Kapit se lekoned: ‚Bartje‛
Fat sagom ai, das del dulon so naütölo luniko, ab dö atos el ‚Bartje‛ no baicedom ko om.
‚Bartje‛ neai naütom oki. Atos sekon klüliko de utos, das om, pato ün hitüp, labom jäfotis so jeikiko mödikis.
Ekö! bü val lusöp dabinon ko cäfs, e gasterotils, e frogs e vataratse vol fulik me klänöfots bevü lämnad e vataplans. Fomälolös seimna, das rat dabinonöv, kel svimonöv da lusöp et‚u das paikil takonöv us, nendas zeiloyöv oni me ston‚atos binonöv ga pidabik! Benö! täno frambods natädik dabinons in kvärepafotils su daemils vü läneds, kels nu nog florons‚ab kelis ga ya nu mutoy kontrolön aldeliko ad deplökön sunädiko bälis urediköl, büä blods oyik oküpoms onis. E gadil oyik, kel muton pasämikebön. E kroligs oyik su vietädafel. E jikapar vietik, kel i nendoto vilof labön topili votik‚ven edelufidof nenyebio äsvo jeifölo sirkili fela. E bödanästs valik, kelis sevom. E telna a vig petrolaman ko vab mismelöl omik. Benö! finükolös te numädi olik!
E täno as resärfot mödot gretik daülanas dabinon, kelis kanoy visitön. Ab binos gudikum, if no neodoy onis, ibä daülans nemödik dabinons, kelis kanoy konfidön. Tikädoyös samo fati okik! atan binon nog gudikünan valikanas‚ed om givom oye flapemili sui blit oyik, te bi binoy bäldikuman‚ed om igo büdom oyedemü atos ad ramenön klotiflapömi de masad. Mot vokof oyi ko logod flenöfik, e pas, ven binoy täno lä of, klülikos‚das edunoy bosi, keli no edaloy dunön, ed of tülof lili oyik. Kapenan e dünans omik klänedoms oyi dis boadakrugüls, e täno lefredoms. Balan feilanas koedom vobön oyi dü düp lafik len lesulaskal efärmediköl‚e votikan kodom oyi ad ramenön nadi e fadi ad fäinägön dönu hogi bludik in gug svina ebo pepugöla. Daülans, pato if no soelons, vilöfo töbidons ad fopülükön hipulis smalik‚pläsif labons jäfotis vemo mödikis, ibä täno zunetons u momofons oyi. Demü kod at ‚Bartje‛ buükom ad blebön soelik. Om jäfikom buikumo me cäfs e jikapar e vatarats. E pö naeds vemo nemödiks golom lü el ‚Hendek-Jan‛: jibiravan. Etan ai binom soelik, e kludo no so riskädik. Ed etan labom dö dins voiko cedi ot äsä om: i om konfidom menis no plu, kas logom onis.
Adelo ‚Bartje‛ primom dönu lä lusöp. Ramenom gäliäri smalik se divöp kälöfiko fa om peklänedöl dis sigayeb in barak‚grämom donio ve lusöpajol pebrekotöl, e kropom lestiliko ad lükön gasterotilis. Boadajuks omik fimasugons okis nevifiko ini släm mismelöl, ab om no küpom osi. Blegükom oki love vat braunik e logom. Jäfälom lölöfiko ko lülogam dilila vola len futs okik. In nefinöf lefogarägs vietik tel vebons ve silaglöpot hulöl, in kel vataplans vulons. Trup pijunas beifliton ko lufuts löpio pelüodüköls‚vegon sekü büd nelilamovik in blegod japälik, e lägon oki len nufafäit. Us i föfafasadil slobik kledöl dabinon ko fenäts tel e yan grünik, kel binon lafo maifik. Smok blövik sadon se cim. E nilo logod fefik ela ‚Bartje‛ dabinon, kel logon. Se töpil slapik nu vataraänid süikon, steigon bälidi oka se sürfat vata e nepubon ko glöp largentik glimik ini plifäds yäkila. . . E cäfil ko lufutils goldik grämon bevü brul kaulas da fot tio nedugolovik lü zeil semik seimo in dib klänöfik. Mu nilü jol früganed kripon se bokodil tubafomik oka, e mufükon senidölo kapi oka lü lüods valik. . . Ekö! us pijuns dönu beivebons. Ed in fleks vifik gasterotils tel:bal gedik e po on bal magifiko kölagik, jutons da fot e pöjutons odi jü fo pär boadajukas.
