Le ciastel dles stries

by Angelo Trebo

Le ciastel dles stries. Opereta ladina.

Angelo Trebo y Jepele Frontull

 
Porsones
Jan n paur rich
Julia söa fia
Merch so fi
Poldele iagher
Tita famëi
Förster
le cor: fanc y fanceles
iestimont: le guant da paur da zacan
scenar: stöa da paur tal pröm y terzo at
na stöa rota y vera da ciastel tal sec. at



I. at
Stöa da paur - fanceles fira y fej cialza, fanc föma tabach

Ciancia I:
Cor: Al vën tan scür y net;
les stries bala encërch
a odëi sce düc é te let;
la löna lunc y lerch
lomina desco arjont.
Jan: Che se tëm dles stries?
Ares n'é nia ries.
I ne crëii nia
ch'al sii öna na stria.
Cor: Al vën tan scür ...
Jan: Scür o net o de
döt anfat a me.
Leri, lotri, bai,
a düc a pënch i stái.
Cor: Al vën ...
Jan: L'orco ái odü
fosch y döt en fü,
ia en chël ciastel (mostra da finestra fora).
Al ea n bor vicel.
Poldele: (vën da üsc ete) Bona sëra!
Jan: Bona sëra!
Cor: Bona sëra! Bona sëra! (düc endolater)
(le cor s'an vá)
Jan: Poldele, che te vëgnes tan tert ciamó ensnet! Falel valch?
Poldele: Haha! Falé ne falel nia no. Sc'i sesses, mio bun Jan, tan ch'ara mo moca ensnet! Ponsesse, döt le de i ái apaissé a n rehl; canch'i minâ de i dé na fömada, Dio m'al pordoni, édl le cian co mo menâ na ciöra empede n rehl!
Jan: Na müla oste dí?
Poldele: Na na, na ciöra da corgn.
Jan: Haha, na ciöra de rehl da corgn ne n'ái nino mai no odü.
Poldele: Aha, minëis' na müla de rehl! Nana, bën na dërta, na patassa, Dio m'al pordoni, ciamó lapró.
Jan: A na dërta! Spo pa, i aste pa trat n bot?
Poldele: Prësc i essi trat dal gran sënn, Dio m'al pordoni.

Jan: Mo empó no trat?
Poldele: No daldöt; i mo dodi da le dí. Canch'i orea i trá, Dio m'al pordoni, spo m'anadêi pormó ch'i ne n'â nia ciarié le slop.
Jan: Hahaha! Tö mësses ester le dër iagher, sce te saltes döt le de zonza slop ciarié.
Poldele: Ponsesse, sën sunse salté da doman cina sën, Dio m'al pordoni, con le slop y sën ái na fan ch'i á da fá da roé a ciasa.
Jan: Spo staste atló!
Oste avëi vin?
Poldele: Na, i ne bëri nia vin.
Jan: Val' da mangé?
Poldele: Na, chël ciamó demanco. I mëssi jí a ciasa; al vën scür.
Jan: Scür édl belo sën trëi ores; sën édl anfat, sce te stas ciamó n pez atló. Julia!
(dij a Julia co vën da üsc ete) Porta vin y val' da mangé!
(Julia porta vin y liagnes; s'an vá)
Poldele: Sc'i á pö dit ch'i ne n'ó nia.
Jan: Poldele, bër y mangia!
Poldele: A, sc'al ne m'an dleta nia ch'i á mangé y boü döt le de - mo ciarcé mëssi empó. Prindesc, Jan!
(bër fora le goto te n iade)
De bun picio vin. Lesier mo sál a me; al é empó bun ch'al é almanco sterch. (bër fora le goto)

JAN Sën, Poldele, cunta: ci dij le förster de mio fi?
POLDELE De osc fi Merch minëise? Hm, püch y nia, mo jont baia de nosc teater!
JAN De nosc teater? Hahaha, ci pa?
POLDELE Che jont vën alerch atló a fá dejordini y picés – Dio m'al pordoni.
JAN Hahaha, a fá picés! Sc'al i tomass pö ciamó ete val' plü damat da montí a cöstes vedles.
POLDELE Lascesse mo dí, berba Jan: Les mormoraziuns dles vedles y la misericordia de Dio – Dio m'al pordoni – n'á mai albü na fin, tan che monn é monn. I mo ponsi ensciö, Jan: sc'al é vëi o no ne sái, i m'al ponsi mefo. Al mo vën en mont che i ostis vëgni ala nia, che empede jont stái cina da doman te chës ostaries a fá de vigne sort de dejordini vëgnai atló a se devertí. Atló a se devertí, mo no a fá picés! – Dio m'al pordoni.
JAN Da che l'aste pa aldí?
POLDELE Da Angelo da Biëi. Al á scrit da Balsan alerch che en chël de ch'al s'an é jü, él gnü plü de na ota damané, sc'al i á parü bel le teater dai picés – Dio m'al pordoni. Ciara Jan, tlo ál scrit na cherta y prëia ch'i la lii dant a düc. Vá fora ensom ala paladina y lí:
"Cers amisc dal teater! Con gran desplajëi, amisc, ái aldí che jont baia de mal de nosc picio teater y dij ch'an s'abina a fá picés. Düc chi co é stés te cösc teater na ota o l'atra, pó ester testemonianza ch'al ne n'é gnü öna na parora o n fat dant co i dess scandalo a valgügn. I m'anfidi da envié siur capolan y siur degan, ëi dijará ince ch'al ne n'é val' de mal porsora. Nos, spezialmonter l'orghelist, minân da i fá na bela aorela cörta a chi de Mareo. Sën i vëgnel paié i laurs sön n te modo: con baojies. Con trec salüc a chi co se devertësc zonza gní scandalisés. Angelo da Biëi, ai pröms de iener dal 1884" – 85 no 84 – Dio m'al pordoni.
JAN O bën, lasciun les ciacoles da na pert y jun endô pa chël ch'i ân motü man. Sën cunta, ci dij le förster de mio fi? POLDELE se sonta y la conversaziun vá ennant.

