Diyarbekır dı bazari
Roje bi roje nufusê şarî zêdîyeno. Nufus ke zêdîyeno, cuya însanan zi têreyde vurîyena. Sey her çîyan, cayê herînayîş û rotişî de zî no vurîyayîş mecburî ra virazîyeno. Ewro heme bajaran de herinda dikanan de “AVM”yê girdî (Merkezê Axsata) abîyê. Heme çîyê ke îhtîyacîya însanan ê, nê “AVM”yan de roşîyenê. Nê serranê peyênan de sey heme bajaran Dîyarbekir de zî “AVM”yê girdî abîyê. “Nînova, Ceylanlar, Form”…
Seke ma vînenê, “AVM”yan de werd ra bigêrên her tewir kincî, her tewir çîyê mitbaxe sey tawa û quşxaneyan, her tewir îhtîyacîya tutan ûsn. roşîyenê. Labelê reyna zî nê “AVM”yî îhtîyacîya şarê ma yê sey zerzewat, tarûtur nêanê ca. Seba zerzewat, tarûtur û fekîyan zî îhtîyacî bi bazaranê girdan esta. Çunke nê bazaran de fêkî, tarûtur û zerzewatê tezeyî roşîyenê. Her ca de û Dîyarbekir de zî hûmara nê bazaran roje bi roje, zêdîyena.
SEBA TARÛTUR Û FEKÎYAN BAZARÎ LAZIM Ê
Dîyarbekir de vîst-hîris serrî yê ke heme semt û taxan de nê bazarî awan bîyê. Herçiqas ke Dîyarbekir de tarîxê awankerdişê nê bazaran newe bo zî, tarîxê bazaranê mehsulan zaf kan o. Ez vana qey Dîyarbekîr de tarîxê akerdişê bazarê “yogurt”î çew nêzaneno. La ewro kesê ke “Yogurt Bazarî” (Bazarê Mastî) nêzanenê, çin î. Sedemo ke her cayê Dîyarbekirî de mast, şit, ruweno kele roşîyeno, êdî xizmetê nê bazarî hema-hema nêmendo. Labelê fehm beno ke wexto ke şarê Dîyarbekirî mîyanê Sûrî de cuyayo, no bazar abîyo û şar, mast, şit, penîr û ruwenê xo nê bazarî ra temîn kerdo!
Bê “Yogurt Bazar”î, “Bugday Bazar”î (Bazarê Genimî) zî û “Heywan Bazar”î (Bazarê Hewyanan) yê Dîyarbekirî zî zaf kan ê. Labelê çi heyf ke hende gone û hende aktîf nîyê. Ti şinê “Yogurt Bazarî”, ti dikanêk-di dikanan de çend satilê mastî vînenê. Ti şinê “Buxday Bazarî” reyna o tewir di-hîrê dikanê elafan yan vînenê yan nêvînenê. Ewro her ca de bitaybetî zî binê apartmanan de dikanê penîr, şit û mastî abîyê. Êdî hewce nêkeno ke şar şêro “Yogurt Bazar”î!
Êdî Dîyarbekir de wexto ke qale bêro bazaran ser û bêro fêkî, zerzewat û tarûturî ser, bazarê semtan (“Semt Bazarî”) yenê vîrê çewî. Wîna bîyo ke heme şarê Dîyarbekirî îhtîyacîyanê xo yê zerzewat û fêkîyan nê bazaran ra temîn keno.
Ewro Dîyarbekir de her semt de nê bazaran ra bazarî estê. Hem zî her semt de her roje yew ca de nê bazarî ronîyenê. Semtê Rezan (Baglar) de seba ke nufusê ci qelebalix o, di grûbê bazarê Rezan estî. Yanî Semtê Rezan (nika no semt bîyo qeza) de hewte de dîyês cayî de bazarî ronîyenê. Semtê bînan de zî her roje cayanê cîya-cîyayan de bazarî estî. Semtê “Kayapinar”î hewte de şeş, yê “Yenîşehir”î de zî hewte de şeş bazarî, tewir-tewir cayan de yenê ronayîş. Nê bazarî pêro zî bi nameyê ronayîşê rojan nameyanê xo gênê. “Kayapinar” de sey Bazarê Panşeme, Bazarê Çarşeme, Bazarê Sêşeme, Bazarê Bazarî…”
HEME MEHSÛLÊ BAZARAN TEZE YÊ
Sey heme şaran, şarê Dîyarbekirî zî îstîfadeyêko pîl nê bazaran ra vîneno. Feydeyê nê bazaran bi hûmaran nêqedîyenê; bazarî mesafeyê sifreyî û yê hêgayan kenê kilmî; bazaran de sey “AVM”, paket û ambalajkerdiş çin o. Heme mehsulê bazaran teze yê. Çeşîdê nê mehsulan zaf ê. Vayê nê mehsulan goreyî “AVM” û dikanan hîna ercan ê. Dewijî yan zî rotoxî bostan û hêgayan ra senî ke nê mehsulan arê danê, hema eynî rojî de zî resnenê bazaran. Şar hem teze-teze hem zî ercan-ercan nê mehsulan cayê bazaran ra herîneno û ano sifreyê (xonça) xo ser.
