Biblia/Proverbios (Buckhalter) nove edition

PROVERBIOS

CAPITULO 1

Le proverbios de Salomon filio de David, rege de Israel:
² Pro cognoscer le sagessa e le disciplina,

Pro comprender le parolas del intelligentia:

³ Pro apprehender le disciplina del prudentia,

De justitia, de rectitude, e de equitate;

⁴ Pro dar le prudentia al simples,

Saper e discretion al juvenes;

⁵ Que le sagio audi e augmenta su saper,

E que ille qui es intelligente gania bon avisos.

⁶ Pro comprender proverbios e parabolas,

Le parolas del sagios e lor aphorismos.

⁷ Le timor del Senior es le principio del scientia;

Le nescios despice le sagessa e le disciplina.

⁸ Ascolta, mi filio, le instruction de tu patre,

E non abandona le inseniamento de tu matre;

⁹ Nam illos essera un guirlanda de gratia pro tu capite,

E collares pro tu collo.

¹⁰ Filio mie, si peccatores essaya a seducer te,

Non consenti.

¹¹ Si illes dice: 'Veni con nos,

Que nos nos imbosca pro effunder sanguine,

Que nos late sin ration contra le innocente;

¹² Que nos les ingluti vive como le tumba,

E toto integral, como illes qui descende in le fossa;

¹³ Nos trovara tote ricchessa preciose,

Nos plenara de butino nostre domos;

¹⁴ Que tu sorte cade inter nos,

Que il habera un bursa pro tote de nos,' —

¹⁵ Filio mie, non mitte te in cammino con illes,

De lor sentiero retene tu pede;

¹⁶ Nam lor pedes curre al mal,

E illes se hasta a effunder sanguine.

¹⁷ Nam in van le rete se tende In le vista de alicun ave;
¹⁸ E illes se imbosca pro lor sanguine proprie,

Pro lor vitas proprie illes late.

¹⁹ Tal es le fato de omnes qui es avide de ganio:

Illo destrue le vita de illes qui lo possede.

²⁰ Le sagessa clama in le stratas,

In le placias illa altia su voce,

²¹ Illa clama al angulo del stratas ruitose,

Al entratas del portas in le urbe, illa parla:

²² Usque quando, simples, amara vos le nescietate?

Usque quando se complacera le irrisores in le derision,

E le nescios odiara le scientia?

²³ Torna vos a mi admonition,

Io parlara a vos mi mente^[1],

Io vos facera cognoscer mi parolas.

²⁴ Pois que io vocava e vos refusava,

Io extendeva mi mano e nemo attendeva,

²⁵ Ma vos ignorava mi aviso,

E vos rejectava mi admonition.

²⁶ Io, etiam, me ridera de vostre calamitate,

Io burlara quando vostre terror veni.

²⁷ Quando vostre terror veni como un tempesta,

E vostre calamitate veni como un tromba,

Quando le affliction e le angustia veni super vos.

²⁸ Alora illes me vocara ma io non respondera,

Illes me cercara ma illes non me trovara.

²⁹ Nam illes odiava le scientia,

E illes non seligeva le timor del Senior.

³⁰ Illes non voleva mi avisos,

Illes disdignava tote mi admonition.

³¹ Dunque illes mangiara le fructo de lor via,

E illes se satiara de lor proprie consilios.

³² Nam le tergiversation del simples les occidera,

E le complacentia del nescios les destruera.

³³ Ma ille qui me ascolta demorara secur,

Ille vivera tranquille e sin timor de mal.

CAPITULO 2

Filio mie, si tu recipera mi parolas,

E si tu guarda con te mi commandamentos;

² Quo tu aure attende al sagessa,

E tu mente inclina al discernimento;

³ Si tu invoca le intelligentia,

E altia tu voce pro le discernimento;

⁴ Si tu lo cerca como le argento,

Si tu lo perseque como pro tresores celate;

⁵ Alora tu comprendera le timor del Senior,

E tu trovara le cognoscimento de Deo.

⁶ Nam le Senior da le sagessa,

De Su bucca veni le scientia e le discernimento;

⁷ Ille reserva successo constante pro le integros,

Ille es un scuto pro illes qui vive honestemente;

⁸ Ille guarda le sentieros del justitia,

E protege le via de Su pios.

⁹ Alora tu comprendera le justitia e le judicio

E le equitate — tote bon sentiero.

¹⁰ Nam le sagessa entrara in tu mente,

E le scientia essera placente a te;

¹¹ Le discretion vigilara super te,

Le discernimento te guardara;

¹² Pro livrar te del via del mal,

Del homines cuje parola es perverse;

¹³ Qui abandona le sentieros de integritate,

A fin de marchar in le vias de tenebras;

¹⁴ Qui se place a facer le mal,

E gaude del perversitate del mal;

¹⁵ Cuje camminos es torte,

E qui es devie in lor sentieros;

¹⁶ Pro liberar te del femina lascive^[2],

Del femina estranie con su parolas de flatteria;

¹⁷ Qui abandona le amico de su juventute,

E oblida le alliantia de su Deo;

¹⁸ Nam su domo declina al morte,

E su sentieros al umbras;

¹⁹ Nemo qui va a illa retorna,

E illes non attinge le sentieros del vita;

²⁰ Que tu marcha in le cammino del bon homines,

E gaude le sentieros del justos.

²¹ Nam le integros habitara in le pais,

E le enthusiastas restara in illo.

²² Ma le malignos essera trenchate del pais,

E le perfidos essera evellite de illo.

CAPITULO 3

Filio mie, non oblida mi inseniamento,

E que tu mente guarda mi commandamentos;

² Nam illos prolongara le dies e le annos de tu vita,

E illos te augmentara le pace.

³ Que le bonitate e le veritate non te abandona,

Liga los super tu collo,

Scribe los super le tabula de tu mente.

⁴ Assi tu trovara favor e bon voluntate

In le vista de Deo e del homines.

⁵ Confide in le Senior con tote tu corde,

E non te appoia super tu proprie sagessa.

⁶ In tote tu camminos recognosce Le,

E Ille applanara tu sentieros.

⁷ Non sia sage in tu proprie oculos;

Time le Senior e disvia del mal.

⁸ Illo essera san pro tu musculos^[3]

E refrescante pro tu ossos.

⁹ Honora le Senior con tu benes,

E con le primitias de tote tu producto;

¹⁰ Alora tu granarios essera plen de abundantia,

E tu cupas disbordara de musto.

¹¹ Filio mie, non rejecta le disciplina del Senior,

E non disdigna Su correction.

¹² Nam le Senior corrige le que Ille ama,

Como un patre le filio in qui Ille se complace.

¹³ Felice es le homine qui trova le sagessa,

E le homine qui acquire le intelligentia.

¹⁴ Nam le ganio de illa es melior que le ganio de argento,

E le profito de illa es plus que auro pur.

¹⁵ Illa es plus preciose que corallos,

E nulle delicias se compara a illa.

¹⁶ Un vita longe es in su dextera,

In su leve, le ricchessas e le honor.

¹⁷ Su vias es vias agradabile,

E tote su sentieros es pace.

¹⁸ Illa es un arbore de vita pro illes qui la sasi,

E illes qui la tene firme es felice.

¹⁹ Le Senior per le sagessa fundava le terra;

Per le intelligentia Ille establiva le celos.

²⁰ Per Su scientia le profundos se findeva,

E le rore mana del nubes.

²¹ Filio mie, que illos non parti de tu oculos;

Guarda le sagessa e le discretion.

²² Illos essera le vita a tu anima,

E le gratia pro tu collo.

²³ Alora tu marchara con securitate in tu cammino,

E tu pede non titubara.

²⁴ Quando tu te jace, tu non timera;

Tu te jace e tu somno essera dulce.

²⁵ Non time un terror subite,

Ni le ruina del malfactores, quando illo veni;

²⁶ Nam le Senior essera tu ration de confidentia^[4],

E preservara tu pedes de trappas.

²⁷ Non refusa un beneficio a ille qui lo merita,

Quando tu ha le poter de facer lo.

²⁸ Non dice a tu proximo: 'Va e reveni,

E deman io dara', quando tu lo ha con te.

²⁹ Non machina le mal contra tu proximo,

Dum ille demora con confidentia presso te.

³⁰ Non querela con un homine sin ration,

Si ille non te ha facite le mal.

³¹ Non invidia le homine violente,

E non selige alique de su vias.

³² Nam le perverso es abominate del Senior,

Ma con le integros es Su amicitate.

³³ Le malediction del Senior es in le domo del impios,

Ma Ille benedice le demora del justos.

³⁴ Ille irride le irrisores,

Ma al humiles Ille da le gratia.

³⁵ Le sagios acquirera le honor,

Ma ignominia es le portion del nescios.

CAPITULO 4

Ascolta, infantes, le instruction de un patre,

Attende, que vos comprende le sagessa.

² Nam io vos da le bon doctrina;

Non abandona mi inseniamento.

³ Nam io esseva un filio a mi patre,

Tenere e unic in le vista de mi matre.

⁴ Ille me inseniava e me diceva: 'Que tu mente retene mi parolas,

Guarda mi commandamentos, e vive';

⁵ Acquire le sagessa, acquire le intelligentia;

Non oblida, ni disvia del parolas de mi bucca;

⁶ Non la abandona, e illa te preservara;

Ama la, e illa te guardara.

⁷ Le principio de sagessa es: acquire le sagessa;

E con toto que tu possede acquire le intelligentia.

⁸ Estima la e illa te exaltara;

Imbracia la e illa te portara le honor.

⁹ Illa dara a tu capite un guirlanda de gratia;

Illa te accordara un corona de splendor.

¹⁰ Ascolta, filio mie, e recipe mi parolas,

E le annos de tu vita essera multe.

¹¹ Io te insenia le via del sagessa,

Io te conduce in le sentieros de integritate.

¹² Quando tu marcha, tu passos non essera impedite;

E si tu curre, tu non titubara.

¹³ Retene firmemente le instruction, non lo dissasi;

Guarda lo, nam illo es tu vita.

¹⁴ Non entra in le sentiero del malfactores;

E non marcha in le via del mal homines.

¹⁵ Evita lo, non lo transversa,

Disvia de illo, e passa ultra.

¹⁶ Nam illes non dormi a minus que illes ha facite le mal,

E lor somno es robate a minus que illes face cader alicuno.

¹⁷ Nam illes mangia le pan de maleficentia;

E bibe le vino de violentia.

¹⁸ Ma le sentiero del justos es como le lumine del aurora,

Que luce plus e plus usque le plen lumine del die.

¹⁹ Le via del malfactores es como le tenebras;

Illes non sape ubi illes tituba.

²⁰ Filio mie, attende mi parolas;

Inclina tu aure a mi dictos.

²¹ Que illos non parti de tu oculos;

Guarda los intra tu corde.

²² Nam illos es le vita pro illes qui los trova,

E le sanitate pro tote lor carne.

²³ Super toto que tu guarda, vigila tu corde,

Nam de illo veni le fontes del vita.

²⁴ Banni de te un bucca torte,

E alontana de te labios perverse.

²⁵ Que tu oculos reguarda avante,

E que tu palpebras se dirige ante te.

²⁶ Nivella le sentiero de tu pedes,

E que tote tu vias sia stabile.

²⁷ Non te disvia dextro o levorso;

Alontana tu pede del mal.

CAPITULO 5

Filio mie, attende mi sagessa;

Inclina tu aure a mi intelligentia;

² Que tu preserva le discretion,

E que tu labios guarda le scientia.

³ Melle mana del labios del prostituta,

E su palato es plus dulce que oleo;

⁴ Ma su fin es amar como absinthio,

Acute como un spada de duo filos.

⁵ Su pedes descende al morte;

Su passos attinge a Sheol.

⁶ Illa non considera le sentiero del vita,

Su vias es errante e illa non lo sape^[5].

⁷ E ora, infantes, ascolta me,

E non parti del parolas de mi bucca.