Poldele: De Merch? Püch y nia; al tën mefo ala söa ch'ël i ai tut i grosc; sëis bën, chi trëimile. Iu ne cherdess mai val' de te sc'i foss emped'ël. Osc Merch conësci iu plü bën co le förster. Ara ne pó nia ester che n chesćian tan da orëi bun y pros n'en pói fá na tara.
Jan: Dí oresson bën, mo degügn ne sá. Spo pa, ci dij pa la fia dal förster.
Poldele: Chëra bradla de y net y degügn ne n'é bun de la consolé ater co iu su y soront. Mefodër en sëra dijêra adascusc a me: sce te vëighes Merch, sce dí ch'i le lasci salüdé y i prëii pordenanza che le pere le trata ensciö y ch'al ne se desmonci de me, iu ponsi de y net ad ël.
Jan: Püra möta, dla möta mo mëni ciamó plü picé co de Merch. Sc'al é vëi ch'al á fat cösc laur, spo ne mo vëgnel pa plü da üsc ete.
Poldele: Sëise ince os tan sciompl ch'i cherdëis val' de te?
Sëise mat, Dio m'al pordoni!
Jan: Desche le förster á dit, mëssera ester ensciö!

Poldele: Sën n ái assá encomá che i cherdëis a vigne vedla! Stá da odëi sce le förster ne n'ai albü na cioca, co ch'ar'é spo jüda con i grosc!
Porciô, ol'é pa ensnet Merch?
Jan: Hm, Merch! Dio le sá, jü s'an édl.
Poldele: Jü? Potstunder, Dio m'al pordoni, jü s'an édl! Olá?
Jan: Degügn ne sá olá. Canch'i á aldí de cösta storia, spo l'ái cherdé y diji: "Édl vëi che tö n as fat na tara?" Spo dijel: "Pere, pere, cherdëise che osc fi feji val' de te?"
I ea scialdi dessené y diji: "Vátan y no plü te lascé odëi; mia ciasa ne n'é por leri, mo por de dërta jont!"
Poldele: Os l'ëis porcheré da üsc fora? Graziede Dio che iu ne sun sté por encërch, Dio m'al pordoni, zonza fossera pa jüda mal con os.
Jan: Hm, podêi fá atramonter?
Poldele: Ëise os odü ch'al á arobé?
Jan: Odü ne n'ái.
Poldele: Mo tofé? Hm, sën sciürel so fí da porta fora zonza gauja. Na na, Jan, canche Merch é n lere, spo sunse iu le rio ladrun, Dio m'al pordoni, y canche Merch s'á tut chi trëimile, spo mo lasci tra vint boc tres les orëdles fora. -
Püre Merch, olá édl mai? Mia vita vaigassi, sc'i foss bun da le fá lëde da cöstes mormoraziuns!
Jan: Poldele, crëiemal che iu á la maiú crusc. Ci spordüda! L'ater de spo gnêl i jandarms a le dô; ponsete, a dô mio fi!
Poldele: I jandarms! Hm, sciüré da porta fora desche i ëis fat con osc Merch! - Sc'i ne m'an vá prësc, sce mo sciüreise ince me fora, Dio m'al pordoni.
(Jan lea sö con le fazorel tal müs y s'an vá)
(Poldele lea sö)
Poldele: (su) Püre Jan! I messass enstës prësc bradlé canch'i ponsi do tan desfortünada che cösta familia é gnüda sën te n iade. Pormó dan chinesc de él gnü Merch da Viena y foss sën n injenier fat, mo i grosc de mio patrun dal förster, chi á fat la desfortüna entiera. - Le förster, ch'al i orea pa tan bun denant y sën le mëtel fora por n lere. Na, cösta ne pói crëie. I sá dessogü che Merch ess ciafé söa fia.
(se sonta y bër)
Famëi: (vën da üsc ete y fej desch'al foss su) Hahaha, sën ái mené a ciasa; encö ái albü na blëita da cuco. Na, iu ne baratass a degügn, gnanca al emparadú no scebën ch'al se pó arjigné tan de ciöres ch'al ó. Co fossera, sc'i nen ciantass öna?
Chël é mat anfat ël, proé la proii.
Poldele: (al publico) Lascia pa odëi ci ch'al sá da nö!


Ciancia II: Solo (Tita)

Famëi: Dan sorëdl belo trep
pa les ciöres sön chi crëps
cianti su ch'al rondenësc
fora por chi crëps todësc.
Toli ca la vistla spo
con n lac bel vërt lapró.
Tica taca, tica toca ...

L'aria vá tan bel morjel,
i cancuns florësc tan bel;
ince d'atres flus assá
desco canch'al é de ma.
Toli ca le corn atló (brancia do le corn)
con n bel smizer vërt lapró.
Tutu tuu, tu tu tu tuu ...

Sunse spo envalgó sonté
sot n crëp amez le de,
ponsi cösc y ponsi chël,
döt le monn mo sá tan bel.
Toli ca la vistla spo ...

Canche sorëdl s'an é jü
y les munts lomina desco fü,
y les ciöres mangia dlunch,
spo mo sál pormó dër bun.
Toli ca le corn ...

Bel plan plan la löna vën,
spo mo stái pormó dër bën.
Mile stëres s'alza a ci,
i vicí s'an vá a dormí.
Toli ca la vistla ...

