Buks fol dö Züp Kristusa/Bunoteds
I. Prænotanda. / Bunoteds.
edit| Thomas, Kempis, urbe diœceseos Coloniæ agrippinensis circa annum 1380 natus, in diœcesi Ultrajectensi canonicus regularis et sacerdos, vitam Deo devotissimam egit, ibique anno 1471 obiit. Librum, qui »De imitatione Christi« inscribitur, exaravit. Quod opus ubique terrarum maxime æstimatur, ac, in omnium christianarum gentium linguas translantum, innumeras animas Deo etiam nunc conciliat. | Tomad pemotom timü yel 1380 in Kempen, zif bijostüka Köln ; aso kanonikal kleudik ä saludan in bijostüköp Utreqt elifom divodiküno Gode, ed edeilom us in yel 1471. Elautom buki petiädöl «De imitatione Christi (Dö züp Kristusa).« Vobuk at padivom levemüno vätopo in vol, e, palovepolöl in pükis valikas netas kritik, lüdukom i nu lanälis nenumik Gode. |
| Addimus huic libro summam regularum grammaticæ volapükensis eorum gratia, qui eas nondum tenent. Quas qui legent, conferant velimus verba libelli hujus cum latinæ vel cujuslibet aliæ editionis, et ea ratione linguam illam volapükensem lepidam, et sane nihil habentem negotii discent, quamvis grammaticam indicemque verborum ad manum non habeant. | Elägivobs buke at glenomis gramata dem uts, kel no nog sevoms otis. Lilädölans otis feleigomsös vödis bukila ät ko uts pübota latinik u votika sembal! ed okanoms somo, lenadön volapüki jönik e vo nefikuliki, do no laboms-la gramati e vödasbuki. |
| Volapük non annititur ad linguas alias e medio tollendas, sed locum suum legitimum inter illas obtineat oportet, quippe quæ sine labore docetur et discitur, et non sine multiplici fructu ubique terrarum usurpabitur. Quum hic omnium res agatur, omnes etiam atque etiam rogamus, ut nobis, qui nos ad fines imperii hujus omnibus constitutæ linguæ dilatandons accinximus, præsto sint, et pro suis viribus nos adjuvent! | Volapük no desänom, modranön pükis votik, ye getomök pladi pegitöl oka bevü ots, bi kanom, netöbo patidön e palenadön, e vätopo in vol palensumön, no nenü frut mödlik. Bi din at tefom valikanis, begobs i dranölo valikanis, binomsös löbik, yüfön ma näms oksik (obsi) obis desinöl, veitön miedöpis püka ät pelonöla valikanes ! |
| Una sit uni generi humano lingua! | Pük bal binomöd menade bal! |
II. Summa regularum grammaticæ.
editA. Regulæ ad verba pronuntianda pertinentes.
edit| 1. Literæ singulæ pronuntiantur eo modo, quo lingua germanica utitur, exceptis sequentibus: y = j'; j = sch; c = dsch; g semper sonat, sicut litera lenis k, nunquam sicut j; e semper pronuntiatur, sicut e in verbo mehr; v = w. | 1. Literæ singulæ pronuntiantur eo modo, quo lingua francogallica utitur, exceptis sequentibus: u = ou; e = é; ö = eu (feu); ü = u; ä = è; y semper sonat sicut y in verbo francogallico, Cayenne; c sonat, sicut tch in verbo tchako; x semper pronuntiatur, sicut x in verbo, examiner; z = ds; j sonat, sicut ch in verbo chérir; h pronuntiatur, sicut h in verbo, héros; t semper sonat, sicut t in verbo, table; et g, sicut g in verbo, garçon. |
2. Litera unaquæque ab aliis sejuncta pronuntiatur, quia Volapük non habet literas mutas, neque literas compositas. Ex. gr. ai = a-i; ei = e-i; eu = e-u; au = a-u; an = a-n; om = o-m; on = o-n; ng = n-g; ph = p-h, etc.
3. Unaquæque litera nonnisi uno modo pronuntiatur.
4. Ultima syllaba uniuscujusque verbi est longa, et accentu præcipuo notatur, sicut francogallis in usu est. Particulæ li et la nunquam accentu notantur.