⁸ Alontana tu cammino de illa,

E non approcha le porta de su domo;

⁹ A fin que tu non da tu vigor a alteres,

E tu annos a un cruel;

¹⁰ A fin que estranieros non se satia de tu benes,

E que tu travalios non es in le domo de un estraniero;

¹¹ E que tu non geme, al fin,

Quando tu carne e tu corpore es consumite,

¹² E que tu non dice: 'Como io odiava le disciplina,

E mi corde disdignava le correction;

¹³ Io non ascoltava le voce de mi maestros,

Ni inclinava mi aure a mi instructores.

¹⁴ Quasi io habeva arrivate al extremo del mal

In le medio del congregation e del assemblea.'

¹⁵ Bibe aqua de tu proprie cisterna,

Aquas que curre de tu proprie puteo.

¹⁶ An tu fontes se dispersarea foras? Tu rivos de aqua in le stratas?
¹⁷ Que illos sia pro te sol,

E non pro le estranieros con te.

¹⁸ Que tu fontana sia benedicte;

E gaude del sposa de tu juventute.

¹⁹ Cerva amorose e capra gratiose,

Que su mammas te satia semper,

De su amor sia semper transportate.

²⁰ Proque, filio mie, te transportarea tu de un femina estranie,

E imbraciarea tu le sino de un altera?

²¹ Nam le vias del homine es ante le oculos del Senior,

E Ille nivella tote su sentieros.

²² Su proprie iniquitates attrappara le malfactor,

Ille essera sasite in le nodos de su peccato.

²³ Ille morira per manco de disciplina;

Ille titubara per le excesso de su follia.

CAPITULO 6

Filio mie, si tu ha devenite garante pro tu proximo,

Si tu te ha ingagiate pro un altero —

² Tu es attrappate per le parolas de tu bucca,

Tu es prendite per le parolas de tu bucca,

³ Face ora isto, filio mie, e libera te,

Nam tu ha cadite in le poter de tu proximo,

Va, hasta, e assedia tu proximo,

⁴ Non da somno a tu oculos,

Ni somnolentia a tu palpebras.

⁵ Libera te como un gazella del trappa^[6],

E como un ave del mano del trappator.

⁶ Va al formica, pigro;

Considera su vias e deveni sage.

⁷ Illo, que non ha chef,

Ni inspector, ni governator,

⁸ Prepara in estate su nutrimento,

E amassa durante le messe su provision.

⁹ Usque quando dormira tu, pigro?

Quando te levara tu de tu somno?

¹⁰ Un pauc de somno, un pauc de somnolentia,

Un pauc de cruciar le manos pro dormir —

¹¹ Assi tu povressa venira como un vagabundo,

E tu manco como un homine armate.

¹² Un homine mal, un homine inique,

Tracta in parola torte:

¹³ Ille batte le palpebras, gratta con le pedes,

E face signos con le digitos;

¹⁴ Le perversitate es in su mente, ille machina le mal continuemente;

Ille excita le discordia.

¹⁵ Dunque su calamitate venira subito,

Subito ille essera rupte sin remedio.

¹⁶ Il ha sex cosas que le Senior odia,

E septe que Ille abomina:

¹⁷ Oculos arrogante, un lingua mendace,

E manos que effunde sanguine innocente;

¹⁸ Un mente que machina iniquitates,

Pedes que hasta de currer al mal;

¹⁹ Le teste false qui diffunde mentitas,

E ille qui excita le discordia inter fratres.

²⁰ Filio mie, guarda le precepto de tu patre,

E non rejecta le inseniamento de tu matre.

²¹ Liga los constantemente super tu corde,

Pende los circum tu collo.

²² Quando tu marcha, illo te dirigera,

Quando tu te jace, illo vigilara super te;

E quando tu te evelia, illo te parlara.

²³ Nam le precepto es un torcha, e le inseniamento un lumine,

E le correctiones del disciplina es le via del vita.

²⁴ Pro preservar te del mal femina,

Del flatteria del lingua estranie;

²⁵ Non appete su beltate in tu corde,

Non lassa la captivar te per su palpebras.

²⁶ Nam pro le femina prostituite on se reduce a un pecia de pan^[7],

Ma le adultera chassa le vita preciose.

²⁷ Pote alicuno prender foco in su sino,

Sin inflammar su vestimento?

²⁸ O pote alicuno marchar super carbon ardente,

Sin brasar su pedes?

²⁹ Il es mesmo pro ille qui va al sposa de su proximo —

Quicunque la tocca non restara impunite.

³⁰ Homines non despice un fur si ille fura

Pro satisfacer su appetito quando ille ha fame;

³¹ E, si on le trova, ille debe restaurar le septuple,

Ille debe dar tote le benes de su domo.

³² Ma ille qui adultera con un femina es disproviste de senso

Ille qui age assi se destrue.

³³ Ille se trovara con plagas e ignominia,

E su opprobrio non se radera.

³⁴ Nam le zelosia es le furia in un homine,

E ille non habera pietate le die de vengiantia;

³⁵ Ille non acceptara ulle redemption,

Ni se contentara, ben que tu le da multe donos.

CAPITULO 7

Filio mie, guarda mi parolas,

E retene mi commandamentos con te.

² Guarda mi commandamentos e vive,

E mi inseniamento como le pupilla de tu oculos.

³ Liga los super tu digitos,

Scribe los super le tabula de tu mente.

⁴ Dice a Sagessa: 'Tu es mi soror',

E appella le intelligentia tu parente.

⁵ Pro guardar te del femina estranie,

Del estraniera de lubric parolas.

⁶ Nam al fenestra de mi domo,

Io reguardava a traverso de mi spalier,

⁷ E io videva inter le simples,

Io observava inter le juvenes,

Un puero disproviste de senso.

⁸ Passante in le strata presso su angulo,

Ambulante in le direction del domo de illa;

⁹ In le crepusculo, in le vespere del die,

In le profundo del nocte e le tenebras,

¹⁰ E ecce un femina le incontrava,

Con le toilette de un prostituta e corde astute.

¹¹ Illa es ruitose e restive,

Su pedes non resta in su domo;

¹² Ora in le strata, ora in le placia,

Illa attende presso tote angulo.

¹³ Illa le sasi e le basia,

E con aer impudente illa le dice:

¹⁴ 'Io habeva a sacrificar offertas de pace,

Hodie io compleva mi votos.

¹⁵ Pro esso io sortiva a incontrar te,

Pro cercar te e io te ha trovate.

¹⁶ Io ha imbellite mi divan con coperi-lectos,

Con tapises de filo egyptian.

¹⁷ Io ha perfumate mi lecto

Con myrrha, aloe e cannella.

¹⁸ Veni, que nos nos avina de amor usque le matino,

Que nos nos satia de voluptate.

¹⁹ Nam mi marito non es in le domo,

Ille ha partite pro un longe viage;

²⁰ Ille prendeva con se un sacco de moneta;

Ille revenira al domo pro le plenilunio.'

²¹ Con le suavitate de su parola illa le persuade,

Con le flatteria de su labios illa le seduce.

²² Ille se pone subito a sequer la,

Como le bove que va al macello,

Como un vitello que se mena al stabulo^[8].

²³ Usque un flecha percia su hepate;

Como un ave que hasta al trappa —

Sin saper que es al precio de su vita.

²⁴ E ora, filios, ascolta me,

E attende le parolas de mi bucca.

²⁵ Que tu corde non disvia a su vias,

Non te disvia in su sentieros.

²⁶ Nam illa ha facite cader multe victimas,

E numerose es su occidites.

²⁷ Su domo es le via a Sheol,

Descendente al cameras de morte.

CAPITULO 8

Non voca le sagessa? Non eleva le intelligentia su voce?
² Ad capite del passages, presso le via,

In le stratas, illa sta;

³ Al latere del portas, al portal del citate,

Al entrata del portas, illa clama in alte voce:

⁴ 'A vos, homines, io voca,

E mi appello es al filios del homine.

⁵ Apprende, simples, le prudentia,

E, nescios, apprende le sagessa.

⁶ Audi, nam io parlara cosas nobile,

E mi labios se aperi pro dicer le derecto.

⁷ Si, mi bucca parla le veritate,

E le mal es abhorribile a mi labios.

⁸ Tote le parolas de mi bucca es juste,

In illos nihil es tortuose o torte.

⁹ Toto es clar a ille qui comprende,

E derecte a illes qui trova le scientia.

¹⁰ Prefere mi instruction a argento,

E le scientia al auro selecte.

¹¹ Nam le sagessa es melior que corallos,

E nulle tresores es comparabile a illo.

¹² Io, le sagessa, demora con le prudentia,

E io me informa del scientia de designos.

¹³ Le timor del Senior es le odio del mal;

Le orgolio, le arrogantia, le mal conducta,

E le bucca false es lo que io odia.

¹⁴ Le consilio e le habilitate es le mie;

Io es le intelligentia, le potentia es le mie.

¹⁵ Per me le reges regna,

E le judices administra le justitia.

¹⁶ Per me le chefes governa,

E le nobiles, tote le judices del terra.

¹⁷ Io ama illes qui me ama,

E illes qui me cerca me trova.

¹⁸ Con me es le ricchessas e le honor,

Ricchessas eminente^[9] e prosperitate^[10].

¹⁹ Mi fructo es melior que auro, que auro pur;

E mi producto que argento selecte.

²⁰ Io marcha in le cammino del justitia,

In le medio del sentieros de equitate,

²¹ Pro dotar mi amicos de benes,

E que io plena lor tresorerias.

²² Le Senior me formava le principio de Su creation,

Le prime de Su obras del antiquitate;

²³ Io esseva establite in tempores primordial,

In le principio al origine del terra.

²⁴ Io nasceva quando il non habeva abyssos;

Quando il non habeva fontes plen de aqua.

²⁵ Ante que le montanias se firmava,

Ante que le collinas existeva, io nasceva;

²⁶ Quando Ille non habeva totevia facite le terra, ni le campos,

Ni le prime pulvere del mundo.

²⁷ Quando Ille establiva le celos, io esseva ibi;

Quando Ille traciava le volta super le facies del abysso.

²⁸ Quando Ille fixava le nubes supra,

Quando Ille firmava le fontes del abysso,

²⁹ Quando Ille dava un limite al mar,

Quo le aquas non transgrede Su commandamento,

Quando Ille placiava le fundamentos del terra;

³⁰ Alora io esseva a Su latere como artifice;

Plen de delicia tote le dies,

Gaudente in Su presentia sin cessar,

³¹ Gaudente in Su mundo terrestre,

E mi delicia es con le filios del homine.

³² E alora, filios, ascolta me,

Nam felice es illes qui observa mi vias.

³³ Ascolta le instruction e sia sage,

E non lo rejecta.

³⁴ Felice es le homine qui me ascolta,

Veliante cata die a mi portas,

Guardante al postos de mi entratas.

³⁵ Nam ille, qui me trova, trova le vita,

E obtene le favor del Senior.

³⁶ Ma ille qui me manca noce a se mesme;

Omnes qui me odia ama le morte.

CAPITULO 9

Le sagessa ha edificate su domo, Illa ha taliate su septe columnas;
² Illa ha macellate su bestias, miscite su vino;

Illa ha etiam preparate su tabula.

³ Illa ha inviate su donnettas, illa voca

Super le passages del citate:

⁴ 'Que quicunque es simple entra hic';

A ille qui manca de senso, illa dice:

⁵ 'Veni, mangia mi pan,

E bibe le vino que io ha miscite.

⁶ Abandona le stupiditate, e vive;

E marcha in le via del intelligentia'.

⁷ Ille qui corrige un contemptor se attrahe le ignominia,

E ille qui reprehende un malfactor recipe le insulto^[11].

⁸ Non reprehende le contemptor, a fin que ille non te odia,

Reprehende le sagio e ille te amara.

⁹ Instrue^[12] le sagio e ille devenira plus sage.

Insenia le justo e ille augmentara su saper.

¹⁰ Le timor del Senior es le principio del sagessa,

E le scientia del Sancto^[13] es le intelligentia.

¹¹ Nam per me tu dies se multiplicara,

E le annos de tu vita se augmentara.

¹² Si tu es sage, tu es sage pro te,

E si tu es contemptor, tu sol essera responsabile.

¹³ Le femina Follia es ruitose,

Illa es simple e sape nihil.

