Läd paelik boatik
Älabof bukiselidöpili feinik su el ‚Boulevard du Montparnasse‛, nilü gul, kö el ‚Closerie des Lilas‛ ätopon: bridöp sevädik täläkta sümbolavik, e büsidil ofik go no äbion nedigädik in nil literatavik et. Dabükots nulikün lautanas gudikün us ai äbinons po fenäts; päjonodons us ko güt cädik; samäd te bal buka alik äbinon us, vio famik lautan e vio dunikamälik dabükan ona bö abinons-la; tumis gretik lebukas vogikün: bundanükam vola dub bos stunüköl u dub bos stunükami nunädöl, no ätuvoy us. Äbinos bo, mutobs niludön atosi, no löliko ma ced prodanas dafümik‚ ab so äbinos plu ma ced ela ‚Madame Reteil‛: läd „büsida“, kel äjonodof lautanis in sälun‚ in sälun veluvik seidetöpa okik, kö komians ästanons takediko‚ in fagot pötik de ods, soaliko ed al ko spad pro sogäl lönik, kel pöton pö pub raistokratik, kel buk ga nog seimna binon. Ven dabükan isedon käläbi bukik oka ini vol ko köväd küpidiko redik zü koap ona‚ su kel kaliets patik onik pinotädons, ädesumof zönüli Spanyäniko logotöli‚ büä älületof cili somik ini sälun oka. Äbinos ba stöfiko nefrutik, äbinos böladik pro krütans‚ kels äkanons gebön notedi somik asä nüdugavödi yegeda okas‚ ab ädunof osi. Mögiko ätudigidof so dunölo diseinis prodanas, e fümiko cädi konsumanas‚ ab so äbleibof leigön lü ok it.
Ibä ‚Madame Reteil‛ äbinof läd feinik. Logot ofik, atos veraton, no äbinon löliko plitik pro of. Ägolof vemo boatiko; ab äkamufof atosi medü gol mögiküno nemödik. Äjemof igo, das ägolof boatiko; no bo demü ok it, ab sio demü himatan imatiteilöl oka, kele ädebof dani kodü boat et. Hiel ‚Reteil‛ äbinom pösod grobik, - mögiko, binom nog soik - kel älabom glepädis fäkädäla, e täno äkondötom, äsä lunim. Pö bal pötas et - no isevof saido vifiko, kö om ipladom kepiti okik - ijoikom jimatanili yunik okik grobiko flanio; so grobiko ä neküpäliko, das ifalof love püfisugian; ed atos ikodon fädiko breki hipaboma ofik, kel, i dönu fädiko, badiko pinätükon fa haratasanan. If äkonof fiedanes anik kodi at boata okik, neai änedunof ad kazetön vemo fädotis valik et‚ du joik primik, kel i nevoiko ibinon joik balid, sekü kel ireafof ini miserab‚ päklänädon mögiküno lunüpiko fa of. Ed if joik et, pos säks dönuamik, e bi jiflen vönädik, kel äsevof vali, i äkomof, fino pämänioton‚ täno älabof nog säkusadis mödik: ‚Monsieur Reteil‛ äbinom boso mäpetik, leno sekü natäl, o nö! ab krig ivedükom omi grobikumi, kas äbinom natälo. ‚Monsieur Reteil‛ äbinom reto man meritabik, kel ilöpikom dü krig de soldat komunik ad kapiten; us iditibom i neflene joikis mödik; ab atos ibinon klüliko vemo lobabik. Ed ag! if soman täno dönukömom ini lif sifädik, vo-li? ‚Tout savoir, c‛est tout pardonner‛. ‚Madame Reteil‛ ipardof ome ya sis lunüp, jenoti at e dinis nog mödo mödikumis. Nu nos plu ädabinon, keli äkanoföv pardön, ibä äbinom moik ya sis yels mödik, ko läd de bötädatab‚ ed of iposblibof nen kosidameds.