B. Syllabæ verbis anteponendæ.
edit| ä-: | Imperfectum. — Amo = löfob; amabam = älöfob. |
| ai-: | Tempus non interruptum. — Amo = löfob; amo semper = löfob ai = ailöfob. |
| e-: | Perfectum. — Amas = löfol; amasti = elöfol. |
| i-: | Plusquamperfectum. — Amat = löfom; amaverat = ilöfom. |
| ji-: | Sexus femineus. — Vir = man; femina = jiman. |
| o-: | Futurum. — Amo = löfob; amabo = olöfob. |
| om-: | Sexus masculinus. — Equus = jevaf; equus mas = om-jevaf. |
| pa-: | Præsens verbi passivi. — Amas = löfol; amaris = palöfol. |
| p-: | Passivum præteriti et futuri. — Amavi = elöfob; amatus fui = pelöfob; (pi-; pä-; pe-; po-; pu-). |
| pö-: | Gerundium. — Amans = löföl; amandus = pölöföl. |
| u-: | Futurum exactum. — Amas = löfol; amaveris = ulöfol. |
C. Syllabæ verbis postponendæ.
edit| -a: | Genitivus. — Pater = fat; patris = fata. |
| -e: | Dativus. — Patri = fate; tu = ol; tibi = ole. |
| -i: | Accusativus. — Patrem = fati; tu = ol; te = oli. Vocativus. — O pater! = o fat! |
| -id: | Numerus ordinalis. — Septem = vel; septimus = velid. |
| -ik: | Adjectivum. — Bonitas = gud; bonus = gudik. Valde bonus = le-gudik = legudik. Ego = ob; meus = obik. |
| --la: | Conjunctivus. — Sum = binob; sim = binob-la. |
| -o: | Adverbium. — Pulcher = jönik; pulchre = jöniko. Alto = löpo; ex alto = löpoa; in altum = löpoi. — Si adverbium formatum ex adjectivo aut participio proxime ponitur post verbum, a quo pendet, licet omittere literam finalem o. Ex. gr. Cantat pulchre = Kanidom jöniko = Kanidom jönik. |
| -ö: | Exclamatio. — Eheu! = agö! |
| -öd: | Imperativus. — Amas = löfol; ama! = löfolöd! |
| -ök: | Modus hic denotat necessitatem aliquam. Ex. gr. Hoc facias oportet = dunolök atosi. (facis = dunol). |
| -öl: | Participium. — Amare = löfön; amans = löföl. Tu amans = ol löföl = löfolöl. |
| -ön: | Infinitivus. — Amor = löf; amare = löfön. |
| -os: | Neutrum. — Omnis = valik; omne = valikos = os-valik. Omnia = valikós = ós-valik. |
| -ös: | Optativus. — Amas = löfol; ames = löfolös! |
| -öv: | Conditionalis. — Amo = löfob; amarem = löfoböv. |
| -öx: | Modus possibilitatis et etiam urbanitatis. |
| -öz: | Imperativus acutus. — Amas = löfol; debes amare = löfolöz! |
| -s: | Signum pluralis. — Homo = men; homines = mens. (-s; -as; -es; -is). — Si adjectivum et alia similia verba proxime post verbum, a quo pendent, ponuntur, signa declinationis omittuntur, si nulla inde ambiguitas oritur. Ex. gr. Homines fideles = mens fiediks = mens fiedik. Homines sunt fideles = mens binoms fiediks = mens binoms fiedik. — Domino Schleyer, parocho scienti linguas plus septuaginta = söle Schleyer, pädal nolöl pükis plu, ka vels(i). |
| -ü: | Præpositio. — Ex amore erga Patrem. = se löf kol fati = löfü fati. — Præpositiones semper ante substantivum ponuntur; motum indicantes accusativum postulant, alioquin nominativum. Ex. gr. Sum in horto = binob in gad; vado in hortum = golob in gadi (= golob ini gad.) |
| -um: | Comparativus. — Pulcher = jönik; pulchrior = jönikum; amor = löf; amor major = löfum; magis amare = löfumön. |
| -ün: | Superlativus. — Pulcher = jönik; pulcherrimus = jönikün. Amor = löf; amor maximus = löfün; amare maxime = löfünön. (Adverb. -üno). |
D. Aliæ regulæ.
edit1. Substantiva, quæ designant homines, animalia et plantas sexus feminei, sunt feminea; omnia alia sunt generis masculini.