¹⁴ Illa sede al porta de su domo,

Super un sede presso le passages del citate,

¹⁵ Pro vocar al passantes,

Qui seque lor camminos:

¹⁶ 'Que ille qui es simple entra hic';

E a ille qui es disproviste de senso, illa dice:

¹⁷ 'Aquas robate es dulce,

E pan mangiate in secreto es agradabile'.

¹⁸ Ma ille non sape que ibi es le umbras;

Que le invitatos de illa es in le profundos de Sheol.

CAPITULO 10

Le proverbios de Salomon.

Un filio sage allegra su patre;

Un filio nescie es le dolo de su matre.

² Le tresores del maleficentia non profita;

Ma le justitia delivra del morte.

³ Le Senior non lassa le juste haber fame;

Ma Ille repelle le aviditate del malfactores.

⁴ Un mano laxe impovri,

Un mano diligente inricchi.

⁵ Ille qui collige in estate age con prudentia;

Ille qui dormi durante le messe age vergoniosemente.

⁶ Benedictiones es super le capite del juste;

Ma le violentia coperi le bucca del malfactores.

⁷ Le memoria del juste es un benediction,

Ma le nomine del malfactores putrera.

⁸ Ille qui es sage accepta commandamentos;

Ma un nescio garrule cadera.

⁹ Ille qui marcha integremente marcha securmente;

Ma ille cuje camminos es torte essera discoperite.

¹⁰ Ille qui batte le palpebras causa pena;

E un nescio garrule cadera.

¹¹ Le bucca del juste es un fontana de vita;

Ma le violentia coperi le bucca del malfactores.

¹² Le odio excita le querelas;

Ma le amor cela tote transgressiones.

¹³ Le sagessa se trova super le labios del sensate;

Ma le virga es pro le dorso del insensate.

¹⁴ Le sagios cela lor scientia;

Ma le bucca del nescio es un ruina imminente.

¹⁵ Le fortuna es pro le ricco un urbe forte;

Le ruina del povres es lor povressa.

¹⁶ Le gage del juste es pro le vita;

Le ganio del malfactor es pro le peccato^[14].

¹⁷ Ille qui attende le disciplina prende le cammino de vita;

Ma ille qui abandona le admonition se disvia.

¹⁸ Ille qui dissimula le odio es un mentitor;

Ille qui dissemina le calumnia es un nescio.

¹⁹ In un multitude de parolas, le transgression non mancara

E ille qui controla su lingua^[15] es homine prudente.

²⁰ Le lingua del juste es argento selecte;

Le mente del malfactores vale pauc.

²¹ Le labios del juste nutri multe homines;

Ma le nescios mori per le manco del ration.

²² Es le benediction del Senior que inricchi,

E Ille adde nulle pena con illo^[16].

²³ Facer le torto es como un joco pro le nescio,

Ma le sagessa pertine al homine intelligente.

²⁴ Lo que le malfactor time le evenira;

Ma le desiro del justo essera concedite.

²⁵ Quando le tromba passa, le malfactor dispare;

Ma le justo permane pro semper.

²⁶ Como vinagre al dentes e como fumo al oculos,

Tal es le pigro a illes qui le invia.

²⁷ Le timor del Senior prolonga le vita;

Ma le vita del malfactores essera abbreviate.

²⁸ Le sperantia del justos es le gaudio;

Ma le expectation del malfactores perira.

²⁹ Le Senior es un fortalessa al homine integre,

Ma destruction al facitores de iniquitate.

³⁰ Le justo non se allontanara jammais;

Ma le malfactores non habitara le pais.

³¹ In le bucca del justo flore le sagessa;

Ma le lingua perverse essera trenchate.

³² Le labios del justo sape lo que es acceptabile;

Ma le bucca del malfactores es in toto perversitate.

CAPITULO 11

Le balancia false es un abomination al Senior;

Ma le peso plen es Su placer.

² Quando le orgolio veni, le vergonia veni;

Ma le sagessa es con le humiles.

³ Le integritate dirigera le homines recte;

Le tortuositate minara le perfides.

⁴ Le ricchessas non profita in le die del ira;

Ma le justitia salva del morte.

⁵ Le justitia del homine integre applana su via;

Ma le malfactor cadera per su maleficio.

⁶ Le justitia del integros les salvara;

Ma le malfactores se attrappara in lor proprie desiro.

⁷ Quando un malfactor mori, su expectation peri,

E le sperantia de fortia peri^[17].

⁸ Le justo es salvate del pena,

E in loco de ille le malfactor lo entra.

⁹ Con su bucca le impio destruerea su proximo;

Ma per le scientia le justos es salvate.

¹⁰ Quando le justos prospera le urbe gaude;

E quando le malfactores peri, se face festa.

¹¹ Per le benediction del integros un urbe se exalta;

Ma per le bucca del malfactores illo es abattite.

¹² Ille qui despice su proximo manca senso;

Ma le homine de discretion se tace.

¹³ Ille qui garrula revela secretos;

Ma le homine fidel cela le cosa.

¹⁴ Ubi il non ha le direction, un gente cade;

Ma in le multitude de consilieros es le salvation.

¹⁵ Ille qui es securitate pro un altero suffrera;

Ma ille qui odia le caution es secur.

¹⁶ Un femina gratiose obtene le honor;

Homines impietose obtene ricchessas.

¹⁷ Le homine benigne face le ben a se mesme;

Le homine cruel turba su proprie carne.

¹⁸ Le malfactor gania gage fallace;

Ma ille qui semina justitia ha un ver recompensa.

¹⁹ Vero, le justitia mena al vita;

Ma ille qui perseque le mal lo perseque a su morte.

²⁰ Illes qui ha un mente perverse es un abomination al Senior;

Ma illes cuje via es integre es Su placer.

²¹ Certo le malfactor non restara impunite;

Ma le racia^[18] del justos se salvara.

²² Como un anello de auro in le muso de un porco,

Assi es un femina belle sin discretion.

²³ Le desiro del justos es solmente le ben;

Ma le expectation del malfactores es le ira.

²⁴ Uno expende ma cresce ancora;

Le altero sparnia a excesso ma se impovri.

²⁵ Le homine beneficente se inricchira^[19],

E ille qui riga essera mesme rigate.

²⁶ Ille qui retene le frumento es maledicte del gente;

Ma le benediction es super le capite de ille qui lo vende.

²⁷ Ille qui cerca le ben quere le favor;

Ma ille qui cerca le mal lo apportara super ille.

²⁸ Ille qui confide in su ricchessas cadera;

Ma le justos florescera como le folio verde.

²⁹ Ille qui turba su domo hereditara le vento;

E le nescio essera sclavo del sagio.

³⁰ Le fructo del justo es un arbore de vita;

E le sagio attrahe personas.

³¹ Si^[20] le justo essera punite^[21] super le terra,

Quanto plus le malfactor e le peccator!

CAPITULO 12

Ille qui ama le scientia ama le disciplina;

Ma ille qui odia le admonition es stupide.

² Un bon homine obtene le favor del Senior;

Ma Ille condemna le intrigante.

³ Un homine non se establira per le maleficentia;

Ma le radice del justos non se succutera.

⁴ Un femina virtuose es le corona de su marito;

Ma illa qui avergonia es como le carie in su ossos.

⁵ Le pensatas del justos es recte;

Le designos del malfactores es fraudulente.

⁶ Le parolas del malfactores se imbosca pro sanguine;

Ma le bucca del integros es un delivrantia.

⁷ Le malfactores es abattite e cessa de esser;

Ma le domo del justos stara.

⁸ Un homine se commenda secundo su intelligentia;

Ma ille qui ha le mente perverse es despicite.

⁹ Melio esser de un condition humile e haber un servo,

Que pretender a grandor e mancar pan.

¹⁰ Le justo attende le necessitates de su bestia;

Ma le corde del malfactor es cruel.

¹¹ Le cultivator de su solo habera pan abundante;

Ma ille qui seque cosas van es disproviste de senso.

¹² Le^[22] malfactor desira le fortalessa^[23] del males;

Ma le radice del justos durara.

¹³ Le malfactor se attrappa per le peccato de su labios;

Ma le justo se salva de pena.

¹⁴ Del fructos de su labios veni le satisfaction a un homine,

E lo que su manos face se rendera a ille.

¹⁵ Le via de un nescio es recte in su oculos;

Ma le sagio ascolta le consilio.

¹⁶ Le ira del nescio se monstra al instante;

Ma un homine prudente ignora un insulto.

¹⁷ Ille qui parla^[24] le veritate servi le justitia;

Ma un teste false (servi) le fraude.

¹⁸ Le garrular de alicunos es como le colpos de un gladio;

Ma le lingua del sagios apporta le sanitate.

¹⁹ Le labio de veritate dura pro semper;

Ma un lingua false es solo pro un momento.

²⁰ Le fraude es in le corde del machinatores del mal;

Ma al consilieros del pace es le gaudio.

²¹ Nulle maleficio eveni al justo;

Ma le males es plen de infortuna.

²² Labios false es un abomination al Senior;

Ma illes qui age con veritate Le agrada.

²³ Un homine prudente cela su scientia;

Ma le nescios proclama lor nescietate.

²⁴ Le mano del diligentes dominara;

Ma le pigro essera tributari.

²⁵ Le anxietate de un homine le deprime;

Ma un bon parola le allegra.

²⁶ Le^[25] justo es guidate per su amico;

Ma le via del malfactores les disvia.

²⁷ Le pigro non chassa su preda;

Ma le tresor preciose de un homine es le diligentia.

²⁸ In le via de justitia es le vita,

E in su sentiero il non ha le morte.

CAPITULO 13

Le filio de un sagio^[26] ama le disciplina,

Ma un contemptor non ascolta le reprehension.

² Del fructo de su bucca un homine gaude^[27] del ben;

Ma le desiro del perfides es le violentia.

³ Ille qui velia su bucca guarda su vita;

Pro ille qui aperi largo su labios il habera ruina.

⁴ Le pigro desira, ma ha nihil;

Le appetito del diligente es ben satiate.

⁵ Le justo odia parolas false;

Ma le malfactor age vil- e vergoniosemente.

⁶ Le justitia guarda le homine cuje conducta es integre;

Ma le peccato perverte le malfactor^[28].

⁷ Alicunos habente nihil pretende de esser ric;

Alteros habente multe benes pretende de esser povre.

⁸ Le ricchessas de un homine servi de redemption pro su vita;

Ma le povre non ascolta le reprehension^[29].

⁹ Le lumine del justos allegra;

Ma le lampa del males se extingue.

¹⁰ Le orgolio causa solo querelas;

Ma le sagessa es con illes qui prende consilio.

¹¹ Le ricchessa acquirite per speculation^[30] diminue;

Ma ille qui amassa poco a poco lo augmenta.

¹² Sperantia differite face malade le corde;

Ma desiro complite es un arbore de vita.

¹³ Ille qui despice le parola se face un debitor a illo;

Ma ille qui time le commandamento se recompensara.

¹⁴ Le inseniamento del sagio es un fonte de vita,

Pro evitar le trappas del morte.

¹⁵ Bon senso gania favor;

Ma le via del perfidos es dur^[31].

¹⁶ Tote homine prudente age con cognoscentia;

Ma un nescio displica su follia.

¹⁷ Un mal messagero cade in infortuna;

Ma un inviato fidel apporta le successo.

¹⁸ Le povressa e le vergonia es le sorte de ille qui rejecta le disciplina;

Ma ille qui reguarda le admonition essera honorate.

¹⁹ Le desiro complite es dulce al anima;

Ma partir del mal es un abomination al nescios.

²⁰ Ille qui marcha con le sagios essera sage;

Ma le companion de nescios suffrera damno.

²¹ Le infortuna perseque le peccatores;

Ma le ben se pagara al justos.

²² Le bon homine ha pro hereditarios le infantes de su infantes;

Ma le ricchessas del peccator es reservate pro le justo.

²³ Le^[32] solo inculte del povres da alimento abundante;

Ma alicunos peri per manco de justitia.

²⁴ Ille qui sparnia su virga odia su filio;

Ma ille qui le ama le tracta con disciplina.

