörch en junge Eek trocken warden. De Eek ward lingelang upklövt, een von de Kerls mutt de beiden Hälften as en Kranzbögel apen holn, de annere schüvt dat Kind hendörch, un ik nehm dat denn in'n Schot un spreek min' Rat darto. – Awer splitternakent mutt de Lütt-Jochen dar hendör.

Je, wenn dat denn so sien mutt . . . .

Un snacken dörft nümms, sünst helpt dat nich.

Je, dat kann denn ok ja nahbliewen . . .

Denn ward de Boom mit ungebleekten Hemp fast tosamen bunn', un wenn denn den annern Sommer de beiden Hälften von den Stamm tosamen wossen sünd, denn sünd ok de Been grad worden! –

O dat weer ja to schön!

Up'n Lann' möt ok noch annere Lüd mit'n Maanschien reken. Un de Windmöller, de en lütte Viertelstunn buten't Dörp wahnt, blädert ok in'n Klenner un seggt denn to sin Fru: Lat uns öwermorgen man dat erste Swien slachen; denn künnt wi ja up'n Sünnabend, wenn grad Vullmaan is, de Swiensköst affholn.

De Möllersch weer dat rech, un den annern Dag güng de Möllerbursch inne Schummerie in'n Dörp rüm – dat de, de nich inladt würden, nich vör'n Kopp stött würden – un lad sin Frünn' un Solospeelers un ehr Fruens to de Swiensköst in.

Annern Abend güng Hans Henk nah'n Höker, üm sik'n halv Pund Tabak to haln. Wenn he denn an Klaas Hack sin Staketten henlang geiht, rötert he dar mit'n Stock an, as sünst woll de Jungs to dohn pleggt, un denn weet Stina Hack Bescheed, dat Hans Henk dar is, un wenn de Luft rein is, denn witscht se flink mal hen un snackt en paar Wörd mit Hans.

Stina, sünd Ji to Sünnabendabend ok bi den Möller to Swiensköst laden?

Ja, Ji ok?

Dat's ja schön, wat doht wi denn?

Weest wat? wi gaht mal nah'n Spökelbarg, dat's je Maanschien; dar süht uns nüms.

Densülwigen Abend kloppt de Stubbenkieker bi den Muskanten dreemal an't Finster. Denn weet de Muskant, dat de Stubbenkieker dat is. Un de Muskant geiht denn nah de Wand un knippst denn dreemal mit de G-Said. Denn weet de Stubbenkieker, dat he driest rin kamen kann. Muskanten künnt ok to nachslapen Tied öwer't Feld gahn, un de Stubbenkieker verbistert mennigmal in'n Brok, wo he Schächt un Weeden snitt, so dat he nich bi Dag to Hus kamen kann.

De Buern seggt, een drifft den annern dat Wild to.

Weest all, dat Sünnabendabend bi den Möller groten Swiensfreetup is? Denn möt wi mal los, de Jäger hört ja ok to de Slukwächters. Hest wat utfünnig makt?

Ja, uppen Spökelbarg liggt ümmer en paar schöne Hasen.

Wi wüllt leewer all halwigtein anfangen; nerrn anne Brügg drapt wi uns.

Uppen Spökelbarg dar is dat schön,
Dar steiht de Brahm so grön, so grön;
Dar blöht de Brahm so geel un gold,
Dar waßt de Dann' so stuer un stolt;
Dar staht noch Eeken dick un kahl,
Dar stiggt de Vörtied up hendal;
Dar wokert Heidkrut ganz alleen
Um Gräwer un üm Hünensteen.

