Ermenonville
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Ermenonville |
| Pochodzenie | Pisma Zygmunta Krasińskiego |
| Wydawca | Karol Miarka |
| Data wydania | 1912 |
| Druk | Karol Miarka |
| Miejsce wyd. | Mikołów; Częstochowa |
| Źródło | Skany na Wikisource |
| Inne | Cały tom V Download as:
   |
| Indeks stron | |
Na samo wspomnienie Ermenonvillu każde czule serce najmilszem przejmuje się wzruszeniem, a każda tkliwa istota z uczuciem radości zwiedza to czarowne Elizeum, bo w ustroniach jego spokojność, gust i piękność znajduje.
Przybywa się do Ermenonville drogą, wiodącą od Flandryi; wioska ta o dziewięć mil oddaloną jest od Paryża, a trzy mile od Senlis. Otoczona lasami, przedstawia widoki prawdziwie malownicze. Strumień, przerzynając ją na dwie połowy, toczy swoje wody po ubarwionych majową zielonością łąkach. Mało tu znajdziesz mieszkań, mało ludzi, ale wiele lubej sercu i duszy czującego człowieka spokojności, wiele pobudek do głębokich i filozoficznych dumań.
Ermenonville, założone przy końcu siódmego wieku, było najprzód własnością rodziny Bouteilliers[2], potem Raula Herpin[3], Montmorency[4], Laval i innych. Henryk IV podniósł je do godności hrabstwa na rzecz walecznego rycerza de Vic, admirała francuskiego. W tej epoce zamek, leżący wśród niezbyt obszernego parku, służył za mieszkanie pięknej Gabryeli d’Estrées[5]; Henryk IV często ją tu odwiedzał. Dotąd jeszcze można widzieć na wyspie małą budowę gotycką, która nosi nazwanie „Wieży Gabryeli.“ Bagna, ciernie i krzaki otaczały niegdyś Ermenonville i dopiero Ludwik de Girardin[6] zamienił tę błotnistą dolinę na ustroń prawdziwej rozkoszy, tak, że trudno wierzyć, aby tam, gdzie dzisiaj tyle najpiękniejszych utworów sztuki, tyle skarbów natury oglądamy, mogła być kiedykolwiek dzika okolica.
[ 75 ] Z łona ogromnego kanału, ozdabiającego park i ogrody, wznosi się starożytny zamek, uzbrojony czteroma wysokiemi wieżami. Obszerna ta budowa nie ma nic w sobie bardzo powabnego, ale z jej szczytów ciekawy wędrowiec ogląda dwa równie piękne, lubo wcale różne widoki. Jeżeli zwróci oko na północ, ujrzy uśmiechające się doliny i wzgórza, kręte strumienie, zielone gaje, tu i owdzie pasące się trzody pasterskie. Jeżeli zaś zwróci oko w stronę południa, ujrzy posępne skały, lasami okryte, i szklistą powierzchnię jeziora, którego wody, wśród skal zamienione w kaskady, hukiem, podobnym do gromów zachmurzonego nieba, napełniają powietrze. Jezioro urozmaica mnóstwo większych i mniejszych wysep, na których ochoczo nieraz zatrzyma się oko; najpiękniejszą z nich jest „wyspa topolowa.“ Tu spoczywają zwłoki wielkiego filozofa, Jana Jakóba Rousseau[7], uczczone skromnym pomnikiem z napisem: „Hic jacent ossa J. J. Rousseau" (Tu leżą kości J. J. Rousseau). Na drugiej stronic pomnika czytamy słowa: „Tu spoczywa człowiek natury i prawdy.“
Jan Jakób Rousseau doznał prawdziwego szczęścia w cichych ustroniach Ermenonvillu: znalazł tam spokojność, za którą tak długo dusza jego tęskniła. Ale, niestety, jakże krótko szczęście lubi z nami mieszkać!... Rousseau, przybywszy do Ermenonvillu 20 maja r. 1778, umarł tam, tknięty apopleksyą, 2 czerwca tegoż roku.