²⁵ Le justo mangia a satiar su appetito;

Ma le ventre del males suffre manco.

CAPITULO 14

Le femina sage edifica su domo;

Ma le nescia con su proprie manos lo abatte.

² Ille cuje vita es integre time le Senior;

Ma ille cuje vias es tortuose Le despice.

³ In le bucca del nescio es un rametto^[33] de orgolio;

Ma le labios del sagios los guarda.

⁴ Ubi il non ha boves, le mangiatoria es nette;

Ma abundantia de productos veni per le fortia del bove.

⁵ Le teste fidel non mentira;

Ma un teste false parla mendacios.

⁶ Le contemptor cerca le sagessa e ille non lo trova;

Ma al homine intelligente le scientia es facile.

⁷ Parti del presentia de un homine nescie;

Nam^[34] tu non percipera le labios de scientia.

⁸ Le sagessa de un homine prudente consiste in cognoscer su via;

Ma le follia de nescios les disvia.

⁹ Le^[35] nescios deride le culpa;

Ma inter le integros se trova le benevolentia.

¹⁰ Le corde cognosce su proprie amaritude;

E nulle altero ha parte in su gaudio.

¹¹ Le domo del males se abattera;

Ma le tenta del integros florescera.

¹² Il ha un via que appare recte a un homine,

Ma le fin de illo es le vias del morte.

¹³ Mesmo in le riso le corde pote doler;

E le gaudio pote finir per le affliction.

¹⁴ Le recidivista se satiara de su proprie vias;

E le bon homine de ille mesme.

¹⁵ Le simple crede toto;

Ma le homine prudente delibera super su passo.

¹⁶ Le sagio es caute e evita infortuna;

Ma le nescio es arrogante e confidente.

¹⁷ Un homine choleric age fatuemente;

E un homine de mal designos es odiate.

¹⁸ Le simples entra in possession del follia;

Ma le prudentes acquire le scientia.

¹⁹ Le males se inclina ante le benignos,

E le malfactores al portas del justo.

²⁰ Le povre es odiate mesmo de su proximo;

Ma le ricco ha multe amicos.

²¹ Ille qui despice su proximo, pecca;

Ma felice es ille qui es gratiose al povres.

²² Non se disvia illes qui designa le mal?

Ma le bonitate e le veritate es pro illes qui designa le ben.

²³ Il ha profito in tote travalio;

Ma parolas vacue mena solo a penuria.

²⁴ Le ricchessas es le corona del sagios;

Ma le follia de nescios es semper follia.

²⁵ Un teste ver salva vitas;

Ma ille qui menti decipe.

²⁶ Ille qui time le Senior ha confidentia forte;

E su infantes habera un refugio.

²⁷ Le timor del Senior es un fonte de vita,

Per le qual on evita le trappas de morte.

²⁸ In un gente numerose es le gloria de un rege;

Ma in le manco de gente es le ruina del prince.

²⁹ Un homine patiente monstra multe intelligentia;

Ma un homine irascibile monstra le follia.

³⁰ Un mente tranquille es le vita del corpore;

Ma le invidia es le carie del ossos.

³¹ Ille qui opprime le povre ultragia su Facitor;

Ma ille qui es gratiose al indigente, Le honora.

³² Le malfactor se abatte per su maleficentia;

Ma le justo ha sperantia mesmo presso su morte.

³³ Le sagessa reposa in le mente del sagios;

Ma in le medio del nescios illo ha a esser discoperite^[36].

³⁴ Le rectitude exalta un nation;

Ma le peccato es le vergonia de gentes.

³⁵ Le favor del rege es pro le ministro prudente;

E su cholera es pro ille cuje conducta es vergoniose.

CAPITULO 15

Un responsa dulce calma le ira;

Ma un parola dur excita le cholera.

² Le lingua del sagios rende le scientia estimabile^[37],

Ma le bucca del nescios effunde le follia.

³ Le oculos del Senior es in tote loco,

Observante le mal e le ben.

⁴ Le lingua dulce es un arbore de vita;

Ma le torquer de illo vulnera le spirito.

⁵ Un nescio despice le disciplina de su patre;

Ma ille qui reguarda le reprimenda es sensibile.

⁶ In le domo del justo es multe tresor;

Ma le renta del malfactor se trencha^[38].

⁷ Le labios del sagios dissemina le scientia;

Ma le mente del nescio non es assi^[39].

⁸ Le sacrificio del males es un abomination al Senior;

Ma le precaria del integros Le agrada.

⁹ Le via del malfactor es un abomination al Senior;

Ma Ille ama le qui perseque le justitia.

¹⁰ Il ha correction sever pro ille qui abandona le sentiero;

E ille qui odia le reprimenda morira.

¹¹ Sheol e Abaddon^[40] es aperte ante le Senior;

Quanto plus le cordes de homines!

¹² Le contemptor non ama que on le admone;

Al sagios ille non vadera.

¹³ Un corde felice face le visage allegre;

Ma per un corde triste le spirito es abattite.

¹⁴ Le mente del discernente cerca le scientia;

Ma le bucca^[41] del nescios se pasce de follia.

¹⁵ Tote le dies es mal pro le infortunate;

Ma le homine allegre gaude de un festa constante.

¹⁶ Melio vale pauco con le timor del Senior,

Que multe tresor con le turbation.

¹⁷ Melio vale un platto de herbas ubi le amor regna,

Que un bove ingrassiate con odio.

¹⁸ Le homine irate excita discordia;

Ma ille qui es lente al cholera appacia le lucta.

¹⁹ Le cammino del pigro es como un haga de spinos;

Ma le sentiero del integros es plan.

²⁰ Un filio sage allegra su patre;

E un nescio minusprecia su matre.

²¹ Le follia es un gaudio a ille qui manca senso;

Ma un homine intelligente va le via derecte.

²² Ubi le consilio manca, designos es frustrate;

Ma per multe consilieros illos succede.

²³ Un homine ha gaudio in le parola de su bucca;

E un parola a proposito, como illo es ben!

²⁴ Le sentiero del vita va in alto pro le sagio,

A fin de evitar Sheol in basso.

²⁵ Le Senior evelle le domo del orgolioses;

Ma Ille establi le limite del vidua.

²⁶ Designos de mal es un abomination al Senior;

Ma parolas agradabile es pur.

²⁷ Ille qui es avide de ganio turba su proprie domo;

Ma ille qui odia le presentes vivera.

²⁸ Le justo considera su parolas;

Ma le bucca del males effunde mal cosas.

²⁹ Le Senior es longe del malfactores;

Ma Ille ascolta le precaria del justos.

³⁰ Le splendor del oculos allegra le corde;

Un bon reporto ingrassia le ossos.

³¹ Ille qui ascolta le admonition de vita

Demorara inter le sagios.

³² Ille qui rejecta le correction despice su proprie anima;

Ma ille qui ascolta le admonition gania le intelligentia.

³³ Le timor del Senior es le instruction de sagessa;

E le humilitate precede le honor.

CAPITULO 16

Le projectos del mente pertine al homine,

Ma le responsa del lingua veni del Senior.

² Tote le vias del homine le pare pur;

Ma es le Senior qui pesa le motivos^[42].

³ Committe al Senior tu obras,

E tu designos succedera.

⁴ Le Senior ha facite toto pro un scopo,

Mesmo le malfactor pro le die de mal.

⁵ Tote homine arrogante es un abomination al Senior;

Certo ille non restara impunite.

⁶ Per le bonitate e le veritate le iniquitate se expia;

E per le timor del Senior on evita le mal.

⁷ Quando le vias de un homine agrada al Senior,

Ille face mesmo su inimicos esser pacific con ille.

⁸ Melio vale un pauc con justitia,

Que multe ganios con injustitia.

⁹ Le homine excogita su via;

Ma le Senior dirige su passos.

¹⁰ Le labios del rege es un oraculo;

In le judicio su bucca non transgrede.

¹¹ Le balancia e le scalas de justitia se establi per le Senior;

Tote le pesos del sacco es Su obra.

¹² Facer le mal es un abomination al reges;

Nam le throno se establi per justitia.

¹³ Labios juste agrada al reges;

E illes ama le qui parla con rectitude.

¹⁴ Le furia del rege es messagero^[43] de morte;

Un sagio lo appaciara.

¹⁵ In le lumine del visage del rege es le vita;

E su favor es como un nube del pluvia primaveral.

¹⁶ Como le acquirer de sagessa vale melio que le auro!

Como le acquirer de intelligentia es preferibile al argento

¹⁷ Le sentiero del integros evita le mal;

Ille qui guarda su vita velia su via.

¹⁸ Le orgolio va ante le ruina,

E un spirito arrogante ante un cadita.

¹⁹ Es melior esser humile con le humiles,

Que partir le spolias con le orgoliosos.

²⁰ Ille qui attende al parola prosperara,

E qui se fide al Senior, felice es ille.

²¹ Ille con le mente sage se appella un homine de discernimento;

E le dulcor de parola augmenta le poter de persuasion.

²² Le sagessa es un fonte de vita pro su possessor;

E le follia es le castigation de nescios.

²³ Le mente del sagio dirige su parola,

E augmenta le saper super su labios.

²⁴ Parolas agradabile es un favo,

Dulce al anima e salubre al corpore.

²⁵ Il^[44] ha un via que appare recte a un homine,

Ma le fin de illo es vias del morte.

²⁶ Le appetito del travaliator travalia pro ille;

Nam su bucca le impelle.

²⁷ Le homine impie exhuma le mal,

E il ha super su labios como un foco ardente.

²⁸ Le homine perverse excita querelas;

E le calumniator aliena amicos.

²⁹ Le homine violente seduce su proximo,

E le conduce in un via que non es bon.

³⁰ Ille qui batte le palpebras lo face pro machinar intrigas;

Ille qui se morde le labios ha jam consummate le mal.

³¹ Le capillos blanc es un corona de gloria,

Que se trova in le via de justitia.

³² Ille qui es lente al ira es melior que un heroe;

E ille qui domina su cholera que ille qui vince un citate.

³³ Le sorte se jecta in le sino;

Ma tote le decision de illo veni del Senior.

CAPITULO 17

Melio vale un morsello sic e le quietude con illo,

Que un domo plen de festas con querelas.

² Un sclavo sage dominara super un filio dissolute,

E ille participara in le hereditage inter le fratres.

³ Le crucibulo es pro argento e le fumo pro auro;

Ma le Senior proba le cordes.

⁴ Le malfactor es attente al labios inique;

Le mentitor ascolta un lingua mendace.

⁵ Ille qui se ride del povre reprocha su Facitor;

Ille qui gaude del calamitate non restara impunite.

⁶ Le infantes del infantes es le corona de vetulos;

E le gloria de infantes es lor patres.

⁷ Le grandiloquentia non conveni a un nescio;

Quanto minus le mentitas a un nobile.

⁸ Le suborno es un gemma que ha favor in le oculos de su receptor;

Illo succede in toto que illo interprende.

⁹ Ille qui tace superfaltas^[45] cerca le amor;

Ma ille qui se repete super un cosa aliena su amico intime.

¹⁰ Un reproche face plus de impression super le homine intelligente

Que cento colpos super le nescio.

¹¹ Le rebello cerca solo le mal;

Dunque un messagero cruel se inviara contra ille.

¹² Incontra un ursa rapte de su parvos,

Potius que un nescio durante su follia.

¹³ De ille qui rende le mal pro le ben,

Le mal non partira de su domo.

¹⁴ Le comenciamento de lucta es como le laxar de aqua;

Dunque, ante que le querela se anima, retira te.

¹⁵ Ille qui absolve le culpabile e ille qui condemna le innocente

Es tote le duo un abomination al Senior.

¹⁶ Si le nescio ha pecunia pro comprar sagessa,

A que servi illo, pois que ille non ha un mente?

¹⁷ Un amico ama semper,

E un fratre nasce pro adversitate.

¹⁸ Un homine disproviste de senso es ille qui da caution,

Qui deveni le securitate pro un altero.

¹⁹ Ille qui ama le querelas ama le transgression;

Ille qui altia su porta cerca le destruction.