El ‚Bartje‛ gleipom - pun omik dädükon sili e voli - ab gasterotils eskeapons.
„Binos vemo pidabik!“ ‚Bartje‛ seifölo sagom ninälo, e täno savälöfikom. Gleipom suidiko len tuif yeba. Sui vat jad pubon, e su ponil mot omik stanof, ko slivs pedriböl e ko logod suetik, in smel sobavata e klorinazema.
„O hilupul! mutol-li dönu padisblunön ko kap olik ini vat?“
Etosi edunof seimna. Igleipof omi süpo len lögs omik, ed ibufof kapi omik mö naeds anik ini vat, äsä böridabufömi in böridatüb‚ad säkösömükön ome laidaduni skänik et. Ibinos jeikiko teifülik, ed Ün soar et in bed nog äjäfom ad sestörülön lämnadi se lils oka. Tü del äsä adel mot kanoföv labön desini ad dönuön atosi. Demü kod at ‚Bartje‛ spido löükom oki.
„Nö! o motil! atos no zesüdon.“
Töbiko livükom tirölo boadajukis oka. Atos davedükon tonis slürföl kidas. Lögs omik binons stifiks ä doliks.
„Kömolöd isio!“
„Si! o motil!“
Kömom, spidöfiko klinÜkom kluinölo boadajukis oka len yeb, e namis oka len pödaflan blitila okik‚e blibom plödü portat namas redik mota. Mikonfido lükom logodi ofik. Bevü frons kuda käfod dabinon, kel lükon. Blümom ad mobunön.
„Kekömolöd ini dom!“
Golof ya föfo su luvegil rovik bakastonas in boadajuks vorik oka. Surads ofik stegons jipuliko se juüp dub lebavetatan pelöpiotiröl. ‚Bartje‛ sökom. „Nu mutoy küpälön“, tikom. „Nu gudikos mödik no okömon. Pläo esagoföv-la sunädo utosi, kelosi tefos. . .“
Ab domo val binon komunik. Putül nog ludrenilon in völaslipöp. El ‚Jan‛ bigik steigom kapi oka se kavil dis at. „O motil! saidos-li nu?“ spuledafads klebns in herem omik. Labom stripis miota su logod stupik okik. Telna ün vig alik mutom güükön pötetis, kels pakipedons dis völaslipöps‚bi sprotons so vemo ün gölayel. Mot no gesagof ome. Zanädof eli ‚Geerte‛, kel stürülof sui jofrät pegüüköl figurilis me zen se filaskal ona. El ‚Riekie‛ tajedof me pötets tel ta yan völaslipöpa. E su tab. . . Su tab kum bonas braunik dabinon: bons braunik efroniköl, esveliköl, emüdiköl.
„Sesukolöd onis nu kratiko!“ mot sagof. In vög ofik liloy smili peklänädöl. „Täno binol hipul brafik! Bevü ons bons blägik dabinons.“
Ga ejekom so vemiko, das redikom jü in töpil vietik oka. Däsperiko logetom lü kum bonas. Ya pemüdúkons, azedelo pofidons.
„Fi!“ sagom nelaodiko. No dalom sagön atosi, ab bons braunik binons so vemiko gagiks! Binons zib naudodikün, kel dabinon. ‚Bartje‛ no sevom, kis binon kod atosa, ab vedom ya luvomitik‚nü betikom blögädi tönik balid, keli mutom cuvön e nüslugön. Tü timül at tiko ya taslugom ta ons.
„Ofidobs-li azedelo bonis braunik?“ vokädom me vögil bisarik ä däsperik.