Ab mens gudik i ai dabinons, vo-li? Lesioy obes atosi so suvo. ‚Madame Reteil‛ äplakof osi, jiflen ofa, kel i imatikof boso nesüeniko, äbinof nu in el ‚bistro‛, o nö! so no ädaloy nemön oni, äbinon kafibötöp vemo gidöfik; e himatan ofik: söl kafibötöpa, älabom sio timülis gudöfik‚ ed ün timül gudöfik somik, kü pikonsälidom fa jimatan oka dö fät ela ‚Madame Reteil‛‚ ikratom ko doat luimik po lil oka, ed isagom: „Dö kis labof-li noli?“
Benö! nö!... voiko noli... Stebedolös boso! löfof vemo reidi! Täno mutof primön bukatedi; e prünabukemi! Prünabukem binon magifik: prünooy buki, atos prodon zao frani bal a vig‚ ed atos binon gaenod rafinik! Vö! mutoy pelön pro buk somik, ab atosi gegetoy vifiko. Jiflen ela ‚Madame Reteil‛ änutof medito. Täno äsagof: „Pro atos mon paneodon. Ad fünön büsidi somik.“ E täno man äbetikom eli ‚Dubonnet‛ e nog manis cädik anik jäfüda okik, ed äsagom: „Ati mutof begön dabükanes. Leigo äsä vinabüsids gretik epladons obi ini büsik obik! Atos binon ga otos!“
Si! atos äbinon nebefeitovik; äbinos din jenöfik. E ‚Madame Reteil‛ ägolof ad tivön ko dabükans. Äbinos zigol fikulik, dub lög boatik et, zigzago da ‚Paris‛; ab pro jenets somik ebo el ‚métro‛ pidatuvon, do tridems mödik et i äbinons vemo töbiks. Ab if mutoy, vo-li?... ‚Madame Reteil‛ ävedof dubo boso mägik, ed ädagetof köli paelik, kel öblibon fovo pö of; äseatof kluo galiko dü neits ömik, bi no äkanof slipön sekü fen‚ ab äsevof: mödikans binons soiks in ‚Paris‛! Ed if betikoy atosi, ti senäloy, das sötos binön so, e sufodoy in fät oka...
Pos zigol dü dels deg älabof fe benoseki saidik! Benö! so badim oyik gloriko palenoädon! Dabükans gudaladälik vo dabinoms, kels sio viloms yufön vomili so pidabiki, kel seadof zuo so neskiliko fo oms! Pato if leigüpiko magädof legudiko, e tedot, keli mobof, igo nog kanonöv binön bo frutik! Täno as dabükan meugoy göniko, e sagoy nobaladäliko, das kanoy steifülön osi. Garans no dabinons-li? Ö! si! atos sio gretükumon klüliko riskodi; ab atos kanon padiskotön. ‚Madame Reteil‛ no äsevof kuratiko, kis el padiskotön äbinon, ed änutof ye zogiko siiko... Söl liegik et in bür magifik oka, - e züamo divs kion lebukas jönik! - kel älülogom so jovialiko ä leigüpo vestigölo, ämeugom klülabiko sio gudiko kol of! E no äsagom-li igo: „Gö! binobs su taled ad yufön odis, ‚n‛est-ce pas, ma petite madame‛?“
Kluo ädispenof ye sunädiko e nes reidön oni - pipenon so penüliko, ed äjinos so mikonfidik‚ if äluxamoy büiko löliko konoti so gretiki - balädili; äblamom igo nog gudöfiko ofi, bi ädispenof nen luxam anik: „O lädil! o lädil!“ äsagom smililö me vögäd pönöl, „dispenolös neai, nes elogol uti, keli dispenol!“
Ägesmilof ye bosilo ko logodil paelik ofik, ed älovegivof dönu ome bledili. Benö! si! äbinof no nog jibüsidan, do äjäfof ad vedön jiatan!