In'n Sommer hött Scheper Drews dar de Dörpsschap, denn de Spökelbarg is en grote Frieweid buten't Dörp. Nu awer, en paar Dag' vör Martini, is dar nix los, alles still. Un doch, dar kamt je en paar Kerls angahn, beide hebbt en Escher up de Nack un en Sack öwer'n Arm. Wat de wull wüllt? De een is de Wewer Hans Jochen Evers un de annere is de Twietenbuer Harms; de wüllt endlich mal den Schatz anne Jack, de dar vergraben liggt. Jahrelang hebbt se dar all von ömt un drömt, snackt un klamüstert; nu schall dat mal Ernst wardn. Grad inne Mitt von de dree groten Steen hett de Wewer noch vör en paar Abende dütlich en Licht brenn' sehn; dar liggt he. Wenn se dree Stunn' gravt, künnt se grad to Klock twölv den Schatz heben; ehrer is dat nich möglich, inne Spökelstunn' mutt dat geschehn.

Un nu fangt se stillswiegends an to graben un gravt un gravt, un keener seggt en Wort; denn sünst is alles verloren.

Nah en halve Stunn' stött Evers sin Maaten an un wiest mit'n Dumen nah en Hümpel Minschen, de dar ganz stillswiegends wat vörhebbt. Twee Kerls, ol Brökersch, en naktes Kind, un nümms seggt en Piep!

Un nu kamt dar noch'n paar Kerls ansliekern, de hebbt lange Kittels an un hebbt dar wat ünner, dat blinkert un blitzt mennigmal in'n Maanschien. Achter de dichtsten Dann' stellt se sik up, dat se mit den Maanschien lang de Heid kieken künnt, wenn en Has kümmt.

Un nu kümmt Hans Henk mit Stina; de ward je woll vör luter Maanschien all de Dükers nich gewohr un sett sik bi disse Tied up den kolen Steen. Wat möt de för Hitt hebben!

Un nu kamt nah en Ogenblick de Jäger un de Buervagt. De Jäger hett den Buervagt so lang' beredt, he schull mal mitkamen; denn de Stubbenkieker un de Muskant weern up de Krupschütterie gahn, wahrschienlich nah'n Spökelbarg, un nu wulln se dar mal'n Enn' in maken un de beiden affaten.

Awer dar fallt keen Schuß un keen Wort, un toletz entdeckt se de beiden Schatzgrawers. De möt nu mit de Sprak rut, un mit den Schatz ward dat ditmal nix.

Nah un nah ward ok de annern entdeckt, un all seggt, se harrn mal sehn wullt, wat de annern wulln. De Wilddeef weern de Schatzsökers nahsleeken, ob se würklich wat fünn', un Hans un Stina weern nieschierig up den Stubbenkieker un de Muskanten west, un Brökersch harr mal sehn wullt, ob Hans un Stina sik all eenig weern, dat se bald up de Hochtied kaken kunn, un wiel se so bi nachslapen Tied nich alleen harr gahn müch, harr se ehr beiden Nahwers mitnahmen.

So bröch denn de Besök up'n Spökelbarg allerhand Glück un Unglück: De beiden Wilddeef kömen nich in't Lock, un Hans un Stina müssen nu Löv geben. Awer de Kuhlengräwers hebbt ganz den Mot verloren, un Brökersch meent, den lütten Jürn sin Been würrn nu woll scheef bliewen; denn grad as se dat Kind dör den Eeken trocken harr, weer se den Jäger wies wordn un harr »Huch« seggt.

Polykrates de Tweete oder beeter Min Vetter mit de Glücksbüx

Gedichte, je wat doh ik mit Gedichte, all nich wahr! Schiller, wat doh ik mit Schiller, nix as utdachten Kram!

Mal hett uns' Schollehrer mi en Gedicht von em vörlest, dat heet Pokra . . . . . Pokralytes . . . Polakrytes . . . ik hev den olen Nam vergeeten, mit'n Po weer dat wat. Genog, dat weer en König ut de ole Tied, de harr en utverschamtes Glück, de Kerl güng jawoll jeden Morgen nah'n Swienstall un schür sik dar an'n Trog.

Mal harr he Besök von en annern König, un da stell sik dat Glück Slag üm Slag bi Potes . . . ik kann den Nam nich beholen, lat den Kerl Pohlmann un den annern Kuhlmann heeten . . . fustdick in, so dat Kuhlmann to Pohlmann säd, dat würr to striepig, he schull man sülm dat Unglück rutfördern. Un so smeet he denn sin' gollen Beker in't Water. Nee, dat stimmt nich, dat is en annern König west; sin' gollen Ring smeet Pohlmann inne See.