„Si!“ sagof el ‚Rickie‛, e tajedof ya dönu me pötets. ‚Jan‛ kanitom lidili e jedom sovadiko me pötets dis völaslipöp. Mot emogolof. ‚Bartje‛ leno eküpom atosi. „Fi!“ sagom laodiko e tagom otüpo me futs okik. Vö! nu efopülükof omi! Ebo om mutom sesukön plütüliko bonis, sekü kels oteafom azedelo. Ämutom i ramenön plütüliko klotiflapömi, me kel ägetom flapemili sui seadäm oka. Atos binon din ot. Ab no ozedom atosi. Mutom datikön bosi.
Kavayan frakaton. El ‚Nimpie‛: jikatil gedik dränof oki da slitod yana, zigolof läkölo lumudi oka da cem‚e golof lü fanätabam ad seadön us e lavön oki.
‚Bartje‛ doniogolom ve tridemil kava.
„Kisi sukol-li us?“ ‚Rickie‛ säkof.
„O säkiälan! Vi! if no oseilolöv!“ ‚Baartje‛ tädom glötiko.
Vestigom senido, in kav dagik ninädis skelilas e skalas. Us:. . . pin, us:. . . milig; de at jikat gagik et edrinof tio mifätio, us: . . . diledil pineda in papür knätäröl. Tridodom ta cafádil. Biegädom e doatom in on. Binos blögäd kleböfik. Mögos, das binon pin, ab i bo zibaretil. Deläkom doatis oka. Binos retil pötetas petroivülöl ko läfabrasidaläfs.
Nu mutom keblinön bosi pro ‚Riekie‛, pláo obeträtülof omi. El ‚Jan‛ bigik: dölan et, küpom nosi, etan nog binom in lekev okik. Jedom nameti cärmas lunik vietik ko finots blövik plödio sui glun. Sümons ad vums, ta kels getoy tavummedini. ‚Riekie‛ lecedof zibaretili benosmekiki. Smilof danöfiko ä lekäfiko, e kluinof kälöfiko mudili me nijuüp oka. ‚Bartje‛ rönom plödio ad sukön moti. Binof su vietädafel. Lägof tuülis len sägükamajain.
„O motil! labol-li bo nog retili läfabrasida?“
No lölogof. „Igo if laboböv oni, kikodo atos nitedonöv-li oli?“ säkof ko stofädikniböm vü lips.
„O! nosi, o motil! ab üf ogetoböv azedelo zibaretili et, kio gudiko osesukoböv bonis!“
Stebedom spetäto. Mot mutof smilön. Sagof: „O käfan kiom! ‛Labom mögodi vemo gudiki! "
„Motil odunof-li osi täno?“
„Ba, ab mutob nog sludön dö atos! lilol-li?“
No promof osi fümiko. ‚Bartje‛ no binom kotenik.
„Motil odunof-li osi? sio u no-li?“
„Ag! si! o hipul: säkiälan! Spidolöd ga! mutons papladön sui kvisinafön!“
Danüdom ninio, givom gronastonili okik ele ‚Riekie‛ e flintoinili ele ‚Geertje‛‚tirom eli ‚Jan‛ len kolet omik disao de völaslipöp‚e jatülom omi, jüs krugikom e hokom sekü smil. Täno givom ome flapi tonöl sui glüet omik, tränom stuli läi tab, e primom ad sesukön ziliko bonis malädik. Feifom dönu ya gudikumo ka ädelo, olärnom osi fümiko. Ya nu fredom demü logods blodas. Kio gretiks obinons logs omsik, ven te om ogetom reti läfabrasida!
Mot nükömof, deükof lebaveti lunik oka, maifükof kloti, e ramenof putüli se slipöp omik. Kio zadik ä kio löfik binof kol el ‚Egbert‛! Klädof omi in brads oka, e givof ome löfülanemilis.
„O blatadil, o pupil obik! . . . o smalanil obik, o svinil! . . . o löfäbil lada obik. . .“ Kodof tonilis me lineg oka love om: „ty-ty-ty-ty. . . .“ ed i votikis me lips, soäsä utis, me kels feilan stigädom jevodi oka. Smilof e nutof lü om, ab ‚Egbert‛ no nog smilom. Givof ome i kidilis sui bäldamanalogod fronik ä redik oma. Atosi putüls zesüdiko neodons-la ad glofön, ibä ‚Geertje‛ nu getof onis te seldo, e votikans löliko no plu. Ven fägoy ad golön, ven no plu binoy yunikünan, täno tim löfülanemas e kidilas paseton. Täno binoy „svinil“. Atos binon soik, e binosöv bisarik, if bonosöv votik.
