Civilisation e lingua universal/Secunde Parte/Capitulo 12

by Stefano Bakonyi

12. LE STATO UNIVERSAL ROMAN

OCTAVIANO, filio adoptive de Cesare, in solo dece-octo annos de dur lucta, liquida omne cliques de adversarios, termina le guerra civil e succede assecurar se le hereditate de Cesare pro controlar omne dominios de Roma e pro unir les in un grande Stato Universal.

Latino es lingua universal, lassante le greco universal (koiné) pro uso in le partes oriental del Stato Universal. Post un seculo de guerra, devastation e mal-governamento de cliques, le pace, le ordine e le bon governamento retorna. Omnes son plen de entusiasmo. Le senato confere a Octaviano le titulo 'AUGUSTO'; (venerabile) tamben le mense post 'Julio' veni nominate 'Augusto'.

Augusto es le fundator del Stato Universal Roman. Ille non vole ulterior conquestas, ma consolidar le dominio del Stato Universal, del Eufrate al est fin al Danubio e Rheno al nord e al west.

Sub Augusto e su successores, le Stato Universal Roman gaude de un periodo de pace de duo cento annos. Augusto cerca organisar un administration honeste et efficiente in omne partes; ille mesme nomina e controla le governatores e lassa les in officio pro longe annos. Augusto crea un juste sistema de taxation et impostos et introduce le censimento del fortuna tamben in le provincias. Un CENSIMENTO DEL POPULOS era in curso quando Christo nascet in Bethlehem. Augusto controla personalmente le vastissime summas de impostos e usa un grande parte del moneta pro obras public in le provincias, si que tamben le provincias recipe un administration stabile, efficiente e controlate. Le consolidation general incoragia le gente a investir lor moneta in interprisas. Le affares flora, Augusto, herede del grande ideas de Cesare, initia le unification civilisatori del tote mundo in cultura, economia e lingua. Ille combatte le decadentia moral, legifera pro proteger le matrimonio, restaura le templos, le festas e le antique usages. Augusto crea splendide edificios public in marmore, secundo modellos grec e oriental. Totevia le architectura - como tamben le artes plastic e grafic del epoca - non es original roman, ma continuation del arte grec. Le literatura del epoca de Augusto equalmente es le continuation del literatura grec in lingua latin impregnate de parolas grec. Assi le latino es developpate ad un fin et exacte instrumento de expression. Le mixtion del culturas grec e latin deveni complete, e homines culte es versate in le literatura grec e parla greco como latino - quasi plus greco que latino.

In medio del epigonismo del epoca, HORATIO es un poeta original - le plus grande poeta latin. Ille porta le poesia latin al plus alte nivello. Horatio es un ric mina de vivide descriptiones del vita roman.

Verso le Occidente le romanos insiste in imponer le LATINO como linguistic medio pro transmitter le cultura hellenic recepte ex fonte grec. Le latino es lingua del administration e del armea, diffunde se tamben al costo del altere linguas occidental.

Nonobstante, le romanos non succede assimilar le greco universal (koiné), que ha capturate Roma mesme. Ubi le KOINE es establite como lingua del cultura, del administration e del negotios, le governamento roman non cerca supplantar lo.

Uno del successores de Augusto, le imperator CLAUDIO (40-54 p.Cr.) conquire et annexa Britannia, que remane provincia roman durante tres seculos. Trajano latinisa Rumanla, que hodie ancor es romanic. HADRIANO (117-138) organisa su armea ex omne populos del Stato Universal, e face le armea un crucibulo de fusion, in que omne soldatos veni latinisate. Ille organisa tamben le postas imperial. Le correspondentia deveni facile e contribue multo al latinisation del provincias.

LATINO deveni le lingua universal del mundo, durante que le KOINE remane restricte a certe regiones orintal.

Durante le secunde seculo de pace multe provincias recipe le derecto civil, si que le population deveni de jure romanos e latinisa se. On institue un codice de leges pro le tote Stato Universal, si que tamben le jurisdiction contribue al latinisation.

In le provincias latinisate va nascer durante le seculos sequente, le linguas regional latinisate: francese, espaniol, portuguese, rumanian, et in un certe senso anque anglese, german.

Ora le SCOLAS son financiate per le Stato. Hadriano funda un UNIVERSITAT a Roma, le 'ATHENEO'. Tamben in altere citates nasce universitates, si que le education cultural diffunde se in le integre Stato Universal Roman. Latin e Koine amalgama se sempre plus a "GRECOLATINO".

Le artes tecnic progressa. Le romanos inventa le beton = concretum, caementum pro funder pecias colossal. Le cupola del PANTHEON a Roma con 45 metros de diametro, es un fusion de un pecia de beton, et es ancora firme como in le tempore de Hadriano, constructe anno 118-128 p.Cr.

Le CIVILISATION del Stato Universal deveni cosmopolita, composite ex omne elementos del civilisation occidental e oriental, centrate in Roma. On importa non solo merces de luxo ex oriente, ma tamben RELIGIONES, pro que le fide in le deos ancestral - troppo crude e troppo insatisfacente - declina tanto in le elite quanto in le populo simple. In vice le misterios del religiones oriental exerce un forte attractlon a omnes. Iste misterios consiste in le dramatic representation del carriera de un deo, su submission al morte, su resurrection ex le morte e su ascension al vita eterne. On crede que le facto de testimoniar le representation e de submitter se a certe ceremonias de initiation, porta le initiatos al delivrantia del mal e al participation in le vita eterne con le deos. Este misterios es le precursores del cristianismo.