Annern Morgen kümmt een von de Fischers, bringt en groten Dösch, un as de Köksch em dat Ingedöm utnimmt, is Pohlmann sin Ring darmank.

Da hett de König Kuhlmann genog, da packt he sin' Reiskuffer un seilt af.

Wie geseggt, disse Geschich is eenfach nich wahr, dar bliev ik bi.

• *

Awer ik hev en Vetter, Krischan heet he, dat is en Glücksworm, so dat wi em ümmer Krischan mit de Glücksbüx nömt. Wenn min Sög tom Bispill dörtein Farken hett, so hett sin wenigstens veertein. Wenn all de annern Buern de Bokweeten verhagelt, sin blivt ahn Schaden stahn. Sin Bodderbrod fallt nümmer up de Boddersiet, un sin Höhner leggt, wenn wi kein Eier to sehn kriegt. –

Bi dissen Vetter Krischan weer'k mal, dat mutt je so Anfang April west sien, to Besök. Lat uns mal den Roggen besehn, segg ik, ob he god dör'n Winter kamen is. Ja, seggt he, dat lat uns mal dohn; denn kriegt wi ja ok to sehn, wie wiet min Knecht mit dat Plögen to de Hawersaat is; dat ward ok bald Tied; Hawern to seien. As wi bi den Knecht kamt, hölt he still un seggt: Ik hev dar eben en groten Steen funn' un em all teemlich losgravt; he is elm Fot breed un veertein lang; wenn he dat inne anner Kant ok so sitten hett, denn kunn man dar ja ein gatliches Backhus ut buen.

Dat is ja schön, seggt Krischan, swieg man ganz still von den Steen, sünst günnt de annern Buern mi em nich.

As wi nu wieder gaht, seggt he: Lat uns dar mal an den Knick henlang gahn. Ik harr dar Röben un hev in'n Harvst eenige liggen laten. Nu hebbt sik de Hasen in'n Winter dar so hengewöhnt, un ik will doch keen' Hawern för de Hasen seien.

Nu hev ik dar gestern abend en paar Sneeren upstellt; wüllt mal sehen, ob sik dar all welk in fungen hebbt.

Richtig, treckt Krischan sik dar dree Hasen ut'n Knick.

Du kannst ja woll mehr as Brod eeten, segg ik, ik kann min' Kohl ganz mit Sneern ümstelln un fang den ganzen Winter nich en eenzigen.

Un as wi nu to Hus kamt, da is dor en Peerhändler un den köfft he en Peerd af för hunnert Daler, un de Mann säd, dat weer ünner Bröder tweehunnert Daler wert. De Hälfte harr de Mann em also schenkt.

So'n Glück güng mi denn doch to wiet, un ik segg to em: Du büst ja leeger as Po . . . Pohlmann von Schiller . . . Nu seh man to, dat du ok bald mal in'n Nettel to sitten kümmst. Ik mark dat all; »die Götter wollen dein Verderben, . . . . mein Freund kannst du nicht länger sein.«

Bet hierher hett de Geschich von den Vetter mit de Glücksbüx heel grote Verwandtschaft mit Schiller sin Gedicht; awer se is natürlich un eenfach. Dat se Schiller awer wiet öwerdröppt, darför sorgt dat Enn', wo Schiller garnich an dacht hett.

As ik Krischan up't Poppenbüttler Markt dröp; wi seeten bi Maler Möller un drünken en paar Glas Grog, da frag ik em, ob de brune Wallach, den he sik in't Fröhjahr so billig köfft harr, god inslagen weer.

Dar swieg man ganz still von, seggt he, de is lang' vergeeten; de is mi damals all nah veertein Dag' dod bleben. –

Un de Hasen, hebbt de god smeckt?