Poldele: (al publico) I mëssi mo lascé ad entëne zonza ciantassel döta net. (le tira por la ciüria) Ola, este ma su te cösta ciasa?
Famëi: Aha Poldele, che ch'an vëiga! Este ince tö ciamó sön tru; i ne t'ess prësc nia odü! (bër fora le goto de Poldele) Aha vin! I minâ ch'al foss ega frësca.
Poldele: Tö Tita es pa ince grô tö; sën mo bërel fora le goto entier.
Famëi: Chël é mat anfat ël. -
Vé vé, che t'as ince liagnes! (tol y mangia) Al mo vën en mont ch'ares sii n pü' püch sciömiades; no?
Poldele: Encomá che cösc famëi é tan de bona vëia, nen cianti ince iu ciamó öna.
(Famëi se sonta y bër y mangia)


Ciancia III: Solo, Poldele

Sö alalt sön munt, olach'al rondenësc,
sön chi crëps, olache le ciöf florësc;
olach'an vëiga edlbais assá
y le ciöf dal tonn florësc de ma.
Sö sön chi gran crëps, iu oress ch'i foss,
iu oress lassö ch'i foss.

Olach'an alda spo prodadus ciantenn,
i variös da sas alalt scraienn;
olache i iai de munt á so post da sté,
i famëis co cianta döt le de.
Sö sön chi gran crëps ...

Olach'al stá i ciamurc sön chi banc bel vërc
y salta por chi crëps tan ërc,
olache i lei é blanc desco nëi y bi,
y les ês se tol dles flus la mi.
Sö sön chi ...

Jan: (vën da üsc ete con na lëtra tla man): Sën sái olache Merch é;
Cösta lëtra ái ciafé te so pult! -
Poldele, alda co ch'al scrí!
Famëi: Pói ince iu aldí?
Jan: Assá mefo; an ne n'á bria de le tigní adascusc.
(lí) Mio bun pere!
I dá joramont dant a Dio.
Famëi: Ci oste pa dé joramont atló por nia!
Jan: Merch scrí ensciö, no iu.
Famëi: Aha, Merch!
Jan: (lí) I dá joramont ch'i sun inozënt y che iu ne n'á i grosc dal förster. Al é vëi ch'i sun sté n chël de con le förster a marcé; i sun gnü con ël a ciasa, mo de chi trëimile ne sái nia.
Famëi: Mont bën dio, n chël marcé este sté döt le de atló; chël sái pa iu.
Poldele: Macaco, n'entëneste pa ch'al é Merch co scrí?
Famëi: Ci Merch?
Jan: Mio fi, mio fi!
Famëi: Aaa, to fi Merch, sën bën, to fi Merch.
Iezt bin i teutsch.
Jan: (lí) Porchël ch'i ne n'á degügn testemoni ater co Idio, m'an sunse sciampé tl'America.

Famëi: Na na, montí a n te partí n'él nino nia bel; che te cherdará pa chël? Hm, sën dijel ch'al é tl'America, spo édl sonté do mësa! Na na, tan mat ne sunse pa iu; tö pa Poldele?
Jan: Pu n'entëneste pa ch'al é Merch co scrí?
Famëi: Merch, che foss pa cösc? - Aha, porciô to fi Merch! Sën m'an entëni empormó.
Jan: (lí) Aroeder, stesse bën, salüdemo la oma y düc -
dantadöt Maria dal förster y dijede ch'ara ne se desmonci nia de me.
Osc fi Merch.
Famëi: Ha ha, che te pos ester tan mat, Jan, de mëter man con la fia dal Feistner; ëra n'é cina ciamó vint agn, spo tö es belo cincanta. Ci ch'al te toma tal ce; cösc i mëssi pa dí atira ala patrona.
Jan: Pu, ne entëneste ciamó no?
Sce tö ne n'es mat, spo ne sái che!
Famëi: Iu mat? Chël é mat anfat ël; iu oress gní a sëi che ch'al é co scrí cösta lëtra?
Jan: Haha, sën ne sál ciamó no, che co scrí. Ne n'aste pa aldí che Merch scrí?
Famëi: Aa Merch; chël m'esseste mossü dí denant.
Poldele: Püre Merch, olá édl mai sën!
Famëi: Jan, lascete mo dí, sën sunse set agn pa te famëi y ne sá ciamó no nia da ci che to fi stüdia.
Jan: Da injenier.
Famëi: A da jenier, spo bën, da jenier. Olá édl pa spo sën?
Jan: Tl'America. Ne n'aste pa aldí?
Famëi: Tl'America! Spo sarál jü a borjé ega de vita de jenier.

IULIA vën.

Ciancia IV:

Cor: An vëiga sën les stries,
an vëiga söes fies.
An alda ciantenn,
an vëiga balenn.
O, stede atló,
o, stede atló!

Poldele: I vá ia en ciastel,
al mëss ester bel.
Mo feji sön tru,
y bali ince iu.

Famëi: Os, sëise pa chël,
ch'i vai con ël;
ne le lasci jí su,
i vá pa ince iu.

Cor : An vëiga les stries,
an vëiga söes fies.
An alda ciantenn,
an vëiga balenn.
O, stede atló,
o, stede atló!

Poldele: Lascete mo dí!
Aste pa aldí
ch'an vëiga balenn
y alda ciantenn?

Famëi: Lascia ma dí!
I á bën aldí
ch'an alda balenn
y vëiga ciantenn.

Poldele: T'anfideste spo?
Famëi: M'anfidi empó.
Poldele: Tö vëgnes con me?
Famëi: Iu vëgni con te.
Ntrami: I jun deboriada,
i jun deboriada.
Cor: An vëiga .....

La drapamonta toma.


Secundo at
Na stöa rota y vera da ciastel

Ciancia V - Merch, Solo

Sön chël col bel vërt croía
él na ciasa sö alalt;
sön chël col bel vërt caía
iu oress trá ia n salt.

Ia en chël bel lü
sunse iu nasciü.