2. Signa generis (ji; os) omittuntur apud adjectiva et alia verba similia, si nulla inde ambiguitas oritur. Ex. gr. Regina bona = jiregal jigudik = jiregal gudik.
3. Etiam numeri cardinales et infinitivus verbi interdum flectuntur. Ex. gr. Est tempus opus faciendi = binom tim dunöna vobi.
4. Particula li indicat quæstionem. Ex. gr. Amat te = löfom oli; tene amat? = löfom-li oli? = li löfom oli?
5. Pronomina personalia sunt: Ego = ob; tu = ol (oal honoris gradum denotat). Personam tertiam designant pronomina sequentia: om designat personam masculinam, of femineam; os designat neutrum, on aliquem indefinitum.
6. Ad denotandam personam verbi syllaba finalis infinitivi ön mutatur in pronomen personae. Ex. gr. Amare = löfön; amo = löfob; amas = löfol; mater amat = mot löfof; pater amat = fat löfom; factum est = ejenos; amamus = löfobs.
7. Ad designandum tempus non interruptum addas i primae literae vocali temporis praeteriti et futuri. Ex. gr. Amavi semper = elöfob ai = eilöfob. (äi-; ei-; ai-; oi-; ui-; päi-; pei-; pai-; poi-; pui-; pöi-).
8. -el designat personam aliquid facientem. Ex. gr. Factum = dun; auctor facti = dunel; res facta = dunot; actio faciendi = dunam. -an designat personam, quae est aliquid. Ex. gr. Roma = Rom; romanus = roman. Bonitas = gud; bonus = gudik; vir bonus = gudan = gudikan. al designat personam altioris ordinis. Ex. gr. Rex = regal. -äl designat aliquid spirituale. Ex. gr. Lux = lit; lux spirituale = litäl.
9. Loco buks obik (libri mei) licet etiam dicere: buks oba. (Genitivus).
10. Pronomen relativum ok usurpatur in personis et generibus omnibus denotandis. Accusativus hujus pronominis potest jungi verbo nulla syllaba mutata. Ex. gr. Amo me = löfob obi = löfob oki = löfobok; puellae amant se = jipuls löfofsok; puellae amant inter se = jipuls löfofs okis. Se amare = löfönok (= löfokön.)
11. Qui lingua volapükensi utuntur, suae gentis vel provinciae loquendi mos vitent, si volunt, ut alienigenae, quae dicunt, intelligant. Verba non ad literam, sed secundum sensum vertantur, qui iis hic et nunc accomodandus est.
12. Nulla regula gramaticae exceptionem patitur.
Hunc librum exarans, verbis a domino Schleyer emendatis usus sum. — Lautöl buki at, egebob vödis pegudumöl fa söl Schleyer.
III. Beg.
editNo sükob monalefruti me vobukil at, sod te stimi Goda e födami volapüka; kotenugob, üf, nestü töbs mödik oba, gegetob delidis gretik oba. Demüs spelob, das volapükans lemödik oremoms buki, ed okomedoms oti flenes oksik. Lautel binom katolan ; yed i no-katolans kanoms lilädön fruto buki, nes panofön. Deutik filosopan gretik, Leibnitz, esagom dö bukil dibälik ä fefik at, das binom-la buk subimikün, keli men elautom evelo. Ninäl bukila noelom, das lautel ebinom sevan lesikik ladäla menik. Glikans vönik ya ipenoms ove leyani temöpa sembal : »Seivolödok iti !« Studön in buk at binos med bizugik, seivönok iti. Sedob, soin stok saidom, glato blogi balid (flans 16) bukila ät alikane udabegöl blogi at de ob.
Buk posedom te posü getam suäma me potakomid. No lensumob penedamäkis, aso pelami.