God smeckt? En asigen Nahsmack hebbt se hatt. De Jäger, de ole Slieker, hett achter'n Knick leegen un allens sehn. Den sülwigen Middag hett he se mi ut't Hus halt, to Amt hev ik lopen un för jeden Hasen tein Daler betahlen müßt. Freu di, dat du di uten Stoff makt harrst, sünst harrst ok noch Nackensläg davon hebben kunnt. Dat weer ok noch nich dat Slimmste von den Unglücksdag.

Na, wat denn? De Steen is di doch woll nich uppen Fot fulln; de weer je so swar, dat du em garnich bören kunnst.

De Steen, ja, de harr mi binah de Luft affdrückt. Ik harr ja all' min annern Steen dat Föder för twee Daler an den Schosseebuer verköfft. Dissen groten, denk ik, verköffst du naher an en richtigen Steenhauer in Hamborg; dar kannst en schöne Handvull Geld för bören. Dat geiht ok los. Tachentig Mark hett he mi geben un likers noch en grotes Geschäft darbi makt. Denn as he tweislagen weer, seeten dar achtein grote Trittsteens in, achtein Stück!

Un da?

Je, un da hev ik mit den Schosseemaker, de je doch woll Wind davon kreegen harr, en groten Prozeß hatt, de mi, segg un schriev, söbenhunnert un föftig Mark Preusch Kurant kost hedd . . . . un denn snackt Ji noch ümmer von mi as den Vetter mit de Glücksbüx.

De Knech kuriert sin’ Herrn

De holsteenschen Weertshüs' an de olen Landstraten drägt wunnerliche Nams. Binah de ganze Naturgeschicht kann man an ehr Schiller aflesen. Dat givt hier en »wittes Roß« un dor en »bunte Koh«, en »brunen Hirsch« un en »roden Hahn«; sogar de utstorben »Eenhorn« un »Phönix« dukt wedder up. De »rode Ros'« un »dree Lillen« konkurreert mitenanner, un wer kann vörbifinn', wenn »Stahwedder«, »Krupünner«, »Pukaff« un »Jappup« lockt, wenn de »söte Kriegel« um de »gollen Steern« winkt un in'n »Lüchterkrog« dree Schritt in'n Umkreis de Peerkrüff belücht is.

An en Landstrat, de twee lütte holsteensche Städte mit enanner verbindt, mi is entfolln, ob dat Pinn'barg un Elmshorn sünd (Elmshorn harr damals twee Pastorn, een Kark, awer keen' Torn), steiht, wo en Dörpsweg disse Strat snitt, en eensames Weertshus. Dat Hus is all' teemlich old, awer de Nam is nie, modern, de Weert seggt gern: »Der Neuzeit entsprechend«, »Museum« heet de Krog.

Den Weert geiht dat so as de Blomen up de hogen Bargen; wiel dar so wenig Insekten sünd, möt se dar roder as rot, geeler as geel blöhn: de Weert mutt sin Gäst dör annere Mittel anlocken, he mutt mehr upbeeden as annere, un dat deiht he denn dör sin »Museum«.

Kinnerslüd, wat is dar all' to sehn. Anne Wänn' hängt Schillerazen von »Napoleon bi Austerlitz«, »Holofernes vör Bethulien«, de »grote Eek in Poppenbüttel« un »Paul Bodderbrot«. Lingelang de Wand geiht en Bort, un up dit Bort staht de wunnerlichsten Ding ut ole un nie Tied; besonners hett he twee Raritäten: Dat een is en Farken mit söß Been ut sin' eegen Stall, wat noch dree Dag' levt hett, un dat anner, he müß en Gegenstück darto hebben, is en Apen, den up't Wandsbeker Plummmarkt de Pust utgahn is un den he da den Menascheriebesitter för dree Mark affköfft hett. Uterdem harr uns' Weert, Johann Plank heet he, twee Ding', de damals noch uppen Lann' heel selten weern. Dat een weer en »Fiana«, dar seggt wi upstunns Klavier to, un dat annere weer en »Diana«, eegentlich schull dat Divan heeten, Sofa; awer he harr dat Wort in'n verkehrten Hals kreegen. De Diana schull för dat körperliche Wollbehagen von de Gäst deenen, un de Fiana schull dat Gemöt upheitern. Mehr kunn doch nüms verlangen. As Johann Plank dat Fiana en halv Jahr hatt harr, weer he in de Kunst so wiet indrungn, dat he de Melodie von dat schöne Leed von den Röwer Rinaldini mit eenen Finger afftippen un sin Gäst vördrägen kunn.