Kio vietik dög mota binon, keli nams braunik ofa nu töbiko süramenons. Me punils bofik oka ‚Egbert‛ gleipom in on, äsva vilom-la leno plu sägleipön oni. Sukom ä senidom me lipils oka, e grunom, äsä svinil. Täno vedom takedik, e drinom, e logils blövik omik logons lü ‚Bartje‛. Dub atos ‚Bartje‛ glömom bonis. Mutom betikön belifoti änuik, ven älogom go dibiko ini lusöp lü sil fagik et. Nefinöf - no knaom suemön atosi - nefinöf i dabinon in logs putüla. ‚Bartje‛ no kanom sagön osi. Votikans kömons ad stanön niliko lä mot. „Pupil obsik“, sagons jonölo, „pupil obsik drinom!“Sagons atosi nelaodiko, äsva resitons plekili. Mot seadof e logof ko smilil stilik sui ‚Egbert‛. Ed in logs ofik nid ot dabinon, äsä ün agöd, e ga sol nu no liton.
Binos vo benofät, das ‚Egbert‛ ekömom. Mot binof ai mödo plitikum, ven elogof in logils omik. Täno glömof kudis okik dü timil. Kuds vedükons moti neflenöfiki e semikna käfiki. Ab nu sagof flenöfiko, das ‚Riekie‛ mutof ramenön tübi sa lavastäpömi‚e gifön ini on vatik koldik e poso bosi vata vamik se cafed. Nu i tauli! „Ed ol: ‚Bartje‛ mutol i dunön bosi pro kosid, ramenolös cafädi gretik pro bons!“
Etosi ‚Bartje‛ dunom. Mot lenükof putüle tuüli sägik, seitof omi dönu ini völaslipöp, pladof bonis sui kvisinafön‚e segolof ad drinön kafi domü jinilädan.
Topäd binon büfiko sefik. ‚Bartje‛ kanom fanön takediko gasterotilis. El ‚Jan‛ bigik dalom kegolön ad dakipön skalili. Atos binon stim pro el ‚Jan‛ bigik. Atan binom hilupul nog mödo smalikum, ka el ‚Bartje‛.
Nu binos zedel. Nu valikans seadons fo boveds vagik okas e stebedons. Cils mutons seilön. Fat ekoboyümom namis heragik gretik oka sui tabasiem e stutom feniko me stutöm stula okik poloveo ta völ. Smel döna e släma väpon de om. Binom nekotenik‚ibä dönu mot no eblümükof valikosi, ven äkömom ini dom. Labom takädatimi düpa te bala ad fidön, ed omutom nelabön slipi oka dü düpafoldil su glun. Mot golof mo e ge e spikodof, spikodof, spikodof. . . Meugof-li süpiko so gudiko kol fat? U steifülof-li ad flenöfükumön meugi omik? Ibä ninälo ai dredälof demü om. Dö kis mot spikof, atos no dudranon ini ‚Bartje‛. No ekanom tüvön zibareti oka. Seadom ko kap leredik, kledölo ä jäfädiko mufölo su stul oka. Binon stulil neflifedik ä mufülik nen stutöm. Binos vo din, das kudomös ad no dedaivülön de on!
Buf! ekö! cafäd ko bons braunik stanon su tab. Mot nelogädikof po fogül. ‚Bartje‛ te logom lespuni boadik; at bekupon fulio bovedis. Mot spikodof in lefog. If bäldikans spikons, yunikans mutons seilön. No plöpom ad sagön vödi bal. Kledom, sagom bosi nelaodiko, mot no küpof osi. U küpof-li sio osi? Kikodo üfo sagof-li nosi? . . .
E nu lespun fulik me bons fogülöl vebon sus boved omik. Nu med te bal ga dabinon ad skeapön de atos! Luvokädom: „No ob!“Moletirom bovedi oka, e lespun pagüükon sus tab.
Spikot finon. Dü timül binos so stilik, äsä in glüg. Ab logabobs densitik fata fronükons flomi omik mifäti spetidölo.