²⁰ Un corde perverse non incontra le ben;

E un lingua mentiente cade in calamitate.

²¹ Ille qui ingenera un nescio habera le pena;

E le patre de un stupido ha nulle gaudio.

²² Un corde allegre es un bon medicina;

Ma un spirito abattite desicca le ossos.

²³ Un malfactor tira un suborno del sino^[46],

Pro perverter le curso del justitia.

²⁴ Le sagessa es le scopo del homine intelligente;

Ma le oculos del nescio es verso le extremitate del terra.

²⁵ Un filio nescie es le pena de su patre,

E le amaritude de illa qui le pareva.

²⁶ Il non es ben de mulctar le justo,

Ni de colpar le nobiles pro lor integritate.

²⁷ Ille qui sparnia su parolas es sage;

E ille qui ha le spirito calme es un homine intelligente.

²⁸ Mesmo le nescio, si ille tace, se conta pro sage,

E pro intelligente, si ille claude su labios.

CAPITULO 18

Ille qui se aliena cerca su cupiditate,

E se anima contra tote sagessa solide.

² Al nescio le intelligentia non agrada,

Ma plus tosto le manifestation de su natura proprie.

³ Quando le mal homine veni, etiam veni le contempto,

E con le disdigno veni le reproche.

⁴ Le parolas del bucca de un homine es como aquas profunde;

Un fonte de sagessa es un rivo fluente.

⁵ Favorar le culpabile non es bon,

Ni opprimer le innocente in le corte.

⁶ Le labios de un nescio le mena a lucta,

E su bucca invita colpos.

⁷ Le bucca de un nescio es su ruina,

E su labios es un trappa a su anima.

⁸ Le parolas de un calumniator es como morsellos dulce,

Illos descende usque le fundo del entranias.

⁹ Ille qui es laxe in su travalio

Es fratre de ille qui destrue.

¹⁰ Le nomine del Senior es un turre forte,

Ubi le justo curre e es salve.

¹¹ Le fortuna del ricco es su citate forte,

E como un muro alte in su estimation.

¹² Ante le destruction le corde de un homine se altia,

Ma le humilitate precede le honor.

¹³ Ille qui responde ante haber attendite

Face le follia e se avergonia.

¹⁴ Le spirito de un homine le sustene in su maladia,

Ma un spirito abattite, qui pote supportar lo?

¹⁵ Le mente del intelligente acquire le scientia,

E le aure del sagios cerca le scientia.

¹⁶ Le presente de un homine le allarga le via,

E le da accesso al grandes.

¹⁷ Ille qui primo expone su causa pare juste,

Alora le altero veni e le examina.

¹⁸ Le sorte face cessar le disputas,

E decide inter le potentes.

¹⁹ Fratres offendite es plus intractabile que un citate forte,

E lor disputas es como le barras de un castello.

²⁰ Le ventre de un homine se plenara del fructo de su bucca;

Con le producto de su labios ille se satiara.

²¹ Le morte e le vita es in le poter del lingua;

Illes qui ama de usar lo^[47] mangiara su fructo.

²² Ille qui trova un sposa ha trovate bon sorte,

E recipe un favor del Senior.

²³ Le povre parla supplicatorimente,

Ma le ricco responde durmente.

²⁴ Il ha amicos qui solo es pro le ruina;

E il ha un amico qui es plus attaccate que un fratre.

CAPITULO 19

Melio vale le povre, qui marcha con integritate,

Que ille qui ha labios perverse, pois que ille es nescie^[48].

² Ager sin reflexion non es bon;

E ille qui es precipitate manca su scopo^[49].

³ Le follia del homine ruina su planos;

E alora ille blasma le Senior.

⁴ Le ricchessa adjunge multe amicos;

Quanto al povre, su amico se separa.

⁵ Un teste false non restara impunite;

E ille qui menti non escappara.

⁶ Multe gente supplica le homine liberal,

E tote homine es amico de ille qui dona.

⁷ Tote le fratres del povre le odia,

Quanto plus su amicos se allontana de ille.

Quando ille les perseque con requestas, illes non responde^[50].

⁸ Ille qui acquire prudentia es amico de ille mesme;

Ille qui seque le sagessa trovara le felicitate.

⁹ Un teste false non restara impunite;

Ille qui menti perira.

¹⁰ Le luxo non conveni a un nescio;

Multo minus a un servo de dominar super princes.

¹¹ Le homine qui ha le sagessa es lente al cholera,

E il es su gloria a excusar un offensa.

¹² Le ira de un rege es como le rugito de un leon;

Ma su favor es como le ros super le herba.

¹³ Un filio nescie es le calamitate de su patre;

E un uxor querelose es como un guttar continue.

¹⁴ Domo e ricchessas es le hereditage ab patres;

Ma un sposa sage es le dono de Deo.

¹⁵ Le pigressa face cader in somno profunde;

E le persona negligente habera fame.

¹⁶ Ille qui obedi al lege preserva su vita;

Ma ille qui minusprecia Su vias morira.

¹⁷ Ille qui ha pietate del povre presta al Senior,

E Ille le repaga su bon acto.

¹⁸ Castiga tu filio dum il ha ancora sperantia;

Ma non appete su destruction.

¹⁹ Un^[51] homine de multe ira suffrera punition;

Nam si tu le livra, tu debe facer lo altere vice.

²⁰ Ascolta le consilios, e recipe le instruction,

Quo tu essera sage in le futuro.

²¹ Il ha multe pensatas in le mente de un homine,

Ma il es le plano del Senior que se complira.

²² Le^[52] charme de un homine es su bonitate;

Ma un povre es melior que un mentitor.

²³ Le timor del Senior mena al vita;
(E ille qui lo tene)^[53] pote demorar contente sin esser visitate per le infortuna.
²⁴ Le pigro merge su mano in le platto,

E ille non lo menara a su bucca.

²⁵ Castiga un contemptor e le simple devenira sage;

Reprehende un homine intelligente e ille ganiara le scientia.

²⁶ Ille qui maltracta su patre, e face fugir su matre,

Es un filio qui age vil- e vergoniosemente.

²⁷ Si^[54] tu cessa, mi filio, de obedir al disciplina,

Tu te disviara del principios de scientia.

²⁸ Un teste impie deride le justitia;

E le bucca del males effunde^[55] le iniquitate.

²⁹ Penas se prepara pro le contemptores,

E colpos pro le dorsos de nescios.

CAPITULO 20

Le vino es irrisor, le liquor es turbulente;

Quicunque es bibule non es sage.

² Le terror que un rege inspira es como le rugito de un leon;

Ille qui le irrita noce a su proprie vita.

³ Il es un honor pro un homine de abstiner se de lucta;

Solo le nescios es querelose.

⁴ Le pigro non ara in hiberno;

Dunque al messe ille cerca le recolta in van.

⁵ Le designos in le mente de un homine es aquas profunde;

Ma un homine sagace los tirara.

⁶ Multe homines proclama lor amicitate;

Ma uno digne de fiducia, qui pote trovar le?

⁷ Un homine integre e juste —

Felice es su infantes post ille!

⁸ Un rege sedite super le throno del justitia

Scruta tote mal con su oculos.

⁹ Qui pote dicer: 'Io ha purificate mi corde,

Io es nette de mi peccato'?

¹⁰ Pesos diverse, mesuras diverse,

Tote le duo es un abomination al Senior.

¹¹ Mesmo un infante face jam cognoscer per su actos

Si su conducta essera pur e recte.

¹² Le aure que audi, e le oculo que vide,

Le Senior ha facite tote le duo.

¹³ Non ama le somno, quo tu non veni a povressa;

Aperi le oculos e tu habera abundantia de pan.

¹⁴ 'Es mal, es mal', dice le comprator,

Ma quando ille ha partite, alora ille se vanta.

¹⁵ Il ha auro e abundantia de corallos,

Ma le labios sage es vaso preciose.

¹⁶ Prende^[56] su vestimento nam ille es caution pro un altero,

E tene lo como pignore pro un altero.

¹⁷ Le pan de fraude es dulce a un homine;

Ma postea su bucca essera plen de arena.

¹⁸ Planos se arrangia per le consilio;

E con prudentia face le guerra.

¹⁹ Ille qui garrula revela secretos;

Dunque non te immisce con commatrage^[57].

²⁰ Ille qui maledice su patre o su matre,

Su lampa se extinguera in le plus nigre tenebras.

²¹ Le proprietate acquirite prematurmente in le principio

Non essera benedicte al fin.

²² Non dice, 'Io me vengiara pro le mal';

Confide in le Senior, e Ille te salvara.

²³ Diverse pesos es un abomination al Senior;

E un balancia false non es bon.

²⁴ Le passos de un homine es del Senior;

Como, alora, pote le homine comprender su via?

²⁵ Il^[58] es un trappa a un homine quando ille dice legiermente 'sacro!'

E postea vota de facer inquesta.

²⁶ Un rege sage scruta le males,

E face passar super illes le rota.

²⁷ Le spirito del homine es le lampa del Senior,

Que cerca tote le cameras interior.

²⁸ Le bonitate e le veritate guarda le rege;

E ille sustene su throno per le bonitate.

²⁹ Le gloria de juvenes es lor fortia;

E le splendor de vetulos es lor capillos blanc.

³⁰ Contusiones e vulneres netta le mal;

Etiam colpos que attinge le partes interior.

CAPITULO 21

Como cursos de aqua es le corde de un rege in le mano del Senior

Ille lo dirige a ubi Ille vole.

² Un homine pensa que toto que ille face es recte,

Ma le Senior pesa le motivos.

³ Le facer de justitia e de equitate

Es plus acceptabile al Senior que sacrificio.

⁴ Oculos arrogante e corde orgoliose —

Le aratura^[59] del malfactores es le peccato.

⁵ Le designos del diligentes mena certo a abundantia;

Ma cata uno qui es hastive hasta solo a manco.

⁶ Le acquisition de tresores per un lingua mentiente

Es un vanitate fugitive pro illes qui cerca le morte^[60].

⁷ Le violentia del malfactores les destruera;

Proque illes refusa de facer le justitia.

⁸ Le via del vitiose es torte,

Ma le conducta del pur es recte.

⁹ Es melio habitar in un angulo del subtecto,

Que tener un domo commun con un femina querelose.

¹⁰ Le malfactor desira facer le mal;

Su proximo non trova gratia a su oculos.

¹¹ Quando le irrisor es castigate, le nescio se face sage;

Quando le sagio es instruite ille recipe le scientia.

¹² Le^[61] justo considera le familia del malfactor,

Precipitante le malfactores a lor ruina.

¹³ Ille qui claude su aures al crito del povre

Critara mesme e il non habera un responsa.

¹⁴ Un dono in secreto appacia^[62] le cholera,

E un presente in le sino (calma) le ira violente.

¹⁵ Le execution de justitia es un gaudio al justos,

Ma es le destruction a illes qui face le mal.

¹⁶ Le homine qui se disvia del cammino de sagessa

Reposara in le congregation del umbras.

¹⁷ Ille qui ama le delicia venira al manco;

Ille qui ama le vino e le oleo non se inricchira.

¹⁸ Le malfactor es un redemption pro le justo —

In loco del integre sta le mal homine.

¹⁹ Melio es habitar in un terra deserte,

Que con un femina querelose e irritabile.

²⁰ Il ha tresor preciose e oleo^[63] in le demora del sagio;

Ma le nescio lo ingluti.

²¹ Ille qui perseque le justitia e le bonitate

Trova le vita, le prosperitate^[64] e le honor.

²² Un sagio scala le citate de heroes,

E ille abatte le bastion in que illo confide.

²³ Ille qui guarda su bucca e su lingua

Se preserva de penas.

²⁴ Irrisor es le nomine del homine orgoliose e arrogante,

Qui age con orgolio insolente.

²⁵ Le appetentia del pigro le occide;

Nam su manos refusa de travaliar.

²⁶ Il ha uno qui, tote le die, appete avidemente;

Ma le justo da sin sparniar.

²⁷ Le sacrificio del malfactores es un abomination;

Quanto plus quando illes lo offere con pensatas criminal^[65].