An dissen Krog kunn de Tweepeersbuer Stoffer Tews ut Negenbüttel, wenn he Sünnabends ut de Stadt köm, nich vörbi finn'. Ut een Stunn' würrn twee un ut een Glas en halve Stieg, un wenn de Klock denn tein slög, föhl he sik nah den Wagen un leet sik mit »Hü Peter!« up den Strohsack fallen.

Stoffer kunn sik disse nächtlichen Fahrten ut twee Grünn' erlauben: he weer unverheirat' un harr keen Fru un Kinner to versorgen, un tweetens weer sin ole Mudder, de em dat Huswesen föhr, stockdoof, un wiel se sik den Dag öwer fix afmaracht harr, harr se ümmer noch en goden Slap, so dat he ünner Gardinenpredigten nich to liden harr. Awer en olen Knech, Friech Münster, harr he, den würrn de middernächtlichen Intög von een Week nah de anner verhaßter, un toletz beslöt he, en Enn' in de Sak to maken un sin' Buern to bekehrn, awer forts gründlich.

Friech wüßt, dat sin Herr noch teemlich deep in'n Öwergloben steek, un so füng he denn an de Abende, wenn se tohopen bi den Trankrüsel seeten un Harkentinn' sneeden oder Bohnen pahlten, de gräsigsten Spöker- un Gespenstergeschichen to vertellen, dat een' de kolen Gräsen lang den Puckel lopen müssen. Un disse Geschichen speeln sik all' in de Müssen af, wo de Weg slecht weer un de Wagen von een Trad in de annere füll'; wo an beide Sieden Ellern un düstere Dann' stünn'. Up dit Flach, dat öhm Friech ganz seeker, würr Stoffer noch mal wat Schrecklicheres belewen.

Dat weer wedder Harvst worrn, un Stoffer sin Fahrten güng' wedder los. De ersten beiden Turen müß he Kantüffel an sin olen Kunden leewern; denn müß he Steektorf nah en paar Püttjers bringen un nahsten keem dat Korn un dat Bundholt an de Reeg.

Dat weer en düstern Abend, de Regen hüll bawen den Kopp. Un doch höll Friech, de Knech, inne Müssen Wach. Endlich hör he »Hü, Peter!« ropen un de Wagenröder plantschten langsam dör dat Water in de Traden un Tümpels. Up eenmal duk neben den Wagen en geelfüriges Gesicht mit swarte Ogen up un löp woll veertig Schritt bi den Wagen an. Da nöhm Friech sin uthöllten Körbs von de Stang, puß dat Licht darin ut un löp to Hus, üm noch vör sin' Herrn up de Hofstäd to kamen.

Mit de gliekgültigste Mien von de Welt makt he de Grotdör apen un fragt: Na, regent dat ok?

Nee, seggt Stoffer, dat regent nich; as ik in de Müssen föhr, hett sogar de Maan all schient.

Also dat Gespenst harr de Buer för den Maan ansehn. Friech sin Spök harr keen Wirkung dahn; awer he tröst sik: Dat kümmt noch beeter.

Nah acht Dag' weer Stoffer Tews wedder up de Tur, un wedder weer de Klock twüschen elm un twölf. De Wind hul in de Dann' un reet de letzten Bläder von de Ellern. Wedder luer Friech Münster inne Müssen achter'n Knick un röp, as de Buer endlich köm, mit sin schrecklichste Stimm': Un wenn ik di drap, so slah ik di dod un smiet di in den deepsten Sod!

Dat müß den Buern je doch an't Mager gahn sien, un tofreden löp Friech wedder to Hus.