Nê rojan Dîyarbekir de nê bazaran de seba awa firingîyan û seba huşkkerdiş zaf firingî roşîyenê. Şar seba huşkkerdişê balîcanan û îsotan zî tewre-tewre balîcan û bîberan herîneno. Çunke tîja na aşme bitaybetî zî germê aşma tebaxe û yê êlule seba huşkkerdişê heme çîyan sey derman a. Xora aşma hezîrane û temmuze de nê zerzewatî huşk nêbenê. Eke huşk bibê zî, şeleqîyenê çîyêk rê nêbenê. Coka, Dîyarbekir de heme bazaran de şar na aşme de hêrişê nê mehsulan keno!
Heme bazaran de zaf rotoxê firingîyan, balîcanan, bîberan estî. Girewtoxî goreyê zerrîya xo gêrenê û bazarîya nê zerzewatan kenê. Kamcîn ca de bêro, hisabê înan uca de herînenê. Çunke rotoxî ge-ge reqabet kenê. No reqabet zî beno sebebê ercanîye.
Bazaran de bêzerzewat û tar û turan fêkîyê tezeyî zî pêşkêşê girewtoxan benê. Nê rojan Dîyarbekir de wext wextê engur, încîr, zebeş û qawunan o. Nê bazaran de qasî ke firingî, balîcan û îsotî roşîyenê, hende zî zebeş û qawunî roşîyenê. Emser Dîyarbekir de zaf qawun û zebeşê şirînî roşîyê. Hem zî ercan, ercan!
PÊRO BENÊ FIRINGÎYÊ QERECEDAXÎ Û YÊ LICÊ
Ge-ge mîyanê rotox û girewtoxan de munaqeşeyî zî benê. Rotox wazeno mehsulanê xo bi vayêka hole biroşo. Coka pesmê mehsulanê xo dano. Firingî, firingîyê kura bê zî rotoxêk qîreno vano: “Firingî, firingî! Hadê firingîyê Qercedaxî!” Yewo bîn zî vano: “Hadê firingîyê Licê!” Firingî yê kurayî bê zî, pêro benê firingîyê Qerecedaxî û yê Lîicê! Çunke na aşme de firingîyê Qerecedax û yê Licê hîna tehmin ê. Girewtoxî zî eke îtîraz bikerê û vajê nê firingî firingîyê Qerecedax û yê Licê nîyê û vajo ti vay danê, o wext munaqeşe dest pêkeno! Rotox wazeno adir bianco binê toqa xo, girewtox zî wazeno bianco binê toqa xo. Her kes hetê xo wa anceno!
Ziwanê nê bazaranê Dîyarbekirî çi heyf ke zafêrî bi tirkî yo. Rotoxî pêro zî yan kurmanc ê yan zî kirmanc ê, yanî kurd ê. Labelê qiseykerdişê înan, bazarkerdişê înan pêro bi kurdkî nîyo. Rotoxan ra kesê ke bi zanayîş kurdkî qisey kenê, zaf ê. Esas seba averşîyayîşê ziwanî û seba propagandayê qiseykerdişê bi kurdkî merdim ganî bazaran de bi kurdkî qisey bikero. Ez bi xo zî zaf rey tayê çekuyanê bazarkerdiş û herînayîşî nê bazaran ra musena. Seba ziwanî nê bazarî, mekanê zaf muhîm ê. Merdim eşkeno nê bazaran bikero cayê perwerdeyê ziwanî. Çunke hîna zaf cinî yenê nê bazaran û zaf rey zî qijanê xo, xo reyde anê. Eke cinîyî cehd bikerê û bi kurdkî qisey bikerê, faydeyê xo zaf reseno ziwanî.
MERDIM GANÎ BAZARAN DE BI KURDKÎ QISEY BIKERO
Bazarê Dîyarbekirî serê sibayî ra dest pêbeno û hetanî ereyê şanî dewam keno. Şan de ke xo arê danê û danê ra şinê, xo ra dima yew boya puxare verdenê. Lêşê înan, puş û palaxê înan cayê bazarî keno meydanê silî verdeno.
Ewro tayê cayan de bazarê sergirewtîyî virazîyayê. Bazarê serakerdeyî nêeşkenê lêşinî ra, germê hamnanî ra û şilî ra xo bipawê. Beledîyayê tayê cayan seba bazaranê wîna modernî, yanî bazarê sergirewteyî virazê, dest bi projeyanê wînasîyan kerd!
Ewro îhtîyacîya şarê ma yê Dîyarbekirî zî bi nê bazaran esta