Lifanunods tidanas Volapüka. Dokan: ‚Obhlidal Moriz’ (Vper)
Ün yel: 1849, tü tobul 23, düp balid pos zeneit ereafob lesüpo pos neplitastad vemo lunüpik ini ‚Meidling’ lä ‚Wien’, in topäd ömik, kel ebinon löliko nesevädik pö ob. Esenob koldi, zuo elilob vögis difik, kels evokädons: „Ekö! hipul! Binos hipul!” Ab dinäds at no eplitons obi, e kludo eprimob ad luvokädön ma näms fibik oba. Eniludoy luveratiko, das ofinükob luvokädi oba, ed ejedoy obi ini vat vamik, ab miplit oba dö vol nulik at ebinon so vemik, das eluvokädob nen fin. Egivoy täno drinodi seimik obe, keli edrinob vilöfiko, bi palat oba ebinon ya löliko neluimöfik demü luvokädam nenropik. Pos atos eslipob e ven emaifükob logis oba eküpob liti mödik in cem, keli büikumo elogob nog neföro. Lit at epliton vemo obi e seko esludob ad blibön is; ab lepato sekü utos, das alnaedo, kü efaemikob ed esoafikob, egetob sunädo miligi saidik e gudiki. Lif oba ebinälon ettimo te in „drinön” e „drimön”. Somo eglofob pianiko, elärnob ad golön e luspikülön (ya edatuvob ettimo siti lönik valemapüka oba, ab nonikan esuemon obi) ed as hipul labü lifayels mäl erivob primi lifatima nolavik oba.
Enügolob ini hipulajul in ‚Meidling’ ed egetob, fiduinölo tidüpi folyelik at, julamisäbligazöti vemo gudiki. Konsälam gretik ejenon bevü famülalimans oba. Fino, fat esäkom obe: „Kisi vilol-li nu lärnön?” Egespikob täno fate oba: „Vilob vedön bijop!” Pals oba evedons vemo fefiks ed espikotons mödiko kobo, e fino fat oba edugom obi ini seminar di ‚Wien’, kö emutob blöfön fägi oba. Eblöfob jenöfo oni tefü nols oba — too sanan usik, kel evestigom nämedi koapa obik ecedom uti tu fibiki e somo egegolob ön stad lügik lü lom. Pos atos eprimob ad visitön gümnadi kadämik in ‚Wien’, emutob lärnön tidajäfüdis mödik, vemo zesüdikis pro lif fovik oba, ab emutob lärnön i tidajäfüdis mödik, pö kels i nu no kanob küpön fruti alseimik. Nenprüd oba tefü väl palas oba pevinditon pö atos, bi atans vemo edefädons, do ebinons pö retikos gudiküns, löfiküns e kälöfiküns, ab — ebinons pöfiks. Emutob ya sis lifayel degfolid oba tidön votikanes jäfüdis difik julik e somo ejenos suvo, das ob it no elabob timi saidik ad lärnön gudikumo tidajäfüdis oba.
Too älüvob gümnadi ko sek gudik e fat oba äniludom nu, das övedob… bijop-li? — Nö! ab — pu steifädan kultanama. — Nu ob evedob fefik ed egespikob: „O fat löfik! No vilob vedön *sanälel (= pädan), ab te *sanel (= sanan)! Ob it odagetob monamedis ad atos dubä tidön studanes yunikum, dat okanob studön sanavi.” Fat oba e lepato mot oba ebinons koteniks dö atos. Estudob ed etöbidob dü yels mäl ed evedob dokan sanava valemik ä löpasanan lampörik, regik ün yel: 1875. Latikumo mö yels anik evedob rejimena⸗sanan, cali kelik i nu labob. Vüo evedob sanan plagik in lomän obik: ‚Meidling’, kö nog blibob, ed ekosädob mödiko ko flens difik, ko kelans ekosükob obi du elärnob dü studüp oba.