Ci se ponsa sën le pere,
ci la oma sën de me!
Iu te cösc ciastel tan vere,
ëi te n let tan bel cuncé.

Iu te n bor ciastel,
ëi te n let morjel.

Fossi ince iu a ciasa!
Tan desfortüné ch'i sun!
Tlo te cösta stöa bassa
sál la net y de tan lunc.

Tan desfortüné
ch'iu degügn ne n'é.

Dio belo, sën dagnora
mëssi sté dalunc dai mi;
mai de de m'anfidi fora
zonza tëma de gní embaní. (se sperd y dij)
Sën aldi zacai; i jandarms vën a mo dô!
(daplan) Olá messassi mai m'an sciampé?
(destöda la löm y s'ascogn sot mësa)

Ciancia VI - Poldele, famëi - Duet

Poldele: (dertan ch'al tira sö n salt) Önn n gran salt.
Famëi: (ciamó lajö) T'es tan alalt.
Poldele: Iu sun atló!
Famëi: Iu ciamó no!

Poldele: Tira sö n salt,
spo este 'ce tö tan alalt!
Famëi: Sun massa stare;
i tomi sc'i dá ciamó n vare.
Entrami: (sön finestra) Sën sunse entrami atló,
sën sunse entrami atló.
(entrami ciara da finestra ete)
Poldele: Scuta sën bel!
Famëi: Ciodi pa chël?
Poldele: Sc'al foss le malan!
Famëi: Spo feji bën plan!
Poldele: Sën vá tö dant!
Famëi: Iu ne vá dant.
Poldele: Jun deboriada!
Famëi: I dun na balada!
Entrami: I jun deboriada,
i dun na balada!
(Tira ete n salt deboriada; famëi toma ia por funz)
Famëi: Iess Marita, ch'an stá a se früzé les iames da se rampiné sö por chisc salandruns. - Ha, chël é mat anfat ël; i m'ess prësc desmoncé ch'i á davagné na ciöra con cösta matada.
Poldele: Sën Tita, sën sunse atló. Ne te tëmeste?
Famëi: Da ci?
Poldele: Dales stries! Recordete ch'i sun te Ciastel dles Stries.
Famëi: Bun che te me l'as dit zonza mo desmonciâi pa döt iu; i sun tan desmoncius ch'al é na meseria. - -
Fá mo n pü' de löm; al é tan feter scür ch'an ne sá ma no nia, sc'an ciumpedass mo te val' chitli.
(Poldele ó empié n solprin, mo al ne verd nia)
En chël mez che tö as pa fat fü, vëgnel de;
láscemo mo me! (tol fora le scossú - entant él le solprin co verd. Entrami dui ciara encërch, spo vëigai la lincerna sön mësa)
Famëi: Vé vé, ch'al é ince na lincerna atló; empëiela mo Poldele!
Poldele: Belavisa, cösta sarál sté les stries co s'á desmoncé.
Famëi: Pu ne n'aste pa odü, denant ch'i rounse sö êl ciamó la löm; canch'ares nes á tofé, spo s'an saráres mefo sciampades.

Poldele: Porcí pa sciampades?
Famëi: Sën damanel ciamó porcí! Ne saste ch'i á le cortel dal mano de cerf?
Poldele: Aha, spo sarál chël!
Merch: (al publico) Sën i conësci mo iu. Ch'él mai co sá ch'i sun atló?
Famëi: Sën me la empëii pa n iade. (se empëia la pipa con la löm) Porciô, les dermenes m'ái desmoncé lajö!
Poldele: Dio m'al pordoni, les dermenes ne te tolará degügn no. Ciara mo che te t'as scarzé la braia!
Famëi: Chël é mat anfat ël; i á bën aldí gracenn canch'i sun broderé jö por chë roa; al é pa bën Julia co me la cuncia endoman, sce Dio ó ch'i sun ciamó en vita.
Sën vëighi pormó ci stöa ch'al é atló; scialdi vera, no Poldele!
Poldele: Mo da nea ál mossü ester na bela stanza.
Famëi: (vá ia da finestra) I mëssi odëi sce Jan á ciamo löm!
Merch: (al publico) Le pere! Sën baiai dal pere!
Poldele: (vá ia da finestra) Belavisa ch'al é ciamó löm ...
(Merch destöda la löm)
Poldele: Ci él pa sté sën? Dio m'al pordoni.
Famëi: L'ont co á stödé la löm; chël é mat anfat ël; empëiela mo! (Poldele la empëia y vá ia da finestra)
Famëi: Ciara mo tan bel ch'al dá la löna. Croía sö sot chël crëp ái odü encö n ciamurc, spo ... (Merch destöda la löm)
Poldele: Chël ne crëii pa, ch'al sii l'ont co destödi la löm!
Atló mëssel pa ester val' d'ater!
Famëi: Hm, spo mëssel ester l'ere roé! Ciara mo!
Poldele: La lincerna é plëna d'ere.
Famëi: Pó ester assá val' deplü; speta mo ch'i jütun pa ete n pü' d'ega santa (chir le boché dal'ega santa); an vëiga bën ch'ares é daldöt lutrisc, ch'ares ne n'á ince n pü' d'ega santa no!
Poldele: Che pa?
Famëi: Les stries.
Poldele: Tita, ciara mo! (vëiga zigari sön mesa)
Famëi: Ci édl pa enló, perenzucher?
Poldele: Haha perenzucher, zigari édl.
Famëi: Licari! Ci fejon pa empara, él val' da mangé?
Poldele: Dio m'al pordoni, ne saste pa ch'an föma i zigari?
Tlo, fömenen önn!
Famëi: Vé vé, sën vëighi pormó ch'al é tabach; de tai ne fajarál les stries! (tol fora le cortel y taia sö)