Ün del balidfovik ägolof lü jiflen. Äcedof ai boso naudodikik ad nügolön ini el ‚bistro‛; pidugälof boso seväriko, fat ofik äbinom calan. Ab man ela ‚bistro‛ - nö! kafibötöpa gidöfik - ävüdom ofi sunädo ini cem‚ ed äsäkom ofe, kisi ävilof drinön. Ästigädom vemo, ed äkonsälom ofe, ad sumön ribedabälageini; älabom ribedabälageini süperik! E täno äloseidof jiflene okik balädi, kel äreidof oni ko logabobs fronik, ed äsagof:
„‚Ma chère‛! lio mögos-li, das edispenol eti? Binom päridükamabaläd!“
Benö! atos äjinon lü of ga neluveratik; fe „äbinon ye zesüdik demü fomed“, dabükan isagom, äbinom man vo flenöfik! E, benö! binon bo no so badik! „Badik-li? Ag! soäsä vilol cedön atosi, ab buks valik blebons dalabot omik, flagoviks tü timül alik‚ atos sinifon völad lölik, dü tim, das no nog pepelons, ko fien dötumas jöl... Me kis täno mutol-li kosidön? o pöfülan!“ „Benö! si! ab esagom, das leno änedob spidön ad fipelön, foldil bal a yel äsaidon. E zuo garanom ga i domiloatamoni!“ Jiflen no ägespikof so sunädo. Täno äsagof nelaodiko e keliedölo, soäsä spikoy ko cil malädik: „Om fümiko no nedom flagön spidi, ibä getom dötumis 8‚ ed atos no dö mon oka, ab dö suäm detülatedik bukas okik... E kanom likitükön oli ün timül alik... Benö! spelob, das olabol benoseki in büsid olik, ab fipelolöd täno mögiküno vifiko‚ e bligidolöd poso balädi gudikum!“ ‚Madame Reteil‛ älogof plu stuniko ka jekiko; no äsuemof gudiko dini; ‚Marie‛ äcedof osi fümiko vemo badiki... Ab, if büsid nu ye plöponös!...
Läbiko äplöpos. Sio no sunädo, ab ven ämutof pelön pos muls kil loatamoni, e suäm at no äbinon lölöfik‚ ga kädabuk ofik ätemunon tedädi so laiduliko pluiköli‚ das himatan jiflena ga sio ävliom prünön franis 800 ädeföl; deb ome äbinon gudikum ka dalabotane, äplänom. Benö! e dö suäm at no nedof pelön fieni. Fe, pos dels degfol pifipelon.
E nu büsid äjäfidon aigudikumo. Mens ibinons jünu no vemo plitiks kol of, ab sül, si! at äyufon! Ag! e mens voiko ga i äyufons! ‚Madame Reteil‛ äkredof vilöfiko gudikosi dö mens, ed ekö! atosi äkanof dunön! Ibä äjäridon gudiko; jenöfö! büsid äjäfidon gudiko! Ätopon boso ebo vü harat studanas ed ut lekananas‚ e studans e lekanans binons mens, kels pö pös ömik spatons boso in züamöp nilikün‚ ed ebo ven atos tänbo äbinon saidik, ed ävedons boso feniks‚ - elans di ‚Parins vedons vifiko feniks - täno älogons fenäti feinik et, kel älabon fluni boso benüköli, bosi plitülik ä jöniki, ed eli ‚quelque chose de reposant‛; e fino älelogoy vemo takedikumo bukis, if is ed us te buk balatik ädabinon; if ‚Madame Reteil‛ iseidetof onis so sekü frutispet, ko reklamäl gütikün, no ikanof datikön osi gudikumo. E zuo prünabukem! At äbinon in cem po selidöp, kel äfomon ko at löloti bal‚ äbinos us te boso dagikum, us kluo litil smalik äfilon, ab dis kapüt jönik; us spadül plitöfik ädabinon‚ ed us ‚Madame Reteil‛ äseadof, kösömiko sogü jipul yunik seimik se niläd‚ ibä ikosükof oki ko mens anik, e pato jipuls yunik äcedofs osi vemo plitöfiki lomü of‚ ed ädunofs ofe konotis lefredik yofik. Semikna täno bukiloenans äkömoms; äkanoy bonedön kadi a frans teldeg, lonöfiki dü muls kil, e küpolös: nu ya kads tum pisegivons! e ‚Madame‛, kel äcedof osi as blig okik ad bleböv sevik tefü jäfüd oka‚ äkanof givön konsäli vemo gudiki, e sagön kis äbinon jönik e kis no. I jipuls yunik ävüikofs spikavifiko ä vemo fümäliko me sagod loba literatavik; e finö! krüt et no äbinon ai legudiko motivabik, soäsä calokrütans kanons dunön atosi so jöniko‚ ab äbinon semikna ga grutik, leigo äsä ‚Molière‛ äcedom frutiki cödoti jikvisinana oka. Büsid ävedon gretikum, ‚Madame Reteil‛ sapiko pekonsälöl, äläremof prüdiko e täläktiko‚ ed äpelof nu kädöfiko grosülatedasuämi, ed ägetof ad at nog rabati‚ ed üns oar seimik, ven äseatof in bed, ätikof, ätikof sevälöfo: „Lif binon ga plitik, binob attimo voiko läbik.“ Binos veratik, äbinos dabin nelelivik, no äkanoy sagolön mödiko‚ ab ‚Madame Reteil‛ no älabof neodi mödik ad segolön. Ägolof ibo ga no fasiliko, ed älabof bukis jönik valik et! Nö! äbinof vemo kotenik, e danöfik...
