Mór w serbskich Hornich Łužicach
Naši stari serbscy wótcojo mějachu husto pod mórom ćeŕpjeć, kiž w swojim času mjez nimi z wulkej surowosću zakhadźeše. Wosebje zły bě mórski čas w Serbach wokoło leta 1632. Najsurowišo wustupi tehdom tuta khorosć w holanskich serbskich wosadach wot Wojerec hač k Zhorjelcej. We Wojerecach zemrě na nju w lěće 1632 w poł štwórta měsaca na 700 ludźi, młodych a starych a powěda so, zo tehdom we Wojerecach njezby wjacy hač 16 porow mandźelskich. Ze samsnej surowosću zakhadźeše mór we wokolnych wojerowskich wsach, na přikład w Bórku, hdźež nimale wšitcy wobydlerjo na njón wumrěchu. W Sprjewicach započa so mrěće hižom w lěće 1631. Tehdomny sprjewičanski faraŕ Matej Wićaz bě tohodla nuzowany so do Hamorow a wot tam pozdźišo do Bórka a naposlědku do Wojerec sćahnyć a bě wot Sprjewic na tři štwórće lěta zdaleny. Zo pak jeho spowědne dźěći mjez tym njebychu cyle bjez Božeho słowa byłe, wotměwaše wón bože słužby wonka w holi pola Bórka, hdźež tež křćiješe a bože wotkazanje wudźěleše. Na samsne wašnje prědowaše tehdom tež duchowny z Khołma pola Nizkeje Hózničanam přede wsu a stoji na tym městnje, na kotrymž je so to stało, błizko pola Hóznicy hišće dźensniši dźeń kamjeń z napismom: "Pestaltar 1632" k dopomnjeću na tamón zrudny čas. Podobny wołtaŕ z kamjenjow natwarjeny a z ličbu lěta 1632 namaka so tež na hórcy pola Jězora, na kotrejž je jězorski faraŕ Hrjehoŕ Krygaŕ pod dubom bože słužby wotměwał.
Do tutoho duba bu pozdźišo ličba lěta 1632 wurězana a je so dołhe leta pola Jězora zdźeržał. Jako pak bě wón po času z nutřka cyle zhnił, su jón na poslědku lózy pastyrjo zapalili a tak tutoho swědka ze stareho časa skazyli. W lěće 1832 bu toho dla wot jězorskeho hrabje horkach naspomnjeny wołtaŕ na samsnym městnje natwarjeny, na kotrymž bě prjedy tamón dub stał. Kak zrudnje je tola dyrbjało w tych pomjenowanych a tež w druhich wokolnych wsach być, hdyž běchu tež bože domy w nich zamknjene, dokelž so ludźo bojachu w twarjenjach skhadźować! Tysacy su tehdom zemrěli a husto dosć njebě tu nikotio, kiž by chcył zemrěłych pohrjebać, dokelž so kóždy wo swoje žiwjenje boješe. Hakle w lěće 1633 wróći so zasy lěpši čas, přetož z tutym lětom přesta to mrěće. - Nowy a runje tak zły mórski čas nasta w Serbach w lěće 1680. Tola zda so, zo je tehdom mór mjenje serbskich wosadow přećahnył, hač poł sta lět prjedy. W lěće 1680 přińdźe wón wot Drježdźan sem, hdźež bě z wulkej surowosću wustupił a na tysac ludźi morił. Ze serbskich wosadow měješe,tak wjele hač je znate, najwjacy smělnjanska wosada přećeŕpjeć. W Smělnej samej wumrě, kaž je tehdomny smelnjanski duchowny Jurij Wesenig do swojich cyrkwinskich knihow napisał, 31 wosobow na mór, z kotrychž buchu jenož štyrjo na keŕchowje pohrjebani, wšitcy druzy pak w zahrodach, na łukach a w keŕkach. Zo su so druhe wsy w lěće 1680 před mórom w Smělnej bojałe, to wobkrućeja nam tež stare cyrkwinske knihi w Palowje, z kotrychž widźimy, zo su tehdom Zemičenjo a Tumičenjo dla mora w Smělnej wudyrjeneho swoje dźěći w Palowje křćić dali, štož je so poslědni króć hišće wulkeho róžka 1681 stało. Kaž w Smělnej, tak zakhadźeše mór w lěće 1680 tež w Kamjencu hač najhórje. Tam wumrěchu na njón štyri radni knježa, štyri duchowni a wučerjo, dwaj lěkarjej, sydomnaće rowarjow a přez tysac pjeć stow druhich ludźi. Wšě khěže běchu połne khorych a tak mjenowana "boršć" pola Kamjenca bě wot ćeknjenych měsćanow z Kamjenca wobsadźena. Wjełe domow a wulicow bě zabitych a městske wrota běchu zawrěne. Skót ruješe w hródźach a dyrbješe zawutlić, dokelž tu nikoho njebě, kiž by jón z picu wobstarał. W měsće samym nasta hłód, dokelž nichtón wjacy ze wsow ničo nutř njepřiwjeze. Mortwi buchu wšitcy hromadźe do hłubokich jamow ćiskani a z wapnom posypani, dokelž khwile njebě, za kóžde ćěło wosebje row ryć. Jako bě naposlědku w měsće najwjetša nuza nastała, smilichu so wokolni zemjenjo a kublerjo nad njezbožownym městom a pósłachu jemu khlěba a butry a wina a wšelakich druhich wecow k warjenju, ale jenož hač před wrota. Hakle přichodne lěto 1681 přesta mór w Kamjencu zakhadźeć a tež w druhich stronach, w kotrychž bě 1630 wustupił. Wot tutoho lěta sem njesłyšimy tež ničo wjacy, zo by so mór hdy zasy w našich Serbach pokazał, hačrunjež je tu tež pozdźišo wjele khorosćow pod druhimi mjenami pobyło, kiž su runje tak surowje mjez Serbami zakhadźałe kaž něhdy mór.
- Author: Korla Awgust Jenč (public domain)
- Source: http://texty.citanka.cz/pata/sc1-116.html