Le ancian religion roman non promitte un vita felice post le morte. Nonobstante omnes desira, consciente- o inconscientemente, un vita ultra le tumba, e in medio de tribulationes, on desira un supporto divin. Assi, le multitude senti le attraction del confortante promissas del religion oriental.

Inter omne religiones orinetal, le CRISTIANISMO diffunde se le plus rapidemente, como nos va vider in le capitulo sequente.

Le imperator Marco Aurelio (161-180) era un fin spirito super le trono; ille lassa un volumine de su "Meditationes", que es un aspiration pro viver secundo alte normas moral. Marco Aurelio non poteva arrestar le

Decadentia interior del Stato Universal.

Le causa primari es le disparition del classe de parve fermeros, qui antea, como productores, pagava impostos, era soldatos e citatanos, habeva create le grandessa de Roma. Sub le carga insupportabile de impostos e le concurrentia del colonias african, le fermas veni absorpte per vaste latifundios appartenente a ric proprietarios de Roma. Un parte del fermeros ruinate entra in servicio del latifundios como servos ligate al terra arate, includente lor descendentes pro sempre, quando le terra es vendite. Altere fermeros ruinate migra in le citates. Pocos ibi trova occupation in le manufacturas, que restringe lor production, proque le principal clientes, le parve fermeros, son disparite. Le grande parte del ex-fermeros deveni paupere proletarios in Roma, qui vive per le beneficentia del Stato, celle massa que non vole o non trova labor e demanda 'panem et circenses' - pan e ludos. Le carga de lor mantenimento es immense.

De plus, le ARMEA necessari pro defender le frontieras contra barbaros aggressive, deveni un carga sempre plus grave. Assi le Stato cade in grande difficultates financiari. Le fisco non pote pagar regularmente le soldos, si que le armea es demoralisate. - Le romanos decadente non vole servir in le armea, on recruta estranieros.

Con un majoritate de estranieros le armea veni a consister de elementos semi- o non-civilisate.

Le disciplina de tal armea es basse, e un armea indisciplinate deveni objecto de manovras politic in mano de aventureros et es factor potente in le election del nove imperator. Le armea indisciplinate refere un imperator que non demanda disciplina. Quando le imperator monstra se troppo exigente, le armea occide le e elige un nove imperator. Assi le poter supreme del Stato passa in le manos del parte minime civilisate del population. Tal fortias destructive apporta un seculo de revolutiones, per quales Stato e civilisation roman face naufragio.

In 212 p.Cr. le imperator Caracalla concede le derecto civil a omne homines libere del Stato Universal. Post su morte, le provincias instaura lor proprie imperatores, qui lucta inter se pro le trono del Stato Universal. Al proclamation de un nove imperator seque tosto su assassination. - Durante novanta annos le Stato Universal habeva octanta imperatores, un de illes regnava un sol die; un parte de illes era poco plus que banditos. Durante cinquanta annos non existe ordine public. Vita e proprietate non es secur: turbulentia, robamento e assassinato regna in omne partes. Le insecuritate ruina le economia.

A mesura que le lucta interior ruina fortias del Stato, le barbaros irrumpe e devasta provincias integre. Quando pois le provincias comprende, que le Stato non pote defender les, illes organisa lor proprie defensa. A partir del imperator Diocletiano (284-305) le difficultates deveni tanto grande, que ille introduce un sistema totalitari, in le qual le citatano es solmente un rota del machina totalitari del Stato. Le imperator Constantino funda un nove capital, difficilemente vulnerabile per le barbaros, essente distante del nord: Byzantio al Bosporo, stricto maritime inter le Mar Nigre e le Mediterraneo, domina tanto Europa quanto Asia. Le magnificentia de Byzantio es comparabile solmente con Alexandria antique prende nomine CONSTANTINOPOLIS.

Le Stato Universal Roman, moral- et economicamente banca-rupte, non pote resister al barbaros. Legiones roman disciplinate non plus existe. Le imperatores debe ingagiar mercenarios barbare pro combatter le barbaros. Con le soldatos barbare tamben costumes et elementos lingual penetra in le vita del Stato. Le romanos intermarita con le barbaros. Tal mixtion de sanguine incorpora multe barbaros in le civilisation roman. Germanos altemente educate appare.

Ulfilas traduce le NOVE TESTAMENTO in gotico; este traduction es le prime documento scripte in lingua germanic.

Le ultime imperator, qui regna ancora super le Stato Universal unite, es Teodosio (379-395 p.C.). Ille lassa le parte occidental a su filio Arcadio, e le parte oriental a su filio Honorio, sub le tutela de capace et energic ministros e officiales german. Assi le DIVlSION DEL STATO UNIVERSAL Roman es un facto. Le parte occidental era plus debile, lacerate e spoliate successivemente per le HUNNOS e le VANDALOS. Le imperatores occidental era simple marionettes installate per le mercenari soldatesca barbare. Le ultime de illes, ROMULO AUGUSTULO, es liquidate per le soldatesca e substituite per le mercenario ODOAKER. Assi dispare, in le anno 475 p.Cr., le ultime imperator occidental.

Le PARTE ORIENTAL, minus accessibile al barbaros, resiste plus longemente. Le sol imperator remarcabile es JUSTINIANO (ab 527 p.Cr.) qui deveni celebre per le collection e sistematisation del leges ('PANDECTES') e del decisiones legal pro omne situationes juridic. Le digesto de su leges es partialmente usate ancor hodie. Ille construe le plus magnific templo antique, le HAGIA SOPHIA, que costava dece-octo tonnas de auro e sta, multo admirate, tamben hodie.