lipu kule/monsutatesu

by kala pona Tonyu

o awen: sina jan sin pi toki pona la, toki ni li ken pona ala a.

nimi ‘monsuta’ li nimi pi toki pona pi tenpo pini mute. kon ona li sama ni: ijo li monsuta la, ona li ken pana e ike tawa sina, li ken moli e sina. ni la sina pilin ike tan ona. pilin ni li ‘pilin monsuta’. ijo li ‘monsuta’.

taso, kon pi toki ‘ona li monsuta e jan’ li seme?

jan wan la, kon pi toki ni li ‘ona li pana e pilin monsuta tawa jan. jan li pilin ike.’ taso jan ante la, kon toki li ken ‘ona li pana e monsuta tawa jan la jan li kama monsuta.’

tenpo wan la jan mute li kama lukin e nasa ni. ona li pana e nimi tawa nasin nasa ni; nimi li ‘monsutatesu’. taso nimi ‘monsutatesu’ li tan seme? ona li seme? nimi seme li nasa sama ona?

kama pi nimi ni li tan tenpo pini lili. taso, sina alasa lukin e ona lon lipu majuna pi toki pona la, sina ken kama lukin e ni: tenpo pini la, jan li wile sona e ni kin. ona li sona ala e ni: jan li kepeken ‘monsuta e’ la, kon ona li seme?

lon toki la, ona li sona ala. tenpo mute la, jan ala li alasa sona e ona. tenpo mute la, ona li weka tan lawa pi jan mute.

tenpo wan la, tenpo suli la - lon insa pi sike 2020 la - ike Pike li wile sona e ni kin, lon ma pona pi toki pona. lon tenpo ni la, jan mute li pilin e ni: ‘ona li monsuta e jan’ li sama ‘ona li pana e pilin ike, e pilin monsuta tawa jan’. taso wile sona pi ike Pike li kama suli. jan mute li toki lon ona.

jan wan la, ‘sina kepeken nasin pi toki Inli lon toki pona! kon pi nimi “monsuta” li sama ala kon pi nimi “fear” pi toki Inli. toki Inli li nasa!’ taso, jan ante la, ‘nimi “monsuta” li ken kon mute! ona li nasa mute li pona a.’

toki li awen suli. tenpo la, jan mute li kama pilin e ni: ‘ona li monsuta e jan’ li sama ‘ona li ante e jan tawa monsuta’. ni li ike tan ni: jan mute li toki e ‘ona li monsuta e jan’ tawa ‘ona li pana e pilin monsuta tawa jan’. ike ante li lon. ‘pilin monsuta’ li seme? ona li ‘pilin pi wile pana ike’, anu ‘pilin pi kama ike’?

nasa la, toki ni li kama wawa mute. jan ale li toki. nasin mute li lon. lawa pi jan ale li kama pakala tan toki ni. ike Pike li weka tawa lape la, toki ni li awen lon, li awen pakala e lawa pi jan ale.

pona la, toki ni li kama pini. taso pini ona li pona mute ala. pini ona la, jan ale li pilin e ni: o kepeken ala nimi ‘e’ lon monsi pi nimi ‘monsuta’. taso jan mute li awen sona ala e nasin kepeken pi nimi ‘monsuta’.

tenpo li tawa. ken la, ijo nasa ale ni li pini. ken la, ona li weka…

taso, tenpo suno wan la, ona li kama sin! tenpo suno ni la, jan mute li lon toki uta lon ma pona pi toki pona. ona li open toki e ijo mute, e musi mute, e… nasin nasa pi nimi ‘monsuta’.

mu! kalama li kama tan tomo #sona-musi lon ma pona pi toki pona. ‘jan Likipi li toki e ijo nasa lon toki uta!’ jan li toki e ni. ‘ona la, nimi ‘mama’ li sama nimi ‘monsuta’.’

ni li nasa e jan mute.

‘“mi mama e ona” li ken “mi ante e ona tawa mama”, li ken “mi pana e pona tawa ona, li sama mama ona”.’

ni li nasa mute e jan mute.

‘tenpo ni la, jan Likipi li alasa e nimi ale, li wile sona e ni: nimi seme li pali nasa sama nimi ‘monsuta’?’

jan ante li kama lon toki. ‘a, nimi ‘lawa’ li ken ike kin! ‘mi lawa e ona’ li ken ‘mi ante e ona tawa lawa, mi pana e wawa tawa ona la ona li kama lawa’. taso ona li ken ‘mi kama lawa ona’ kin.’

ni la, toki suli sin li kama. ken la, nasa ni li nasa pi toki pona, li nasa pi nimi ‘monsuta’ taso ala. jan mute li alasa pana e nasin pi nimi ‘monsuta’ tawa nimi ante.

ona mute li kama sona e ni: nasin nasa li lon nimi mute.

‘kalama’ li sama ona - ‘mi kalama e ona’ li ken

• ‘mi pali e kalama kepeken ona’, li ken ‘mi luka wawa e ona la kalama li lon’
• anu ‘mi toki e ona’, sama ‘mi kalama kepeken uta e ona’.

‘moku’ li sama ona - ‘mi moku e ona’ li ken

• ‘mi pana e ona tawa uta mi li moku e ona’
• anu ‘mi wawa la, mi pana e moku tawa ona la ona li moku’.

tenpo ni la, jan ale li toki e nimi ‘monsuta test’ tawa ona. jan li pana e nimi tawa ‘monsuta test’ la, ona li ken sona e ni: ona li sama ala sama nasin nasa pi nimi ‘monsuta’?

tenpo la, jan li toki pona e nimi ‘monsuta test’ tawa ‘monsutatesu’. jan mute li pilin e ni: monsutatesu li nasa mute, li ike mute tawa nasin pi toki pona. taso jan mute ante (sama mi!) li pilin e ni: monsutatesu li musi mute. ona li pona a!

(taso, tenpo mute la jan li pana e sona pi nasin monsutatesu tawa jan sin. ni li ken pakala e lawa pi jan sin a.)

taso, tenpo ni la, ale li pona. tenpo ni la, nasin ‘monsutatesu’ li lon nasin jan pi ma pona pi toki pona. ona li musi tawa jan. tenpo ni la, jan pi wile ala monsutatesu li awen lon; taso jan pi wile monsutatesu li awen lon kin.

ni li nasin pi toki pona. monsutatesu li nasin pi toki pona. kon tu li lon toki mute pi toki pona. nasin monsutatesu li ken nasa e jan, taso ona li awen lon tenpo ale, li ken pona.