²⁸ Le teste false perira;

Ma le homine qui obedi parlara usque le fin^[66].

²⁹ Le homine mal face dur su facie;

Ma quanto al integre, ille considera su conducta.

³⁰ Il non ha sagessa, ni intelligentia,

Ni consilio contra le Senior.

³¹ Le cavallo es preparate pro le die de battalia,

Ma le victoria pertine al Senior.

CAPITULO 22

Un bon nomine es preferibile a grande ricchessas,

E un bon reputation es melior que argento e auro.

² Le riccos e le povres se incontra —

Le Senior ha facite toto de illes.

³ Le homine prudente vide le periculo e lo evita^[67];

Ma le simples avantia e es punite.

⁴ Le recompensa de humilitate, de timor del Senior,

Es le ricchessas, e le honor, e le vita.

⁵ Spino, trappas, es in le via del torto;

Ille qui se guarda los evita.

⁶ Eleva un infante secundo le via que ille debe vader,

E mesmo quando ille es vetule ille non partira de illo.

⁷ Le ricco domina super le povres,

E ille qui prende un presto es sclavo al prestator.

⁸ Ille qui semina le iniquitate recoltara calamitate;

E le virga^[68] de su arrogantia^[69] fallera.

⁹ Le homine benevolente essera benedicte;

Proque ille da de su pan al povre.

¹⁰ Expelle le irrisor e le contention disparera;

E le disputas e le vergonia cessara.

¹¹ A^[70] ille qui ama con un corde pur,

Qui ha gratia super le labios, le rege essera amico.

¹² Le^[71] oculos del Senior guarda le scientia,

Ma Ille subverte le parolas del perfido.

¹³ Le pigro dice, 'Il ha un leon foras,

Io essera occidite in le stratas.'

¹⁴ Le bucca del adultera^[72] es un fossa profunde;

Ille con qui le Senior es irate cadera in illo.

¹⁵ Le follia es ligate al mente del infante;

Ma le virga de correction lo removera.

¹⁶ Ille^[73] qui frauda le povre pro inricchir se mesme,

E ille qui suborna le ricco, suffrera un manco.

¹⁷ Inclina tu aure e ascolta le parolas del sagios,

E applica tu mente a mi scientia.

¹⁸ Nam il essera agradabile si tu los guarda intra te,

Que illos se firma super tu labios.

¹⁹ A fin que tu fiducia sia in le Senior,

Io te instrue hodie, etiam te.

²⁰ An io ha scribite pro te olim

De consilios e scientia,

²¹ Pro inseniar te le veritate del parolas del veritate,

A fin que tu responde le parolas de veritate a quicunque te invia?

²² Non roba le debile, quia ille es debile,

E non opprime le povre in le porta.

²³ Nam le Senior defendera lor causa,

E spoliara le vita del spoliatores.

²⁴ Non consorta con le homine choleric;

E non va con le homine violente;

²⁵ A fin que tu non te familiarisa con su vias,

Apportante destruction^[74] a tu vita.

²⁶ Non sia de illes qui se ingagia pro un altero,

O de illes qui deveni garantes pro prestos.

²⁷ Si tu non ha alique pro pagar,

Tu lecto se prendera de infra te.

²⁸ Non remove le limite ancian,

Que tu patres ha ponite.

²⁹ Si tu vide un homine habile in su obra,

Ille stara ante reges;

Ille non stara ante gente obscur.

CAPITULO 23

Quando tu te sede a mangiar con un governator,

Attende ben a qui tu ha avante;

² E mitte un cultello a tu gorga,

Si tu ha grande appetito.

³ Non desira su sucrages:

Illo es un alimento fallace.

⁴ Non te tormenta pro inricchir te,

Desiste de tal proposito^[75].

⁵ An^[76] tu oculo volara a illo? Illo dispare;

Nam le ricchessas se face alas,

Como un aquila que vola verso le celos.

⁶ Non mangia le pan del avaro,

E non desira su sucrages.

⁷ Nam, como^[77] ille ha calculate a se mesme, assi es ille: 'Mangia e bibe,' ille te dice,

Ma su corde non es con te.

⁸ Tu vomira le morsello que tu ha mangiate,

E tu guastara tu parolas agradabile.

⁹ Non parla a un nescio;

Nam ille despicera le sagessa de tu parolas.

¹⁰ Non remove le limite ancian^[78];

E non entra in le campos del orphanos;

¹¹ Nam lor redemptor es potente;

Ille defendera lor causa contra te.

¹² Applica tu mente a instruction,

E tu aure al parolas de scientia.

¹³ Non retene le correction del infante;

Si tu le colpa con le virga, ille non morira.

¹⁴ Tu ha a colpar le con le virga,

E salvar su anima de Sheol.

¹⁵ Filio mie, si tu es sage,

Mi corde gaudera;

¹⁶ Io me allegrara,

Quando tu parla lo que es recte.

¹⁷ Non invidia le peccatores,

Ma time semper le Senior;

¹⁸ Nam il ha un futuro;

E tu sperantia non essera annihilate.

¹⁹ Ascolta, filio mie, e sia sage,

E dirige tu corde in le via recte.

²⁰ Non sia inter le bibitores de vino;

Inter le mangiatores glutte de carne.

²¹ Nam le bibitor e le glutton venira al povressa;

E le somnolentia facera vestir pannellos vetere.

²² Ascolta tu patre qui te ingenerava,

E non despice tu matre quando illa es vetula.

²³ Compra le veritate e non lo vende;

Sagessa, instruction, e intelligentia.

²⁴ Le patre del justo se allegrara multo;

E ille qui ingenera un infante sage se gaudera de ille.

²⁵ Que tu patre e tu matre se allegra,

E que illa qui te pareva se gaude.

²⁶ Filio mie, da me tu attention,

E que tu oculos observa mi vias.

²⁷ Le prostituta es un fossa profunde;

E le adultera^[79] un puteo stricte.

²⁸ Vero, como un robator illa se imbosca,

E accresce le peccatores inter homines.

²⁹ Qui clama: 'Guai'? qui 'Vae'?

Qui ha disputas? qui planctos?

Qui ha vulneres sin causa? qui ha rubor del oculos?

³⁰ Illes qui tarda presso le vino;

Illes qui va a degustar vino mixte.

³¹ Non reguarda le vino quando illo es rubee,

Quando illo spuma in le cuppa,

E flue facilemente.

³² Al fin illo morde como un serpente,

E picca como un vipera.

³³ Tu videra cosas estranie,

Tu parlara cosas confuse.

³⁴ Tu essera como alicuno dormiente in le medio del mar,

O como alicuno qui jace super le summitate de un mast.

³⁵ 'On me ha colpate, ma io non me senti mal,

On me ha battite, ma io non es conscie de illo;

Quando me eveliara io? Io lo cerca ancora.'

CAPITULO 24

Non invidia le homines mal,

E non desira de esser con illes;

² Nam lor mente medita le ruina,

E lor labios parla de damno.

³ Per le sagessa un domo se edifica,

Per le intelligentia illo es firmate;

⁴ Per le scientia su cameras es plenate

Con tote le benes preciose e agradabile.

⁵ Un homine sage es forte;

E un homine de scientia reinfortia le potentia;

⁶ Nam le guerra se face per sage direction;

E le victoria depende de multe consilio.

⁷ Le sagessa es foras del attingimento^[80] del nescio;

Ille non aperi su bucca in le porta^[81].

⁸ Ille qui medita de facer le mal

Se appella un homine de intrigas.

⁹ Le peccato es le designo de follia;

E le irrisor es un abomination inter le homines.

¹⁰ Si^[82] tu es inerte in le die de adversitate,

Tu fortia es parve.

¹¹ Delivra les que on traina al morte;

Salva les qui va tremulante al carnage.

¹² Si tu dice, 'nos non sapeva de isto,'

An Ille, qui pesa le cordes, non lo percipe?

An Ille, qui guarda tu vita, non lo sape?

An Ille non rendera a cata uno secunde su actos?

¹³ Filio mie, mangia melle, nam illo es bon,

E un favo es dulce a tu palato.

¹⁴ Mesmo cognosce le sagessa pro tu anima;

Si tu lo trova, alora il habera un futuro,

E tu sperantia non se annihilara.

¹⁵ Non imbosca te, impio, contra le demora del justo,

Non devasta su habitation.

¹⁶ Nam septe vices le justo cadera, e ille se levara,

Ma le males tituba in le adversitate.

¹⁷ Non gaude quando tu inimico cade,

E que tu corde non allegra quando ille tituba;

¹⁸ A fin que le Senior non lo vide, que illo non Le disagrada,

E que Ille non torna de ille Su cholera.

¹⁹ Non te agita a causa de malfactores,

Non invidia le males.

²⁰ Nam il non habera un futuro pro le mal homine,

Le lampa del males se extinguera.

²¹ Filio mie, time le Senior e le rege,

Non te associa con illes qui se rebella.

²² Nam subito lor disastro surge;

E qui cognosce le ruina que veni de tote le duo?

²³ Ecce, etiam, le dictos del sagios.

Le partialitate in le judicio non es bon.

²⁴ Ille qui dice al malfactor, 'Tu es juste,' —

Gentes le maledicera, nationes le execrara.

²⁵ Ma illes qui corrige facera ben,

Super illes le benediction de prosperitate reposa.

²⁶ Ille basia le labios

Qui da un responsa honeste.

²⁷ Ordina tu travalio foras,

E face le convenibile pro te in le campo,

Postea tu pote edificar tu domo.

²⁸ Non sia sin causa un teste contra tu proximo,

E non decipe per tu labios.

²⁹ Non dice, 'Io le facera como ille me faceva,

Io rendera al homine secundo su acto.'

³⁰ Io passava presso le campo de un pigro,

E presso le vinia del homine disproviste de senso,

³¹ E ecce, ubique le spinas cresceva,

Le spinos coperiva le facie de illo,

E su muro de petras esseva collabite.

³² Io reguardava e meditava super illo,

Io videva e recipeva instruction.

³³ 'Un pauc de somno, un pauc de somnolentia,

Un pauc de cruciar le manos pro dormir.'

³⁴ Assi tu povressa venira como un vagabundo,

E tu penuria como un homine armate.

CAPITULO 25

Etiam istos es proverbios de Salomon, que le homines de Hezeqiah, rege de Juda, transcribeva.

² Il es le gloria de Deo de celar;

Il es le gloria de reges de cercar.

³ Como le altitude del celos e le profunditate del terra,

Assi le mente de reges es insondabile.

⁴ Subtrahe le scoria del argento,

E un vaso pro le funditor sortira.

⁵ Subtrahe le malfactor del rege,

E su throno se firmara per le justitia.

⁶ Non te glorifica coram le rege,

E non sta in le loco del grandes;

⁷ Nam es melio que on te dice: 'Monta hic,'

Que on te abassa coram le prince,

Quem tu oculos ha vidite.

⁸ Non hasta te de entrar in contestation,

A fin que tu non sape al fin lo que facer,

Quando tu proximo te avergonia.

⁹ Discute tu causa con tu proximo,

Ma non revela le secreto de un altero;

¹⁰ A fin que ille qui ascolta non te avergonia,

E que tu infamia non se expunge.

¹¹ Como pomos de auro super cisellatura de argento,

Assi es un parola dicite a proposito^[83].

¹² Como un anello de auro e un collar de auro fin,

Assi es le reprimenda del sagio pro un aure docile.

¹³ Como le frescor del nive al tempore del recolta,

Assi es un messagero fidel pro illes qui le invia;

Ille restaura le anima de su maestro.

¹⁴ Brumas e vento e nulle pluvia —

Assi es le homine vantante de donos non date.

¹⁵ Per le lentor al cholera on flecte un prince,

E un parola dulce pote rumper le osso.

¹⁶ Si tu trova melle, mangia quanto te suffice,

A fin que tu non es satiate e que tu non lo vomita.

¹⁷ Pone raro tu pede in le domo de tu proximo;

Que ille non sia satiate de te e te odia.

¹⁸ Como un massa, e un spada, e un flecha acute,

Assi es le homine qui testifica falso contra su proximo.

¹⁹ Como un dente rupte e un pede titubante,

Assi es le confidentia in un perfido al tempore de pena.