Täno ävedos nog jönikum. Täno el ‚Antonio‛ äkömom.
‚Antonio‛ äbinom Litaliyänan; äsä äklülädos saidiko sekü nem omik; ab älödom ya dü yels degfol in ‚Paris‛. Äbinom poedan, bal jiflenilas ela ‚Madame Reteil‛ ikonof ofe, no nen vögäd dasenälik‚ e ‚Madame Reteil‛ pistimof dub visit poedana ad bukem oka. No ästanom us in pödacem kluo äs men komunik, ab äs nämätan, voiko pluuneplu äs lafagod. No äsäkom konsäli, benö! bo no, vo-li? - ed älasumom bukis de tab ko logot vemo lekrütik vü dom e nädäg, nekälo e löpo; ed igo jiflenis spikotälikün ela ‚Madame Reteil‛ äseilofs. Täno älogom ini on, ed äjedom oni nekälo dönu sui dunetatab‚ u güiko äpladom oni usio prüdiko e meditiko, du loged omik äbleibon logetön föfio. Äbinos vemo magädabik, ed ämutoy sio puuneplu leplekön omi. Ab fino ga no äbinom god lölik u lafik, ab man; e kluo bal jiflenas i ya äsäkof seimna, ven ibinom us mö naeds bo kil:
„Lifayelis kimödotik bo labom-li?“ E: „Matom-li bo?“
Benö! bo no ämatom; poedans no matoms; sio utans literata klatädik, tuvoy, das jimatans omas pamäniotofs in julabukils valik; ab poedans ela ‚Montparnasse‛ no matikoms. Kösömiko no laboms moni ad kosididön jimatani, ab somikosi betikoy te ye pülatimiko‚ e kläno, e täno mojedoy vätälis nedigöfik somik se tikäl oka‚ e sagoy: „Ag! nö! - pösod soik lifom tuvemo in sfers löpikum“. Pro men vemo dinöfälik atos sinifon zao otosi. Ab men no dinöfälik logon pö els „sfers löpikum“ t elöpio e dasenälon.
Jiflenils ela „Madame Reteil“ no äbinofs mens dinöfälik; e ‚Madame Reteil‛ voiko i no. Ab äbinof sio men boso motik; ed äküpof, das ‚Monsieur Antonio‛ älabom logoti vemo penekälöli. Ed i no vemo pedanulüdöli. Ed ädatikof - ön mod zadälikün - pötis ad menodön boso atosi.
Tefü nedanulüdam atos no äbinon so vemo fikulik. ‚Monsieur Antonio‛ äkömom, if äkömom, kösömiko tüi düp lulid. ‚Madame Reteil‛, kel tefü ok it älifof zao pöfädiko, änüdugof eli ‚goûter‛. Tied ädabinon, e kaf ädabinon; ko milig mödik; - ibä milig äbinon vemo nulüdöfik; ed atosi ‚Monsieur Antonio‛ äneodom. Ed els ‚sandwiches‛; els ‚sandwiches‛ benosmekik, gudiko ä me dins nulüdöfik pebeseitöls. E, diabö! ün fagot domas anik de ofik selidóp Litaliyänik ädabinon; us äremof daifotis Litaliyänik valasotik... Benö! ven ‚Monsieur Antonio‛ kömom, ga fümo olöfom atis.
