Evangelska wěra pola Łužiskich Serbow
Němcy su křesćijanstwo nic jenož z Božim słowom, ale tež z mječom přinjesli. Serbjo so cuzej kwakli stajachu, přez tři sta lět wojowachu wo swobodu, naposlědku buchu přewinjeni, zhubichu kraj a rěč a samostatnosć. Biskopstwa so załožachu k wobroćenju Serbow w Mišnje 959, w Merseburgu 865, w Dźěwinje (Magdetourgu) 968, w Havelbergu. Najprjedy postupowaše křesćijanstwo pri morju w nětčišej Meklenburskej, hdźež tehdy splah Bodricow abo Obotritow bydleše. Tam běše w tu khwilu swobodny serbski kral Gottschalk jako křesćijan z knjezom, bu pak 1066 morjeny. W tamnej stronje prědowaše Wicelin z dobrym wuspěchom (+ 1254). Mjez biskopami tola někotři widźachu, zo ma so Serbam z pomocu serbskeje rěče prědować. Tajcy běchu Benno Mišnjanski (1066-1166), rodźeny Serb, biskop Wigbert Merseburski, Norbert Dźěwinski. Poslědni załoži mnišski rjad premonstratow, kotřiž polo dźěłachu a při tom bože słowo rozšěrjachu. Tež druhe mnišske rjady zasydlichu so mjez Serbami. Po času zhubi so pohanstwo, ale tež serbska rěč bu husto dosć z mocu zahnata. Serbski łud bu k wotročstwu poniženy; štóž chcyše postupować, dyrbješe so poněmčić.
W času reformacije bydleše serbski lud zdźěla hišće za Łobjom, haj samo w blizkosći Wittenberga běchu Serbja, w Hannoverskej holi so zdźeržachu hač wokoło lěta 1750. Nowa wučba namaka pola Serbow zwólniwe wucho. Hižom 1520 prědowaše budesčanski duchowny Pawoł Bosak po lutherskej wučbje. Wokoło lěta 1580 běše cyła Łužica evangelska. Jenož pola Kamjenca wosta něhdźe dźesać wosadow z klóštrom Marijinej Hwězdu katolskich, tež budyšinske tachantstwo zdźerža so katolske a móžeše na dale ćim wjacy za duchowne pozběhnjenje swojich serbskich wosadow činić, dokelž jara mało Němcow při nim wosta.
Z reformacije nasta prěnje duchowne hibanje abo tola wožiwjenje mjez Serbami. Prědowanje dyrbješe so stać w maćeŕnej rěči. "Stawy", to su zemjenjo a města, chcychu Serbow při nowej wučbje měć a zdźeržeć, tohodla spěchowachu wuwučowanje serbskich duchownych. W lětach 1540-1546 bu we Wittenbergu štyrcyći Serbow na evangelskich duchownych wuswjećenych, kotřiž wšitcy do serbskich wosadow přińdźechu. Dźiwno so nam zda, zo so w někotrych městach tehdy serbski prědowaše, hdźež je dźensa hižo dołho wšitko němske, dźiwno nam klinči, zo bratraj z Kulowa dyrbještaj pruhowanje wospjetować, dokelž němsku rěč dosć njeznaještaj.
Reformacija je maćeŕ serbskeho pismowstwa. Hižom dwě lěće po Lutherowej smjerći, 1. awgusta 1548, dokonči so přełožk "Noweho zakonja" přez duchowneho Mikławša Jakubicu, kiž běše z fararjom blizko Žarowa, najskěrje we Łubnicach. Bohužel, njeje so tutón přełožk dla khudoby serbskeho luda ćišćał, leži hišće dźensa w rukopisu w kralowskej knihowni w Barlinje. Prěnja ćišćana serbska kniha běchu "spěwaŕske" wudate wot duchowneho Albina Mollera w Třupcu 1587, jim so přizamkny 1597 hornjoserbski katechismus wot Warichia a 1610 delnjoserbski katechismus, spisany wot Handrija Tary, kiž běše z fararjom we Friedersdorfje pola Lěskowa, rodźeny pak z Mužakowa.
Po tutych prěnich pospytach nastawokoło lěta 1700 mócniše hibanje za serbske pismowstwo a duchowne zastaranje Serbow. Tu mamy předewšim naspomnić Michała Frencela, duchowneho w Kózłach a wot 1663-1706 w Budestecach. Na jeho pohonjenje zeódźe so 1660 w Budyšinje prěnja serbska duchowna konferenca, w kotrejž so pjatnaće duchownych zjednoći k zhromadnemu dźěłu za serbske wosady a tež k zhromadnej pomocy w domjacej nuzy. Frencel přełoži "Nowy zakoń", kiž so 1706 w Žitawje ćišćeše. Tež druzy duchowni spisachu serbske nabožne knihi. W Delnjej Łužicy přełoži "Nowy zakoń" G. Fabricius, duchowny w Kórjenju a po zdźišo superintendent w Khoćebuzu a da jón 1709 ćišćeć.
- Author: Bogumił Šwjela (public domain)
- Source: http://texty.citanka.cz/pata/sc1-64.html