As sin Herr awer vör de Dör höll, steeg he tummelig von'n Wagen un smuster sik: De ole dunsupen Hans Bestmann weer ok noch ünnerwegens un harr sik inne Müssen verbistert; he gröl dar wat von Not un Dod; du kannst em ja mal mit de Lücht nahsöken, dat he sik dar nich in de Torfkuhlen versüppt.

Ik will mi woll wahren! säd Friech vergritzt un güng verdreetlich nah dissen tweeten Mißerfolg in sin Kamer.

Nu bleev em awer nix anners öwer, as handgrieplich gegen sin' Buern vörtogahn, he müß to dat letzte Mittel griepen un den olen Sünner dat Jack vulltageln.

Dat weer en swarte Nach. Friech kunn Peer un Wagen kum kenn'. Stoffer weer an dissen Abend besonners kandidel, denn ut den Wagenkasten klüng dat Leed von Rinaldo.

As en Katt kröp Friech von achter'n up den Wagen. So, nu stünn he breetbeenig achter den Buern, den Quitschenschacht baben den Kopp mit beide Hänn' tom Slag farig.

Deine Leute sind schon muanter, – deine Leute sin schon mu–anter, – längst schon ging die Sonne au . . . Au! au! au!

So güng dat Leed inne Klag öwer, un Friech leet noch en Dutz Släg up sin' Herrn rafhageln . . . ick will di bi Sünn' upgahn!

Flink un lies sprüng he von'n Wagen, un he weer man eben nah sin Kamerfinster rinkrapen, da klapper de Wagen ok all up de Steen von de Hoffstäd.

Friech lüch den Buern in't Gesicht, den noch de Büxen bewern.

Fehlt di wat, Buer?

Ja, ja, wat mi hüt abend bedrapen is, dat kann'k di garnich seggen; ik glöv, de Bös' hett mi inne Krallen hatt. –

Du blötts ja, du hest ja Striemen un Bulen in't Gesicht un up de Füst. Wat is di eenmal geschehn?

Ja, dat schall mi nich wedder passeern, ik kam von nu an bi Dag to Hus; wat frag ik nah Johann Plank sin Fiana.

Annern Morgen wies Friech den Buern den Quitschenschacht, de noch uppen Wagen leeg. Dat de Düwel em inne Fingern hatt harr, darvon tügen de swarten Brandmaln. Friech harr em vorher en beten baben't Füer blökert.

Von de Tied an awer kunn he ok Sünnabends in sin warmes Nest liggen blieben; he harr sin' Herrn gründlich kuriert.

Hans Näfen schall tügen

Hans Näfen stünn all von Klock söß an up'n Scheperdreesch un hau Plaggen för sin' Zeegenstall, de undicht worden weer. Klock tein ungefähr seet he dar un kiek scharp nah't Wittmoor röwer, ob dar söß oder söben Reh güng'n. Wenn dar man söß weern, denn harr een wat kreegen un müß dar humpeln oder liggn, un denn müß he dar söken. De Flint harr he sodennig versteeken, dat se gewiß nüms finn' kunn.

Mit'n mal ward dat achter em en Larm, he kiekt sik üm un süht, dat Jochen Röhrs, de Buschbur, un de nie Jäger sik bi de Plünn' hebbt un sik regelrecht tagelt.

De Sak güng so to. Röhrs harr sik sin Heidflag urbar makt, rundüm en Wall upsmeeten, un nu wüß dar tom ersten Mal Lupinenroggen. Fröher güng öwer sin Flag en Stieg, schräg hendör. Von dissen Stieg wull he nu nix mehr weeten; de weer narms up de Kort. De Jäger awer wull den Stieg nich upgeben un sleev stiefgnickig dör den Roggen.

Gestern harr Jochen Röhrs up jede Siet up'n Wall en Strohwiep steeken. Dat is dat ole Teeken, dat dar keen Weg geiht. Un nu an'n Sünndagmorgen kümmt de Jäger un smitt beide Strohwiepen in'n Graben. Dar harr Jochen grad up luert; he leeg achter'n Wall, nu güng he den Jäger hart to Lief, un as de em von sik afwehrn wull, säd he: Slagen wullt mi ok noch, du Snösel? Un se kömen in't Handgemeng, un wiel Jochen en forschen Kerl weer, kreeg de Jäger en Jackvull.