„Diabö!“ vokädom.
„Logolöd ga utosi, keli dunol!“ mot zanof. Splodülof me riprods.
Ab ‚Bartje‛ vokädom dredäliko:„Zibareti oba! . . . mutob labön zibareti oba. Ga epromol ati obe!“
Stanof ya pödü om, tülof lili oma, e kluinof bonis me nam oka ini boved omik. „Hilupul gagik, furmid badik binol! cedol-li, das labob-la timi ad vamükön zibaretis? Tovädolöd bonis anik et lä boved olik! E bonis ofidol! Utosi, kelos binon in cafäd, ofidol, e no bosi votik! Vilol-li bo binön mastan? Ol binol mastan utöpo, kö svipagleipäd binon.“
„Ed ol epromol atosi!“ luvokädom kipölo bradis jelölo love kap oka.
„Nosi epromob. Ofidolöd! Gö!“„Ag si! o säkiälan!“ atosi äsagof. Nosi epromof. Kisi edagetom-li me käf valik oka? ‚Bartje‛ vedom lezunik. Ab in ladäl omik bevü vut e leskan löflamöls vögil dabinon, kel spikon lekäfiko e slüdölo ta atos:„O ‚Bartje‛: hipul oba!“ vögil et sagon, „kio fäkädikol! Atosi ga ekanol sevön. Men nonik ga dabinon, kel binon konfidovik. Klüliko eglömof osi! Ab seilolöd! o ‚Bartje‛! e fidolöd! Cuvolöd e slugolöd, jüs boved olik ovagon! Klänedolöd smugo dili bonas ini poks blita olik! atos binon sio mögik, nendas logoy osi. U koedolöd falön onis disi tab, ba kat ofidon-la onis! Ab seilolöd! Atos binon sapikün! Mög votik no dabinon. . .“
Ab ‚Bartje‛ binom no plu el ‚Bartje‛ ot, kel ai sevom, jü pün kinik kanom dunön nenriskodo. Vögil nuneodn mäpetikumo, leroron: „Seilolöd! seilolöd! seilolöd!“Ab ‚Bartje‛ no kanom seilön.
„No esötolöd seadön so lunüpiko domü jinilädan ad luspikön ko of!“ hipul at luvokädom süpo. Atos binon vaf lätik ä balik oma. Binos brekot teina, kel söton vunön moti, ab kel ogejokon täno sui kap hitik oma.
Te fat blebom takedik. ‚Bartje‛ binom el ‚Bartje‛, e fovo din no tefon omi. Binos dinäd bevü jimatan e hicil. Binos te pidabik, das vedos dönu so vemo latik, büä kanom primön fidädi. Ab blods, kels i mutoms fidön bonis, vokädoms leskano: „O! mäpüdavödan kiom!“Söril primof ad drenön. El ‚Jan‛ bigik blotkom tio disi tab, ven mot fäkädälo beijutedof pödü om. E täno ko flum mäpetik riprodas, lil votik ela ‚Bartje‛ muton sufön bläfodi.
Fat finükom jovi.
„Mutobs plekön!“ vokädom laodiko.
Detirom luhäti oka.
Täno nams valik pakoboyümons, logs färmikons. Binos stilik. Plä tikit galükamagloka, kel tonon, äsä mirön jevoda: ‚tik, rik-tik, rik-ke-tik, rik-ke-tik, rik-tik, rik-tik, tik. . . ‛Plä hek ela ‚Bartje‛. Binos bisarik, ‚Bartje‛ no kanom drenön. Dremom löliko. Lils omik lehitons. Plekön. . . Ekoboyümom namis okik, punilis dremöl ä miotikis dub rumäg, e stonils, e gasterotils. Ab no kanom färmükön logis okik. Logs lehitik oma logons vali:
Kapis peblegüköl vel po kölümils slenik fogüla. Fati pödü luhät omik. Eli ‚Gert‛, kel sesteigom tomölo linegi oka. Logodi lezunik ehitiköl mota e lipis pleki tisagölis ofa. E bonis su boved okik. Ets labons logodilis. Ekräkons. Labons mudilis, kels grinons kol ‚Bartje‛. E fogülons. ‚Bartje‛ sevom, das no ofidom onis azedelo.