Z kamiennej chatki Roussa prześliczny jest widok na okolicę, chociaż najdziksze ukazuje obrazy. Posępna jodła, ponury modrzew i krzewiasty jałowiec, pokrywając skały, otacza część obszernego jeziora. Wokoło melancholia panować się zdaje. Tani to Rousseau poprawiał swego „Emila“, ukończył „Wyznania“ i pisał rozprawy o „Botanice.“ Dzika ta ustroń tak się wydaje wśród żyznych [ 76 ]krain, jak niegdyś sam filozof pośród ludzi i zgiełku światowego.
Na rozkosznem wzgórzu, z którego widać cale pola, łąki, jezioro i wyspy Ermenonvillu, pod cieniem jodeł posępnych wznosi się świątynia, nowoczesnej filozofii poświęcona. Kształt jej przypomina Sybillę, której zwaliskom dotąd się dziwią w Tivoli. Opiera się na sześciu kolumnach, pamiątce tyluż najsławniejszych filozofów przeznaczonych. Znajdziesz lam imiona: Descartes[8], Newton[9], W. Penn, Montesquieu[10], Voltaire[11], Rousseau ze stosownymi napisami. Gzymsy, kapitele i piedestały leżą tu i owdzie na ziemi rozrzucone.
Ale chcąc opisać wszystkie piękności Ermenonvillu i jego okolic, trzebaby było obszerne dzieło ułożyć, bo, choć cała ta posiadłość dziewiętnastu włók ziemi nie przenosi, ale za każdym krokiem znajdujemy przedmiot, godny naszych uwag i myśli. Nie mogę pominąć widoku, który urzeczywistnia wszystkie czarowne zmyślenia Virgilego[12], Gessnera, Tompsona[13] i Saint‑Lamberta[14]. Ujrzy go wędrowiec po lewej stronie obszernego parku. Warto oglądać kolumnę, wzniesioną przy świątyni, „Słodkim marzeniom“ poświęconej, i tę chatkę pustelniczą z oknem gotyckiem, kamykami i mchem wysłaną i tę podziemną grotę, cyprysami i płaczącemi wierzby ocienioną, i tę Arkadyę, wspominającą piękne okolice starożytnego Peloponezu, i dolinę, na północ zamku leżącą, i grób Laury i skromny pomnik Maillarda[15] i tysiące innych smutnych i wesołych, prostych i okazałych widoków. Ermenonville bez zaprzeczenia jest jedną z najbardziej malowniczych i sprawiedliwie uwielbianych okolic Francyi.
Przypisy
edit- ↑ Czy „Małgorzata z Zembocina, podobnie jak „Ermenonville“ i „Dolina Klöntal“ są dzieła Krasińskiego, niepewna.
- ↑ Bouteilliers (cz. Buteje).
- ↑ Herpin (cz. Erpę).
- ↑ Montmorency (cz. Mąmoranse), możny ród francuski.
- ↑ Gabryela d’Estrees (cz. destrej), kochanka Henryka IV (1594—1610).
- ↑ Girardin (cz. Żirardę).
- ↑ Rousseau (cz. Ruso), filozof i literat, 1712 do 1778.
- ↑ Descartes (cz. Dekart) czyli Kartezyusz 1596—1650.
- ↑ Newton (cz. Niutyn) 1642—1726 i Penn 1644—1718 uczeni angielscy.
- ↑ Montesquieu (cz. Mąteskie) 1689—1755.
- ↑ Voltaire (cz. Wolter) 1694—1778, i Rousseau, filozofowie i pisarze francuscy.
- ↑ Wirgili, poeta starożytny 70—18 przed Chr.
- ↑ Tompson zapewne Thomson (cz. Tomsyn) Jakób poeta szkocki 1700—1748.
- ↑ Saint Lambert (cz. Sę-Lamber) 1716—1803, Francuz w poezyach opisywał ładne krajobrazy.
- ↑ Maillard (cz. Majar), może rewolucyonista.
 
|
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[1]
This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain that excludes pre-1929 works copyrighted at home. Ten utwór został pierwszy raz opublikowany przed dniem 1 stycznia 1929 r., i z tego względu w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej znajduje się w domenie publicznej. Utwór ten nadal może być objęty autorskimi prawami majątkowymi w innych państwach, i dlatego nie zaleca się przenoszenia go do innych projektów językowych.
|