²⁰ Como alicuno qui leva un vestimento in un die frigide,

Como vinagre super nitro,

Assi es ille qui canta cantos a un corde triste.

²¹ Si tu inimico ha fame, da a ille pan a mangiar,

E si ille ha sete, da a ille aqua a biber.

²² Nam tu amassara carbon ardente super su capite,

E le Senior te recompensara.

²³ Le vento del nord produce le pluvia,

E un lingua calumniante face un visage irate.

²⁴ Es melio habitar in un angulo del subtecto,

Que tener un domo commun con un femina querelose.

²⁵ Como aqua frigide pro un persona fatigate,

Assi es bon novas de un pais lontan.

²⁶ Como un fontana turbate e un fonte corrupte,

Assi es le justo qui cede ante le malfactor.

²⁷ Non es bon de mangiar multe melle,

Ma recercar le honor de alteros es un honor^[84].

²⁸ Como un urbe fortiate e sin muralias,

Assi es le homine qui non ha le controlo de ille mesme.

CAPITULO 26

Como le nive in le estate e le pluvia in le messe,

Assi le honor non conveni a un nescio.

² Como le passere in su errar e le hirundine in su volar,

Assi le malediction sin causa non tocca.

³ Le flagello pro le cavallo, le brida pro le asino,

E le virga pro le dorso de nescios.

⁴ Non responde al nescio secundo su follia,

Que tu mesme non deveni como ille.

⁵ Responde a un nescio secundo su follia,

A fin que ille non se reguarda como sagio.

⁶ Ille qui invia un message per le mano de un nescio,

Trencha su pedes e suffre damno^[85].

⁷ Como le gambas pendente del claude^[86],

Assi es un parabola in le bucca de nescios.

⁸ Como uno qui liga un petra in un funda^[87],

Assi es ille qui accorda honor a un nescio.

⁹ Como un spino que surge in le mano de un bibitor,

Assi es un parabola in le bucca de un nescio.

¹⁰ Un maestro produce tote cosas^[88];

Ma ille qui ingagia un nescio ingagia un passante.

¹¹ Como un can que retorna a su vomito,

Assi es un nescio qui repete su follia.

¹² Si tu vide un homine qui se crede sage —

Il ha plus a sperar de un nescio que de ille.

¹³ Le pigro dice, 'Il ha un leon in le cammino;

Un leon es in le strata.'

¹⁴ Le porta torna super su cardines,

E le pigro super su lecto.

¹⁵ Le pigro merge su mano in le platto;

Il le fatiga de remitter lo a su bucca.

¹⁶ Le pigro se crede plus sage

Que septe homines qui responde con senso.

¹⁷ Le passante qui se immisce in un querela que non es le sue,

Es como uno qui sasi un can per le aures.

¹⁸ Como un folle qui lancea

Flammas e flechas mortifere;

¹⁹ Assi es le homine qui decipe su proximo,

E dice, 'Io solo burlava!'

²⁰ Sin ligno le foco se extingue;

E sin un calumniator le contention cessa.

²¹ Carbon pro brasa e ligno pro foco;

E un homine querelose pro accender contention.

²² Le parolas de un calumniator es como morsellos dulce,

E illos descende usque le fundo del entranias.

²³ Como un vaso de terra placate con scoria de argento,

Assi es labios fervente con un corde malevole.

²⁴ Ille qui odia se disguisa per su labios,

Ma ille nutri le deception in su corde.

²⁵ Quando ille se face affabile, non le crede,

Nam il ha septe abominationes in su corde.

²⁶ Ille pote celar su odio per dissimulation,

Ma su malitia se revelara in le congregation.

²⁷ Ille qui cava un fossa, cadera in illo,

E le petra revenira super ille qui lo rola.

²⁸ Le lingua false odia illes quem illo contunde,

E un bucca flattante labora le ruina.

CAPITULO 27

Non te vanta del deman;

Nam tu non sape lo que un die pote generar.

² Que un altero te lauda, e non tu proprie bucca,

Un estraniero, e non tu proprie labios.

³ Un petra es pesante e le arena es ponderose;

Ma le provocation de un nescio es plus pesante que tote le duo.

⁴ Le furia es cruel e le cholera es impetuose;

Ma qui pote star ante le zelosia?

⁵ Un reprimenda aperte es melior

Que un amor que es celate.

⁶ Sincer es le vulneres de un amico;

Ma hypocrita^[89] es le basios de un inimico.

⁷ Le persona satiate rejecta un favo;

Ma a ille qui ha fame tote cosa amar es dulce.

⁸ Como un ave que erra de su nido,

Assi es le homine qui erra de su domo^[90].

⁹ Oleo e perfumo allegra le corde,

Ma le amicitate es plus dulce que le consilio proprie^[91].

¹⁰ Non abandona tu amico e le amico de tu patre;

E non entra in le domo de tu fratre in le die de su calamitate;

Melior es un vicino proxime que un fratre lontan.

¹¹ Filio mie, sia sage e allegra mi corde,

Que io pote responder a ille qui me reprochara.

¹² Le homine prudente vide le periculo e lo evita^[92].

Ma le simples avantia e es punite.

¹³ Prende su vestimento nam ille es caution pro un altero^[93];

E tene lo como pignore pro un altero.

¹⁴ Quando uno benedice su amico in alte voce e con zelo^[94],

Illo essera reguardate como un malediction.

¹⁵ Un guttar continue in un die de pluvia

E un femina querelose es cosas simile.

¹⁶ Ille qui velle celar la cela le vento,

E le oleo de su dextera se trai.

¹⁷ Como le ferro affila le ferro,

Assi un homine affila le acutessa^[95] de su amico.

¹⁸ Ille qui guarda le fichiero mangiara su fructo;

E ille qui attende su maestro essera honorate.

¹⁹ Como in aqua le facie reflecte le facie^[96],

Assi le mente del homine reflecte le homine.

²⁰ Sheol e Abaddon^[97] es nunquam satiate;

E le oculos del homine es nunquam satiate.

²¹ Le crucibulo es pro argento e le furno pro auro,

E un homine es estimate secundo su reputation.

²² Ben que tu tritura un nescio in un mortero,

Inter granos con un pistillo,

Su follia non se separara de ille.

²³ Reguarda ben cata uno de tu oves,

Da tu bon attention a tu greges;

²⁴ Nam le ricchessas non dura pro semper,

Ni un corona eternemente.

²⁵ Quando le feno es levate e le verdura appare,

E le herbas del montanias es recoltate,

²⁶ Alora le agnos te supplera con vestitura,

E le capros con le precio de un campo.

²⁷ Le lacte del capras sufficera a tu nutrimento,

Al nutrimento de tu domo,

E al sustentamento de tu servientes.

CAPITULO 28

Le males fugi quando nemo les perseque,

Ma le justos ha le securitate como un juvene leon.

² Per le malfacer de un pais, le chefes es numerose;

Ma con un homine intelligente e sapiente

Le ordine se prolonga.

³ Un homine povre qui opprime le debiles

Es un pluvia violente que face mancar le pan.

⁴ Illes qui abandona le inseniamento lauda le malfactores;

Ma illes qui observa le inseniamento contende contra illes.

⁵ Mal homines non comprende le justitia;

Ma illes qui cerca le Senior comprende toto.

⁶ Melior es le povre cuje vita es integre,

Que ille qui es torte in su vias, ben que ille es ric.

⁷ Ille qui obedi al inseniamento es un filio sage;

Ille qui associa con gluttones avergonia su patre.

⁸ Ille qui augmenta su benes per interesse a accrescimento

Los collige pro ille qui es gratiose al povres.

⁹ Si alicuno refusa de ascoltar le inseniamento,

Mesmo su precaria es un abomination.

¹⁰ Ille qui face le rectes disviar se in un mal via,

Cadera in su fossa proprie;

Ma le integros hereditara le ben.

¹¹ Le ricco se crede sage,

Ma le povre, qui ha intelligentia, le sonda.

¹² Quando le justos gaude, le gloria es grande;

Ma quando le males se eleva, le homines se cela^[98].

¹³ Ille qui cela su transgressiones non succedera,

Ma ille qui confessa e los abandona obtenera le misericordia.

¹⁴ Felice es le homine qui time semper;

Ma ille qui indura su corde cadera in infortuna.

¹⁵ Un leon rugiente e un urso affamate,

Tal es un mal governator super un gente povre.

¹⁶ Un prince qui manca le intelligentia abunda in actos de oppression;

Ma ille qui odia le cupiditate prolongara su dies.

¹⁷ Un homine cargate del sanguine de un altero

Fugira al fossa; que nemo le supporta.

¹⁸ Ille qui marcha con integritate essera salvate;

Ma ille qui seque sentieros tortuose cadera in uno^[99].

¹⁹ Ille qui cultiva su solo habera pan abundante,

Ma ille qui perseque cosas van habera plenitude de povressa.

²⁰ Le homine fidel essera benedicte amplo,

Ma ille qui hasta de inricchir se non restara impunite.

²¹ Le partialitate non es bon —

Pro un morsello de pan un homine pote peccar.

²² Un homine avaritiose hasta de inricchir se,

E ille non sape que le manco le venira.

²³ Ille qui reprehende un homine trovara postea plus favor

Que ille qui flatta con le lingua.

²⁴ Ille qui roba su patre o su matre,

E qui dice: 'Illo non es peccato',

Es le companion de banditos.

²⁵ Le avido excita querelas,

Ma ille qui confide in le Senior prosperara.

²⁶ Ille qui confide in ille mesme es nescio,

Ma ille qui vive con sagessa essera salvate.

²⁷ Ille qui da al povre non manca,

Ma ille qui averte su oculos habera multe maledictiones.

²⁸ Quando le malfactores se eleva, le homines se cela,

Ma quando illes peri le justos se multiplica.

CAPITULO 29

Ille qui, post multe reprimendas, indura su collo,

Essera subito destruite e sin remedio.

² Quando le justos se multiplica, le gente gaude,

Ma quando le malignos governa, le gente geme.

³ Un homine qui ama le sagessa allegra su patre,

Ma ille qui associa con prostitutas dissipa su benes.

⁴ Un rege affirma un pais per le justitia,

Ma ille cuje exactiones es excessive lo ruina.

⁵ Un homine qui blandi su proximo

Tende un rete a su passos.

⁶ Le mal homine es attrappate per su peccato^[100],

Ma le justo canta e gaude.

⁷ Le justo recognosce le causa del povres;

Le maligno non comprende le scientia.

⁸ Irrisores accende le discordo^[101] in un citate,

Ma le sagios disvia le cholera.

⁹ Si un sagio litiga con un nescio,

Sia^[102] ille irasce sia ille ride, il non habera le reposo.

¹⁰ Homines sanguinari odia le homines perfecte,

Ma le integros cerca de preservar su vita^[103].

¹¹ Un nescio da libere curso^[104] a tote su ira,

Ma le sagio lo calma intra ille.

¹² Si un rege ascolta un mentita,

Tote su ministros es maleficente.

¹³ Le povre e le oppressor se incontra,

Es le Senior qui illumina le oculos de ambes.

¹⁴ Le rege qui judica fidelmente le povres

Habera su throno affirmate pro semper.

¹⁵ Le virga de correction^[105] da sagessa,

Ma un puero qui non es controlate avergonia su matre.

¹⁶ Quando le mal homines se multiplica le transgression cresce,

Ma le justos contemplara lor cadita.

¹⁷ Corrige tu filio e ille te dara conforto;

E ille dara delicia a tu anima.

¹⁸ Ubi il non ha le vision le gente es sin freno;

Ma felice es ille qui observa le inseniamento.

¹⁹ Per parolas un servo non se corrigera;

Mesmo quando ille comprende ille non obedira.

²⁰ Ha tu vidite un homine qui es hastive in su parolas?

Il ha plus sperantia pro un nescio que pro ille.

²¹ Le sclavo que on tracta mollemente ab le infantia

Finira per creder se un filio^[106].

²² Un homine choleric excita querelas;

E un homine irate transgressa multo.

²³ Le orgolio de un homine le abassara;

Ma ille qui es humile de spirito obtenera le honor.