Poldele: Pu ci fejeste pa?
Famëi: Minizé sö da mëter te pipa.
Poldele: Dá ca, Dio m'al pordoni ch'i t'al empëii; zigari fömon ensciö! (i al empëia)
Famëi: Chël é mat anfat ël co ch'an i föma; al é dagnora tabach (le mët ete con le fü ete dant tla bocia); ouh! No ensciö - sën bën.
Poldele: Fömel bun?
Famëi: Cotan miú co mani de tabach. Saste, sce chël Jepele da Majun á vonü söa ciöra?
Poldele: Dio m'al pordoni, sën mëtel man da baié de ciöres. La secunda parora ch'al dij é de söes ciöres.
Famëi: Chi co ne n'á ligrëza con les ciöres, n tal ne n'é nia n dër chesćian. Saste spo, sce Poldele Mamele á ciafé chël gran bëch patas ch'al s'á pordü?
Poldele: Na, iu ne vá pa empó no a le chirí.
Famëi: Iu vëgni tan frat; i ne n'á dormí döt le de nia.
Poldele: Ne bastel sc'an dorm de net?
Famëi: Iu encër set ores al de mëssi dagnora dormí, zonza ne fossi pa bun da la tigní fora.
Merch: (al publico) Fosc ch'ai s'an vá sën!
Poldele: Se ponun n pü', no, denant ch'i s'an junse?
Famëi: Chël m'ái belo ponsé dadio; einverstonden.
Poldele: Ci tolunse pa spo sot le ce?
Famëi: Chël é mat anfat ël, tlo aste mio iancherle. Iu toli cösc tapo.
Poldele: Mo recordete ch'i sun pa te Ciastel dles Stries!
Famëi: Hm, chël é mat anfat ël; sce val' fala, sce cherdeste mefo! (entrami dui se ponn ia por funz)
 tan bun ch'al sá. -
(do n pez) Poldele, dormeste belo?
Poldele: Iu no, tö pa?
Famëi: Iu bën. - (do n pez mëtai man da rosslé)
Merch: (daplan) Aha, sën mëtai man a dormí. Lascia mo odëi sc'an ne n'é bogn de i fá temëi? (vën sot mesa fora y se iest da malan y destöda la löm) Chisc ó loé sö y s'an sciampé!
Famëi: (tal som) Tan oste pa lassora?
Poldele: (tal som) Sën i tiri. -
Famëi: (tal som) Can vëgnera pa con l'asó?
Poldele: (tal som) Dio m'al pordoni, falé.

Famëi: (tal som) Sce te paies n liter d'ega de vita ciamó lapró, sce la toli.
Merch: Speta ch'i nen paii pa iu n liter. (tol ca n goto d'ega y la jüta jö por le ce)
Famëi: (se endespra mez y mez) Al mët man da splijiné; chël é mat anfat ël. (se endespra daldöt y vëiga le malan)
Oi, oi!
Poldele: Ci édl pa?
Famëi: Nia nia, dorm ma tö.
(Merch tira Poldele tai brac, le famëi dorm ennant)
Poldele: Oi, oi!
Famëi: Hola, ci édl pa?
Poldele: Nia nia, dorm ma Tita!
(Merch tira le famëi por les iames; famëi lea sö sonté)
Famëi: Au! Sant Antone da Padua, n tal é n spil. - Ol'é pa l'ega santa?
Poldele: Ci ch'al fala?
Famëi: Nia nia ne n'él; al é ma le malan atló.
Poldele: (tal som) Le malan! Ha ha ha.
Famëi: Por l'amur de Dio sön paraisc, na te figöra ne n'ái ciamó mai odü. Al á dui zunfi sön chël ce desco na te müla.
Poldele: (tal som) Dui zunfi. --
Famëi: Scuta tö y dorm! (Poldele rossla ennant)
Na na, sën sunse entrami andati. I mëssi ma mëter man da baié y fá le bel empara; fosc ch'al se lascia dí na bona parora. (lea sö y baia empara) Ch'este pa tö? (al publico) (I feji pa desch'al foss n dër chesćian).
De che este pa tö?
Merch: Ich bin ein Geist.
Famëi: Al mo sona ch'al baii todësch; al mëss ester ch'al ne sai nia ladin. Speta mo, todësch sái pa assá.
Wö bische denn dahoam; hosch koane Goas gsechn?
Merch: Ich bin der Satanas.
Famëi: Aha, n batalana este; jez bin i teutsch, n batalana. Al mo vën en mont ala somëia.
Wie hoaßt denn dein Voter?
Merch: Mein Vater heißt Luzifer.
Famëi: Aha, Mene Ziffer, spo aste bën le dër pere.
Poldele: (se endespra) Ola, ci édl mai?
Famëi : Nia nia, dorm ma tö, i ó pa bën iu fá empara.
(Merch tira Poldele tles iames)
Poldele: Oi, oi! Le malan, Dio m'al pordoni!

Famëi: O batalana dá pa tria, i sun pa ince iu atló!
(Merch brancia Poldele tal col) (Famëi salta ia y brancia Merch tal col) Oste le lascé dormí o no?
Merch: (scraia) Láscemo ia, láscemo ia, i sun le fi de Jan - Merch, i sun Merch!
Famëi: De Jan o de Tone, chël podess dí vignönn, tö es le fi de Mene Ziffer, saste tö, no bën dio montí.
Poldele: Láscele ia, al é Merch, i le conësci, láscele ia!
Famëi: Édl vëi? (le lascia ia) Belavisa! Merch, este tö?
(düc trëi s'abracia) Silegrazedio, ch'an te vëiga endô te n iade. Io Merch, este tö tlo te cösc bor ciastel, co te passera pa?
Merch: No bun.
Famëi: Püre Merch, i ne t'ess prësc nia conesciü con chi zunfi.
Poldele: Merch, n salüde grandiscimo dla fia dal förster.
Merch: La fia dal förster! Se recordera ciamó de me?
Poldele: Ater co recordé. Ara á dit, sc'i te vëighi sce dessi dí ch'ara te prëia pordenanza y che tö te recordi d'ëra.
Merch: Püra Maria, ëra ne n'á bria da perié pordenanza, mo so pere.