De Jäger weer toletz Hans Näfen wies worrn: Hebbt Se dat sehn?

Ja, Se harrn dat ja bannig hild.

Hebbt Se dat würklich genau sehn?

Gewiß, wat lang' he mit de Arms ut.

Dat is mi genog, denn geev ik Se as Tügen an.

Dat dohn Se man.

Hans weer froh, dat de Jäger güng, nu kunn he ja seeker losgahn, dat Reh to söken.

• *

Nah söß Weeken stünn' he as Tügen vör Gericht.

Sie sind der Arbeiter Hans Näfen aus Duvenhamm, evangelischer Konfession, 56 Jahr alt.

Töben Se mal, Herr Graf, ja, dat ward woll stimm', min Geburtsdag mutt ja in'n Prill sin, un mi dücht, dat Moder vergangen Jahr säd, ik weer nu 55 Jahr old.

De Amtsrichter keek em all so'n beten gnaddig an.

Sie sollen hier als Zeuge in der Sache des Revierjägers Stolten gegen den Landmann Jochen Röhrs vernommen werden und eventuell eidlich aussagen, was Sie wissen.

Töben Se mal, Herr Graf.

Ich bin kein Graf, ich bin der Amtsrichter; erzählen Sie mal vorläufig, was Sie gehört und gesehen haben.

Ja, Herr Graf, ik hev eegentlich garnix hört. Ik weer dar uppen Scheperdreesch un hau Plaggen för min' Zeegenstall. Hebbt Se ok Zeegen, Herr Graf?

Mann, was fällt Ihnen ein, das gehört absolut nicht zur Sache und nochmals: Graf bin ich nicht.

Ja, ik dach man so, denn wüßten Se, dat de Zeegen gar keen' Regen verdregen künnt.

Weiter!

Un denn geevt se gar keen Melk.

Weiter, was Sie gehört haben.

Ik hev blot so wat grölen hört. Ik steek min Piep an un da tög de Damp nah Osten un mark also daran, dat wi afstahn' Wind harrn.

Also, Sie wollen nichts von »Esel, Lump, Flegel« und dergleichen gehört haben?

Garnix von hört.

Dann sagen Sie aus, was Sie gesehen haben.

Ik seeg de beiden dar stahn un dat se mit de Arms fuchteln.

Wen sahen Sie denn zuerst schlagen?

Von Slagen hev ik nix sehn.

Nun wollen Sie nichts vom Schlagen gesehen haben und behaupteten doch gegen den Kläger, Sie hätten die erhobenen Arme gesehen.

Dat hev ik ok; fat Se sik nich an, wenn Se danzen doht.

Tanzen, wer redet denn von Tanzen!

Dar red ik von; de beiden hebbt doch tohopen danzt.

Nun wollen Sie mir statt einer Prügelei von einem Tanz vorreden?

Ik kann nicht mehr seggen, as ik seh'n hev, ik hev dat för Danzen holn. Genau kunn ik dat ok nich sehn, wiel de Luft so emern däh.

Was is denn das?

Se möt doch dat Emern up de Heid un dat Feld kenn', wenn de Luft so bruddelt un kakt, dat alles springt un danzt.

Da hört doch alles auf! Wie wollen Sie sich denn das Hinfallen des Jägers erklären?

Herr Graf, wie oft bün ik bi't Danzen up de Buerdeel folln; up de glatte, rutschige Heid is dat noch veel lichter möglich.

Schweigen Sie. Der Zeuge ist als unzuverlässig, als beschränkt zu entlassen.

Sie können gehen.

* * *

Du hest mi bannig bistahn, säd Buer Röhrs vertein Dag' later, de Klag' is so bidrögt. Du kannst di Sünndagmorgen en Föder Torf von min Moor haln.