Fat bruvom ad malön, das efinükom plekami, e süikom de plöd luhäta oka.
„O ‚Gert‛!“ sagom.
„O Söl! benedolös zibi at! ‚Amen‛!“ el ‚Gert‛ plekom.
„O ‚Arie‛!“
„O-o Söl! be-benedolös zi-zibi at! ‚A-ameon‛!“
„O ‚Bartje‛!“
Blebos stilik. . .
Nu sagom laodikumo: „O ‚Bartje‛!“
Stil dredilikum. . .
„O Söl! benedolös zibi. . .“, el ‚Riekie‛ primof ko lipils dremöl.
Ab vög fata drumon laodikumo löpü atos: „Nö! binolöd stilik! El ‚Bartje‛ mutom plekön! o ‚Bartje‛! plekolöd! diabö!“.
E nog ai ton nonik kömon se mud ela ‚Bartje‛. ‚Bartje‛ seadom löiko ko namils pekoboyümöl, e logs lü boved oka legetöls. Pebos vemöfiko in kap oma, logod omik binon tio so redik, äsä lils ledolik oma. Binos del bisarik! Kiöpao el ‚Bartje‛ dagetom-li kuradi? Stil binon teifülik. Mistom onu osplodülon. Dredäl e lejek fogülons se bons.
O! el ‚Barte‛ binom jeikiko dredälik. Binom i luvomitik, mutom tio vomitön. Ab in ninäl omik bos dabinon: bos bisarik ä fümädik, atos binon nämikum ka votikos valik. Seadom us, no kanom dunön votiko. Binom stupik ad kondötön so, ibä gaenoy neföro boside daülans medü mekäd. Süadölo dö peräd mutom binön notiko volutik. Binos pidabik, das volutom nu ta fat, ibä fat e ‚Bartje‛ dutoms lü od. Ven ‚Bartje‛ betikom atosi, mutom lölogön. Logoms dü timül odi, man gretik e hipul smalik, in yäks blövik sümik, labölo logis leigo lezunikis. Logs et flamülons tädiko. Mijästidoms logodis oksik. I pö bofikans lebeg semik dabinon, ed i pläid stilik stabü flenäd omsik: Yilidolös ga! o flenädan! . . . klemolös ga! . . . Logs komipons, vol moflaon. Nu tefos nämädi fatik. Olaidälom, jüs din oblegikon ud obrekon, nü igo milna tefos eli ‚Bartje‛.
Flap drumöl sui tab tonon.
„Benö! oplekol-li nu? . . .“
Bos votik nog kömon: blasfäm knätäröl. ‚Bartje‛ blotikom de jek. Vedom ninälo koldik ä stifik sekü dalestüm. Ab ‚Bartje‛ no binom plu el ‚Bartje‛. Lülogom moti, slugom, slugom‚. . . e sagom: „No plekob pro bons braunik.“
E täno valikos jenon so vifiko. Stul fata juton ta völ, ‚Bartje‛ svonom da lut, futs omik joikons bovedi de tab. ‚Riekie‛ padogolof, valikans yamons. „O ‚Albert‛! prüdö! binom nog cil!“„O fat! o! o! o fat!“Ab nam tülumik fata flapon vemöfiko sui blitil ela ‚Bartje‛. Ed el ‚Bartje‛ käfik ä takedik ecenom ad vutälan smalik. Tridodom, beitom, e flapom züöpio. Lerorom: „Neai! neai! neai! . . .“
Täno mot maifükof yani lemaifiko, e fat joikom omi plödio.
„E diab ramenonös oli, if riskol-la ad dunön nog stepi bal love soliad doma obsik!“ fat darorom hekölo.
„Binol vo äsä nim sovadik!“ mot vokädof. „Sukolöd üfo domi votik! Vilobs no plu labön fümädälani soik!“
„Binos soik!“ fat siom, pesüpädölo dub datikot nulik at. „Mogololöd te! Sukolöd fati votik e moti votik! E vi! if labolöv kÜni ad gekömön isio!“
Yan fäijutedon.
Se Volapükagased pro Nedänapükans 1940, Nüm: 2, Pads: 11-18.