Ciancia VII - Terzet: Merch, Poldele, famëi
Merch: Ëise salpü olach'i sun?
Ciodi pa gnëise tan tert?
Cuntëise de mal o de bun,
cuntede, i speti tan ert!

Poldele: Degügn ne sá olache t'es
sën do da chël che tö te n'es
y desch'i á aldí dai tü,
tl'America t'an fosseste jü.

Famëi: Diese ranesc, ponsa mo,
diesc s'an anse davagné
de gní de net alerch atló,
a mesanet, mo no de de.

Düc trei : I scioldi chi tira,
chël vëigon atira.
Por öna da diesc
saltasson te fü,
balasson con stries,
chël anse odü.
I scioldi chi tira,
chël vëigon atira.

La drapamonta toma.


Terzo at
La pröma stöa

Ciancia VIII - Cater fanc co fej n batadú
A Tëgneste tö? (a B)
B Tira ma tö! (A tira)
D Mëna pa tö! (B tira)
A Stica pa tö! (C tira)
B Cópele tö! (D tira)
B C D a A: Dá mo sën tö!
Dá mo danö!
Sfrëia dui punc!
Sfrëia dui punc!
(A dá fora)
B a C: Tëgneste spo?
C: Tira tö tlo! (B tira)
A: Mëna chël ro! (C tira)
B: Stica tö empó! (D tira)
C: Dá tö spo pro! (A tira)
A C D a B: Dá mo sën tö rep.
D: Diji sën trëi!
C: Tën tö ad ëi!
D: Lascia mo odëi (D tira)
C: Tira famëi (A tira)
B: I stichi ad ëi (B tira y C tira)
A B D a C: Dá mo sën tö (rep.) Sfrëia trëi punc.
(Jan vën da üsc ete, i fanc lea sö y s'an vá)

Jan: Ci blëita che chisc fanc á: degügn festidi co i tramonta; spo le laur ch'ai á pa me, chël ne i fej nino trep. Aldedancö oressi ester plü ienn fant co n patrun. Ëi á so laur, á da mangé, á da vire, sü devertimonc, zonza festide; che á pa plü bel? An mina porchël ch'i á grosc ch'i ai döt. Degügn ne sá tan ria che iu l'á; sën do da chël che mio fi Merch s'an é sciampé tl'America, sunse gnü al parëi de cinch agn plü vedl. Cösta crusc mo condüj te n cört tomp te cortina.
Püre Merch, olá édl mai? O Merch, sën t'al crëii che tö sii zonza colpa.
Galeazo, Galeazo, con te essi n gran cunt da fá, mo che pói cherdé por testemonianza degügn atri co Idio.
Famëi: (vën da üsc ete) Jan, sën mëssi ciamó gní n iade a dí iolan por chë zetola da cinch.
Jan: Nia da dí, chëra t'aste bën davagné, Tita. Ci ëise pa pordërt aldí o odü croía?

Famëi: Püch y nia. (al publico) Odü essi bën trep, mo i ne pó nia t'al dí. (a Jan) I ân motü man da dormí, spo te n iade él le malan co mo tira tles iames; n te bor bagai da zunfi.
Jan: Le malan! Édl vëi?
Famëi : Po poo, ester êl le malan ch'i le conescea belo ala ciaradöra; spo canch'i le damanâ che ch'al ea, spo ne m'al orêl dër dí, al se dodâ pa; ala finada dijêl ch'al ea n batalana y so pere ea Mene Ziffer.
Jan: Haha, ci mo monteste mo dant?
Famëi: Iu montí? Sce cösc ne n'é vëi, spo oressi tomé tres funz jö cina jön cianea dal vin.
Julia: (vën da üsc ete con prescia) Pere, al vën le förster!
(s'an vá endô)
Jan: Le förster! Vátan, Tita!
Famëi: Chël é mat anfat ël, atira (s'an vá ete do na colissa).
Jan: Ci ól mo encö le förster?
Famëi: Lascia pa odëi ci ch'ai á de se cunté.
Förster: (vën da üsc ete) Jan, co passera? Sën ne t'ái belo plü dio nia odü.
Famëi: (al publico) Chël é mat anfat ël.
Jan: Galeazo, ch'an te vëiga ince te endô n iade; m'an feji morvëia canche tö vëgnes te n iade.
Förster: I vëgni a baié por to fi; ne n'aste ciamó aldí olach'al é?
Famëi: (al publico) Iu sess bën olá, mo i ne podess mai le dí.
Jan: Oresseste ince ciamó sëi olach'al foss che tö podess i mené i jandarms do. Galeazo, Galeazo, ciara ci che te fejes!
Mio fi ne n'á pa n catrin de to ël.
(dessené) Ponsa, t'as rüné mia familia entiera, te nes as tut la onú, te m'as tut le fi, te m'as tut döt!
Förster: Plan plan, mio bun Jan! Porcí s'an él pa spo sciampé! Sc'al ne s'an sess en colpa, sce ne s'an fossel pa sciampé.
Jan: Saste ciodi? Porcí ch'al n'á degügn testemoni s'an édl sciampé. Denant co se lascé mené zonza colpa da üsc fora dai jandarms, s'an édl jü tl'America.
Famëi: (al publico) I mo tëmi ch'al sii tl'Asia o daldöt ciamó plü dalunc, tl'Austria.
Förster: Ciara Jan, no ma tö as na gran crusc, mo ince iu. Ne te recordeste nia de mia fia? De y net bradlera y ne se lascia plü consolé.
Jan: Oste ciamó plü scarzé sö la plaia te mio cör? Le miú fossel, sce Maria ne n'ess mai conesciü Merch!