‚Monsieur Antonio‛ äkömom, - ‚Seadobs ebo pö el ‚goûter‛, ‚sandwich‛...“ ‚Monsieur Antonio‛ ätovülom logabobis, äsva ätefos mobi dodik; ab voiko ya iküpom me nud e logs eli ‚salami‛, ed äsmililom boso ä bönikölo‚ ed ägleipom gutöfiko eli ‚sandwich‛ gretikün de bov, ed äbeitom oni ko benäd gretikün... Magifiko atos äplöpon! Ävedof stilik dub atos. Poso äflekom oki dönu sunädo lü buks; - ab büä äsegolom da yan, äplöpos - ed atos igo no äbinon fikulik! - ad koedön fidön ome nog telis. E du voto äkömom kösömiko telna a vig, nu äkömom dönu tü del balidfovik! ‚Madame Reteil‛ no ispetöfof ad atos, ab äsedof nunani lü selidöp Litaliyänik; ed ädekötof ko lezil gretik in el ‚salle à manger‛ ofik diledis anik boda; - ed älabof dönu benoseki! E täno äkudof, ad no plu binön neblümik tü del seimik. Fe i ‚Monsieur Antonio‛.
„Zibön faemanis e klotön nüdanis‚“ - atos binon koboyüm fümik büdedas saludik. ‚Monsieur Antonio‛ no äbinom nüdik, ab vö! ad spikön so, om ga sio ädutädom in rubrig et. Alo pö om mödikos ädabinon, kel äbinon nätükabik... Ed atos äbinon nu, dub stad nulüdama e kosäd plitöfik, fasilikum. „O! ‚monsieur‛! - sleit kio gretik ekömom ini gun olik!“
Voiko no äkanoy töbiko spikön dö el „kömön“, sleit ädabinon us ya dü vigs, äbinon dutöfik ad gun; ab vö! so äbinos zadälikum... E ‚Madame‛ nog älabof gunili läxhimatana ofik... E - no nedobs gebön vödis mödik - äkälof ko kud zadik e vemo dalestümik aiplu klotis ela ‚Monsieur Antonio‛.
‚Monsieur Antonio‛ ävilöfom ad plidön osi; äbinom lafagod benädik... Ab pos vigs anik ävedom „meditik“. Sevabo: atos ávedom, ven äspatom lü cemil okik. Ven äbinom lomü ‚Madame Reteil‛, ävedom sekü medit et löföfik. Fümiko löföfik. E boso glumaladälik. E no plu äjedom te logedis sublimik ini lut, e logedis nekälik ini buks‚ ab äjedom i logedis asä „klänikis“ pediseinölis lü ‚Madame Reteil‛. Ag! vio kläniks pidiseinons! Ab disein sio i äbinon, das ‚Madame Reteil‛ öküpoföv onis. E ‚Madam reteil‛ äküpof onis; e do äbinof kösömiko paelik, täno äredikof. Ibä si! isenälof oki sio läbiki; ab ad binön lölöfiko läbik, ga bos ädefon pö of. Pato: bosi ad zadidön ed ad kälön; - e neodi at ‚Monsieur Antonio‛ äkanom saidükön lölöfiko. Älabom mödikosi kälabik. Ab ad pazadidön ok it, alo ad paträitön ko senäls zadidöl‚ - atos ga sio äbinon vip ninälikum klänik ela ‚Madame Reteil‛.
Drimamagots ofik dö gretäl ela ‚Monsieur Antonio‛ voiko no plu äbinons so nämöfiks, pos tim anik. No äbinof jistupädan somik, äsä jiflenils; logof mödikumosi lifa. Ab dub atos kluo no äneodof drimamagotis so vemo mödikis. Te: ad no binön löliko vom soalik bäldik...
Binos boso lügik e boso dolik ad konön löliko veitöfiko jenädi. Is at binon go brefiko:
‚Monsieur Antonio‛ äjonom ofe vipabi konsälana literatavik pro büsik ofik. ‚Madame Reteil‛ äbaicedof ko atos, ed änutof. ‚Monseiur Antonio‛ äblöfädom vipabi ad lödön boso nilikumo; pro konsälan literatavik. ‚Madame Reteil‛ nog älabof cemi labülabik. ‚Monsieur Antonio‛ no änedom dagetön mesedi, o nö! te dilodili gaenoda. Ed om as man - äd as poedan - ökanomöv tivön magädabiko ko dabükans... Ävedom fino boso kekompenan.
E ‚Madame Reteil‛ ävedof pianiko nog boso paelikum, kas ya äbinof.
Se Volapükagased pro Nedänapükans 1942, Nüm: 2, Pads: 9-12; 1946, Nüm: 3, Pads: 20-21, Nüm: 4, Pad: 25.