²⁴ Ille qui es socio con un fur es inimico de ille mesmo:

Ille audi le adjuration e revela nihil.

²⁵ Le timor del homine tende un trappa;

Ma ille qui confide in le Senior essera salve.

²⁶ Multe gente cerca le favor del governator,

Ma le fato de un homine es decidite per le Senior.

²⁷ Le justos abhorre le vitiosos;

Le malignos abhorre le integros.

CAPITULO 30

Le parolas de Agur filio de Jaqeh, le massaita^[107].
Le oraculo del homine a Ithiel;
A Ithiel e Ucal.

² Io es stupide, sub le nivello del homine,

E io non ha intelligentia human.

³ Io non ha apprendite le sagessa,

Que io comprehenderea le scientia del sancto.

⁴ Qui ha ascendite al celo e qui ha descendite?

Qui ha colligite le vento in su pugnos?

Qui ha serrate le aquas in su vestimento?

Qui ha firmate toto le extremitates del terra?

Qual es su nomine e qual es le nomine de su filio?

Certo tu lo sape.

⁵ Tote parola de Deo es provate;

Ille es un scuto pro illes qui confide in Ille.

⁶ Non adde a Su parolas,

Que Ille non te reprehende e que tu non sia trovate mentitor.

⁷ Io Te demanda duo cosas;

Non me los nega ante que io mori:

⁸ Allontana de me le deception e le mentitas;

Da me ni povressa ni ricchessas;

Lassa me mangiar mi portion de pan;

⁹ A fin que io non me satia e non nega,

E non dice, 'Qui es le Senior?' O que, in mi povressa, io non roba,

E que io non profana le nomine de mi Deo.

¹⁰ Non calumnia un servo presso su maestro,

Que ille non te maledice e que tu non te face culpabile.

¹¹ Il ha un classe qui maledice lor patre,

E qui non benedice lor matre.

¹² Il ha un classe qui se crede pur,

E qui non es lavate de lor maculamento.

¹³ Il ha un classe — como lor oculos es orgoliose!

E lor palpebras es elevate.

¹⁴ Il ha un classe cuje dentes es spadas,

E lor incisivos es cultellos,

Pro devorar le povres super le terra,

E le indigentes inter le homines.

¹⁵ Le sangui-sugas ha duo filias: 'Da, da'.

Il ha tres cosas que es nunquam contente,

Quatro que non dice, 'satis'.

¹⁶ Le tumba; le sino sterile;

Le terra que non es satiate de aqua;

E le foco que dice nunquam: 'satis'.

¹⁷ Le oculo que deride un patre,

E disdigna a obedir un matre,

Le corvos del valle lo evellera,

E le vultures lo mangiara.

¹⁸ Il ha tres cosas que es troppo meraviliose pro me,

E quatro que io non comprehende:

¹⁹ Le tracia del vulture in le celo;

Le tracia del serpente super un rocca;

Le tracia de un nave in le medio del mar;

E le tracia de un homine presso un donnetta.

²⁰ Tal es le via de un adultera:

Illa mangia e se essuga le bucca,

E dice, 'Io non ha facite alicun mal'.

²¹ Sub tres cosas le terra tremula,

E sub quatro illo non pote supportar se:

²² Un sclavo quando ille deveni un rege;

Un nescio quando ille es prospere^[108];

²³ Un femina disdignate quando illa se marita;

Un serva qui es herede a su maestra.

²⁴ Il ha quatro cosas super le terra que es parve,

Ma, tamen, multo sage:

²⁵ Le formicas — un gente non forte,

Totevia illes prepara in estate lor nutrimento;

²⁶ Le taxones rocca — un gente non potente,

Ma illos face lor domos in le roccas.

²⁷ Le locustas — illos non ha un rege,

Ma tote de illos marcha in rangos.

²⁸ Tu pote sasir le lacerta con le manos,

Totevia illo se trova in le palatios de reges.

²⁹ Il ha tres cosas que es imponente in lor passo,

E quatro que es imponente in lor marchar:

³⁰ Le leon, que es le plus potente inter bestias,

E non recula ante alique;

³¹ Le^[109] gallo in su plumage, etiam le capro,

E un rege al capite de su truppas.

³² Si^[110] tu ha agite nesciemente per exaltar te,

E si tu ha mal designos, pone le mano super tu bucca.

³³ Nam le pression de lacte produce le cualiar,

E le pression del naso produce sanguine,

E le pression del cholera produce querelas.

CAPITULO 31

Le parolas de Lemuel, rege de Massa^[111],
Per le quales su matre le inseniava.

² Que, filio mie? E que, filio de mi sino?

E que, filio de mi votos?

³ Non da al feminas tu vigor,

Ni tu supporto^[112] pro destruer reges.

⁴ Il non es pro reges, Lemuel,

Il non es pro reges de biber vino,

Ni pro governatores de sorber liquores,

⁵ A fin que bibente illes non oblida le lege,

E non neglige le derectos del suffritores.

⁶ Da bibita forte a ille qui peri,

E vino a ille qui ha le affliction amar,

⁷ Que bibente ille pote oblidar su povressa,

E que ille non pensa plus a su miseria.

⁸ Aperi tu bucca pro le muto,

Pro le causa de tote le derelictos^[113].

⁹ Aperi tu bucca, judica justemente,

E defende le povre e le indigente.

¹⁰ Qui pote trovar un femina virtuose?

Su valor es multo plus que corallos.

¹¹ Le corde de su marito confide in illa,

E ille non manca de ganio.

¹² Illa le face le ben e non le mal,

Tote le dies de su vita.

¹³ Illa se procura lana e lino,

E illa labora de bon grado con su manos.

¹⁴ Illa es como le naves del mercante,

De longe illa apporta su alimento.

¹⁵ Illa se leva quando il es ancora nocte,

E da alimento a su domo,

E portiones a su servientes.

¹⁶ Illa examina un agro e lo compra,

Con su ganios^[114] illa planta un vinia.

¹⁷ Illa se cinge con fortia su lumbos,

E illa face forte su brachios.

¹⁸ Illa percipe que su mercantia es bon;

Su lampa non se extingue de nocte.

¹⁹ Illa pone su manos al rocca,

E su palmas tene le fuso.

²⁰ Illa tende su mano al povre,

E illa extende su manos al indigente.

²¹ Illa non time le nive pro su domo,

Nam omnes in su domo se vesti de scarlato.

²² Illa se face coperturas,

Su vestitura es lino fin e purpura.

²³ Su marito es distinguite in le communitate,

Quando ille sede inter le seniores del pais.

²⁴ Illa face panno de lino e lo vende,

E al mercante illa livra cincturas.

²⁵ Fortia e honor es su vestitura,

E illa se ride del futuro.

²⁶ Su parolas es plen de sagessa,

E super su lingua es instruction benigne.

²⁷ Illa velia le faceres^[115] de su domo,

E illa non mangia le pan de pigressa.

²⁸ Su filios se altia e la acclama,

E su marito la lauda:

²⁹ 'Multe feminas^[116] face ben,

Ma tu surpassa totas'.

³⁰ Le gratia es delusori, e le beltate transitori;

Le femina qui time le Senior es illa qui essera laudate.

³¹ Da la del fructo de su manos;

E que su obras la lauda in le portas.

1. lit. 'Io effundera a vos mi spirito'
2. alt. 'estranie' - H {zarah}
3. lit. 'umbilico'
4. GG 119i (beth essential)
5. sgf. de H incerte
6. H 'mano'
7. H obscur. Alt. trads.: 'Nam le prostituta cerca un morsello de pan', o: 'Le precio de un prostituta es un morsello de pan'
8. H incerte. Iste trad. seq. le lection de Toy. In vice de {'ekhes} ('anello circum le cavilia') ille lege {egel} ('vitello')
9. H {'atheq}; alt. 'durabile'
10. alt. 'justitia'
11. lit. 'su defecto'
12. lit. 'da'
13. H {qdoshim} es plural de majestate
14. Seq. Toy per emendation: 'Le gage del justo mena a vita / Le ganio del malfactor a destruction.'
15. lit. 'labios'
16. alt. 'Le travalio adde nihil a illo'
17. H incerte
18. alt. 'semine'. H {zera'} ha plure sensos; cf. Isaia 1:4
19. lit. 'ingrassiara'
20. O 'ecce'
21. lit. 'repagate'
22. H obscur; Sept.: 'Le desiros del impios es mal, ma le radices del pios es firmate'
23. alt. 'trappa' e 'preda'
24. lit. 'respira'
25. Le H de vs. 26, 27 e 28 es obscur
26. alt. 'patre'. Emend. per insert. de un 'h' in {abh} (patre) i.e. {ahbh} (ama), alias il non ha verbo. Vide 12:1
27. lit. 'mangia'
28. H obscur. Alt. 'le maleficio perverte le peccator'
29. Como in v. 1. Alt. 'menacia'. Lit. 'admoner' (cantabit vaccus coram latrone viator)
30. lit. 'vanitate'; Sept. 'per haste'
31. sgf. incerte
32. H obscur. Iste verso confunde tote le commentatores
33. alt. 'virga'; H {choter} solo hic e in Isa. 11:1
34. H obscur
35. H obscur
36. sgf. del H incerte
37. lit. 'ben'
38. Seq. Toy per omitter le {ayin} de {ne'khareth} (vide BDB 747 sub {'akhar}); etiam seq. un version gk.; alt. 'es turbation'
39. Per pauc emend. del texto H Toy rende 'es sin intelligentia'
40. Loco de destruction, region de morte
41. lit. 'visage'
42. lit. 'spiritos'
43. Plural in le H
44. Identic a 14:12
45. lit. 'coperi un transgression'
46. i.e. 'tasca'
47. lit. 'lo ama'
48. alt. 'qumquam ille es ric'
49. alt. 'pecca'
50. H obscur. Se dice que iste linea es fragmento de un proverbio perdite
51. H del verso obscur e texto dubitose
52. Forma e sgf. incerte
53. H obscur
54. H obscur
55. Emend. H {ybhalla'}, 'ingluti, a leger {yabea'} (de {nabha'}), 'effunder'
56. H obscur
57. lit. 'illie qui aperi largo su labios'
58. Texto incerte
59. H obscur
60. H incerte
61. Texto incerte
62. alt. 'extingue'
63. Manca in Sept.
64. lit. 'justitia'
65. sgf. incerte
66. H obscur
67. lit. 'le mal se cela'
68. Le 'virga' es le symbolo de potentia
69. alt. 'furor' - cf. Isa 16:6
70. Texto defective
71. Texto e traduction dubitose
72. lit. 'estranieras'
73. H obscur
74. lit. 'trappa'
75. lit. 'de su sagessa'
76. H obscur
77. H obscur
78. Toy emenda a 'del vidua'
79. O 'estraniera'
80. H {ra'moth} pote sgf. 'corallos' o 'alte'
81. i.e. 'le mercato'
82. H incerte
83. sgf. de H dubitose
84. H obscur
85. lit. 'bibe violentia'
86. H incerte
87. H incerte
88. H obscur
89. H {na'taroth} - varie trads. e.g. 'deceptive', 'profuse' etc.
90. lit. 'loco'
91. H obscur
92. Vide 22:3
93. H obscur
94. lit. 'matinal', cf. Jer 7:13
95. lit. 'visage'
96. H obscur
97. Vide 15:11
98. H incerte; alt. 'se cerca'
99. H incerte
100. Seq. le syriaco. Lit trad. de H 'In le transgression de un mal homine es un trappa'
101. lit. 'suffla le foco'
102. Le subjecto del verbo es ambigue
103. H obscur
104. H lit. 'face sortir'; E 'desfogar'; I 'sfogare'; le trad. hic es del F.
105. lit. 'virga e correction' - hendiadys
106. H {manon} solo hic; sgf. incerte
107. sgf. de H incerte
108. lit. 'satiate de pan'
109. Tote iste v. es obscur, e le trad. es conjectural
110. Obscur
111. Incerte
112. lit. 'vias'
113. sgf. de H incerte
114. lit. 'fructo de su manos'
115. lit. 'vias'
116. lit. 'filias'