Förster: Miú fossel, mo ar'é mefo ensciö; sën ne se lascera plü müdé. Maria dij che, sc'ara ne pó tó Merch, sce s'an vára te n convont.
Jan: Dërt fejera! Merch é zonza colpa, saste Galeazo!
Famëi: (al publico) Cösc i mëssi pa mené a dí a Merch, ch'ara s'an ó jí te tloster. - Na, chël ne foss pa anfat. Te tloster ne la lasciassi iu nia jí.
Förster: Bën, mo mineste ch'i podess i dé la fia a n lere?
Jan: Ci, co i aste dit? (dessené)
Förster: Plan, plan, i ne gnun a vera atló.
Famëi: (al publico) Spo gnessi pa ince iu a daidé.
Jan: Mineste che Merch se lasci ciamó n iade odëi atló?
Famëi: (al publico) Stá da odëi?
Förster: Metunse ch'ara gness sö che co á i grosc y che Merch gness adalerch, me la pordenasseste spo?
Jan: O atira, Galeazo, enló fossi te n mer de fortüna.
Förster: Mo desseste spo to fi por mia fia?
Jan: O atira!
Förster: O Jan: pordonemal, pordonemal, atló ái la bursa con i grosc.
Famëi: O por l'amur de Dio, sën mëssi ma jí atira a dô le batalana.
(s'an vá)
Förster: Mefodër endant ái ciafé la tascia dala signoria ch'ai i l'á tuta a n lere ch'ai á abiné; al á confessé ete ch'al me l'á tuta a me.
Jan: (cun morvëia) Somiëii o édl vëi?
Förster: Al é vëi, Jan, to fí é inozënt.
Jan: Sën fossi le plü fortüné de düc, sc'i ess ciamó mio fi Merch.
Förster: Jan, pordonemela. I proii ci ch'i pó da ciafé sö to fi, magari ch'al mo costi döt ci ch'i á.
Jan: Bën, Galeazo, orunse endô ester chi da denant y chiriun deboriada nosc Merch!
(Poldele y le famëi mëna Merch da üsc ete)
Merch: Pere, se vëighi endô (i baja la man a so pere)
Jan: Merch! Édl vëi - Merch, te vies ciamó.
La maiú grazia che Chël Bel Dio mo pó scinché.
Famëi: I orea jí a le dô, spo êl belo Poldele co gnea empara.
Jan: Merch, me l'aste pordenada ch'i t'á ot zonza gauja da üsc fora?
Merch: Belo dadio, pere!
Förster: Merch, i t'á fat trep de tort y plü co de tort; sën Merch, pói speré pordonn da te. Ci che tö damanes da me, te dái döt ci ch'i á.


Merch: Ci che m'ëis fat de tort, chël n'ëise fat da ienn (i toca la man), scebën che esses mossü n pü' ciaré denant co mo dé la colpa a me. Sën scior, Galeazo, m'anfidi, caos pere, sën se prëii do Maria, do la fortüna de döta mia vita.
Famëi: (al publico) Sën mo jessel prësc i edli porsora; de te bona jont n'odaraste engnó sön cösc monn.
Förster: A degügn ne i la sorandái tan ienn co a te Merch.
Chël Bel Dio se dará la benedisciun.
Jan: Ensciö mo plajëise.
Famëi: A me ince.
Jan: Merch, sontete! Sën cunta olache t'es sté!
Merch: Ia en chël ciastel. I sun dagnora sté laía ch'i sâ che degügn ne s'anfidâ ete. I orea m'an jí tl'America, mo i ne foss mai sté bun da m'an jí da ciasa demez; spo en sëra a mesanet gnêl Tita y Poldele.
Jan: Aste tö spo albü vigne net la löm?
Merch: De de dormîi y de net empiâi aposta la löm, ch'an minass ch'al foss le bao.
Förster: Ci strepiti fej mai la fia?
Poldele: I se mëti pënch ch'ara salta fora dla pel.
Jan: Encomá nen ciantunse öna ch'i ân endô nosc Merch.
(le cor vën adalerch) Hola, portede mo vin.
(al vën porté sö vin)

Ciancia IX

Jan: Bun pro a düc, bun pro,
sën ái mio Merch endô.

Düc: Bun pro, bun pro, bun pro,
a düc co é atló.
Sën anse endô nosc Merch,
portede vin alerch!
Bun pro, bun pro, bun pro,
a düc co é atló!

Merch: Eviva pere empröma a os,
eviva le förster ince a os!
A me mo dëise osta fia,
caos, Galeaz'ar'é sën mia.

Förster: Canche t'os te la dái;
to pere sën sarái
y döt spo ci ch'i á
a te sën iu te dá.

Cor: Bun pro, bun pro, bun pro ...

Famëi: Spo pa, ci mo dán a me?
Jan: Ci te mësson dé a te?
Famëi: Chël é mat anfat,
na ciöra co da lat.
Cor: Bun pro, bun pro, bun pro ...

Ciancia X
Canch'i vëgni a ciasa alerch,
Dlunch spo chiri mio fre Merch;
Canch'i ne le vëighi engnó,
Ch'i ne l'aldi respognenn,
Mo recordi spo empormó
Ch'al ne n'é plü sën atló.
O Merch, o mio fre Merch,
O ví, o ví alerch!

Fosc che Merch ne n'á arobé,
Chël ciamó poduns' speré;
Sö a Ci Idio le sá,
Chël nes mëna fosc nosc Merch.
O ci bel che n tal sará,
Canche iu mio fre ará.
O Merch etc. etc.