Flen bal: dokan gitava: ‚E. J.’ (neflen vemo gretik Vpa, kelan esteifom ad dämükön töbidis Volapükik oba), ekömom seimna lü ob ün yel: 1880 ed egivom buki obe, ko läspikam, das vilom lilön cödoti oba dö ninäd buka at. Esumob bukili ed eseitob oni su penamaramar oba. Eprimob ad reidön oni ün del nilikün, ab no ekanob suemön lotografi Deutänik bukila at. Ön lezun ejedob buki ini bog, e suno eglömob oni. Pos vigs anik etuvob dönuamo buki at in bukabog e nu ga edesinob ad reidön oni. To lotograf jeikik edasevob, das tikamagot valemapüka seimik kanon pajenöfükön gudiküno medü disin at. Buk at ebinon gramat balid Volapüka fa ‚J. M. Schleyer’. Estudob gramati, e latikumo mö dels anik esteifülob ad penön potakadi balid lü datuval it. Ekö! Söl: datuval < esuemom ninädi potakada oba ed egepenom sunädo obe. Ereidob yufü vödabuk potakadi se ‚Litzelstetten’ (kö ettimo söl: datuval < elödom) e somo espodob ko söl ledinitik: ‚Schleyer’. Egetob suno dinitis Volapükik oba, efe egetob diplomi as tidan Vpa ün yel: 1881, novul. Ün yel: 1882, gustul, pecälodob as cif balid (presidan klubas) pro Lösterän. Cif-li? Si! — Ab kinis isötob-li cifön? No elabob igo tidäbis! Pos töbids e spikäds mödiks etuvob fino ün yel: 1883 < flenis anik tikamagota volapükik ed estidob Volapükaklubi Lösteränik balid in ‚Meidling’, tü mäzul 5 yela at. Ün yel: 1884 < ekomob pö lasam valemik balid Volapükanas in ‚Friedrichshafen’, dü tim kelik elogob balidnaedo söli: datuval Vpa e züpanis zilikün tima et. Ün yel at epübob i dabükoti balid ela ‚Unterrichtsbriefe zur Erlernung der Weltsprache Volapük’: tidapeneds, kels jünu pedabükons ya folna. Ün yels: 1885 e 1886 espikädob dö Volapük ed etidob oni me tidodems mödik, efe eduinob jünu tidodemis 21. Klub evedon pianiko gretikum, tapladü kelos spod oba evedon gianagretik! Ün yel: 1886, novul, pecälodob as tidal Vpa. Finü yel at esludob ko söls et, kels nu nog binoms in *redakef (söl plitiälik ömik epenom obe seimna, das labob „kefi” in kap oba, bi penob eli *redakef![1]) ad fünön mulagasedi nebolitik: „Volapükagased”. Ün yel: 1887, mayul, egetob diplomi as profäsoran Vpa, ün gustul ekomob pö kongred di ‚München’ ko söls deg klubas di ‚Wien’ e di ‚Meidling’, ed ün dekul pecälodob as xaman balid pro Lösterän. Ün yel at eyufob i ad fünön „Volapükaklubi nolavik di ‚Wien’ ”, keli cifob as presidan sis fün ona tü prilul 23. Ün yel ebo at id epübob ko söl: ‚Pöschl Robert’ lebuki: ‚Sammlung deutsch-weltsprachlicher Wörter und Gespräche’, pro „vöds” e „spikots” keliks vipob nog remanis mödik. Spikädis liomödotik dö Vp. espikob-li? No kanob numädön balato valikis, ab spelob, das ospikob nog suvikumo, bi Vp. binon bulöf oba — vi! jimatan oba zunof semikna kol ob, bi sis stud Volapüka labob livüpi nonik e jimatan sagof igo, das evedob no leplütik, bi kosädob ai te ko söls. Ab trodob ofi, bi somo of i blinof viktimotis gretik gönü Vp. Liedo ob it mutob dasevön, das evedob no leplütik, ibä eglömob ad nunön, das binob hiematölan e das jimatan oba binof vemo löföfik e das elegivof obe i jipulis tel levemo lifälikis, jikels mutofs ovedön ji⸗Volapükans. Ayelo pecälodob as stimaliman lekluba Volapükik Fransänik in ‚Paris’ e Vpakluba di ‚Nürnberg’. Somo edagetob dinitis tio valikis Volapüka e no niludob, das odagetob nog votikis, güö! dredob, das operob jünuikis anikis.
KÜPETS REDAKA.
- ↑ „Söl plitiälik” et boso egidetom. Ma dabükots kilid e folid vödabuka calöfik fa ‚Schleyer’ te subsat: redak < ädabinon, kel luveratiko äsinifon grupi menas penädi semik preparölas. Ye ‚Schleyer’ it äprimom ad gebön poyümoti: ⸗ef < tusuvo ad kazetön difüli siämik: anans, grup (menas). Ettimo äsüikons vöds jiniko tikaviks: redakef, kademef… Ön mod ot nu i kanoy-la gebön tefädo subsatis: redakanef, kadämanef… Too somikos tuvemo sümon-la ad lunükam vödas me poyümots nen zesüd klülik.
Se Vög Volapüka 2024, Nüm: 10, Pad: 82–85.