Merch, olá saraste mai?
Sce t'es sën vi o mort ne sái!
O dijemal os vicí
Tan dalunc ch'al é nosc Merch.
Él mio fre sën mort o vi?
Os dijemal, nii al ci!
O Merch etc. etc.

Tol na resa – ch'ara s'â motü pormez al piet – tles mans y la contemplëia:
Cösta resa m'ál scinché
Canche ël s'an é sciampé.
Desco cösta resa prësc,
– Sce mio fre ne vën alerch –
Desco cösta desflorësc,
Mia vita se finësc.
O Merch etc. etc.

Döt le bel s'an vá demez,
ince flus florësc ma n pez.
Döt al monn sën ái pordü,
sën ch'i n'á plü mio bun fre.
Mo i speri, dër sogü
da l'odëi te n ater lü.
O dër, o dër sogü
S'odun te n ater lü.]

Pere, an vëiga endô la löm ia en chël ciastel dles stries!

Famëi: Chël é mat anfat ël; chël vëigon bën plü gonot.
(Jan salta spordü ia da finestra)
Poldele: Ci édl?
Jan: Vëigheste Poldele, croía en chël ciastel vëigon da n pez datrai n iade na löm de net.
Famëi: Bën plü gonot, no ma datrai n iade.

Poldele: Belavisa; ci él mo croía? (lea sö y vá ia da finestra)
Famëi: Ci sarál mo, le mone dal purgatorio co i brüj l'ere ales stries.
Julia: Pere, sën se temëise bën ince os ch'i braâse tan, ch'i ne se tomêse da nia; tremorëis desco na fëia.
Jan: Nia ne n'édl croía; ai dij che les stries vën a mesanet a balé. Na pert ó ch'al ne sii nia stries.
Famëi: Stries édl pa assá; n'á ma iu odü plü co iu ne n'ai ciöres da vardé.
I ó se cunté na storia, spo odëise pa sc'al ne n'é o ne n'é.
N iade ch'i menâ tert a ciasa, spo mo gnêl sö sot chi crëps na ëra adencuntra zonza ce; spo me la ponsi avisa: cösta mëss pa ester na stria ëra ch'ara á tan i ciavëis tl'aria.
Poldele: L'aste spo conesciüda?
Famëi: Te n iade l'ái conesciüda ala ciaradöra, mo i ne le diji nia che ch'al ea ch'ara á dit, sc'i la embanësci, sce mo vára mal.
Jan: Pu, ala ciaradöra ne la podêste conësce, sc'ara ea zonza ce!
Famëi: Chël é mat anfat ël; láscemo cunté: ester êra foscia desch'ara foss gnüda sciömiada. Te chël ch'i orea ti dé na sbürla y la mazé sora n crëp jö, êra te n iade tl'aria y scraiâ jö "Ne
 
n'esseste chël cortel da mano de corn de cerf, spo oressi pa bën jí con te". Do da chël ái cösc cortel dagnora de de y de net te gaiofa.
Jan: Tan ch'i sá édl belo sën cion agn ch'al n'é degügn co s'anfidi da abité te chël ciastel.
Julia: Crëii bën, ch'al é n iade jü ete n famëi, spo édl sté les stries co i á trat fora i ciavëis düc.
Famëi: Por tan ch'i sá, édl sté n famëi dles ciöres; chi é tan porseghités.
Poldele: Au, spo iu mëssi pa jí dlungia ia da jí a ciasa ensnet.
Famëi: Oste ch'i te lasci le cortel?
Poldele: Saolete to cortel, Tita, zonza vëgnel les stries a te trá fora de let.
Jan: Ensnet, Poldele, staste atló!
Julia: Ensnet ne te lasci iu nia jí.
Poldele: Sëise mac, i mo temará dles stries; i á le slop pa me, spo canch'i á cösc slop, spo ne mo temessi gnanca dal ...
Famëi : Chël é mat anfat ël; chëres te dá bën empó jö por i corgn.
Poldele: Orëise mëter pënch ch'i se vá sën a mesanet ia en Ciastel dles Stries?

Jan: Tö vas sën ia en Ciastel dles Stries?
Poldele: Iu vá; a na zetola da diesc!
Jan: Atló, sii fat.
Poldele: Mo Tita mëss gní con me por testemonianza ch'al é vëi!
Jan: Oste jí, Tita?
Famëi: Iu? Sc'al s'an tomass pö ete öna plü damat! Por cion ranesc nia. Sën minai ch'i vai debann a mesanet tlo ia a mo lascé trá fora i ciavëis dales stries.
Julia: Poldele, stá tlo, no t'an jí, ciara pa che te vëighes sogü le bao.
Poldele: I ne pó nia, Julia, diovert, le förster mo dess pisc tal ... sc'i ne jess a ciasa.
Saste Tita, i fajun ensciö: te vëgnes con me, spo sc'i davagnun le pënch, sce ciafeste tö na zetola da cinch.
Famëi: Zonza nen mëssi paié öna da cinch?
Poldele: Zonza ne n'aste bria da paié nia y ne ciafes ince nia.
Famëi: Diao, con na zetola da cinch mo cumprassi prësc na ciöra; mo sc'i gnesson mo scarzés dales stries?
Poldele: Spo n'adorunse plü degünes ciöres. Oste gní?
Famëi: Chël é mat anfat ël; por na zetola da cinch vëgni.
Poldele: Sën édl ala mesa dles dodesc; ales dodesc rounse mefodër ia. (le cor vën adalerch)


(Le pröm iade joblené ai 27 dez. 1884,
le secundo iade ai 31 dez. 1884)
Mit größtem Beifall aller Anwesenden und zum Ärgernis der alten Klatschweiber!
Ang. Trebo