Naše dźiwadło
Lěta 1862 so w Budyšinje na "Třěleŕni" prěnje serbske dźiwadło hraješe "Rohowin Štyrirohač". Dr. Handrik-Ćěsla, kiž dźensa w Neveklovje w Čechach jako lěkaŕ skutkuje, bě hru do serbšćiny z V. K. Klicpery přełožił. To bě nadobny skutk serbskeho studenta.
A naši studenća wostachu tež dale pěstowarjo serbskeho dźiwadła. Tři mjena so w pozdźišich lětach wosebje často na polu serbskeje dźiwadłoweje literatury zjewjuja: Arnošt Muka, Jakub Bart a Mikławš Žur. Muka přełožovaše swoje hry "za dźiwadło serbskich studentow". A studenća hrajachu tute hry a poskićachu z tym serbskemu ludej docyła nowu zabawu. Lud krasnosć serbskeho dźiwadła bórzy zapřimny, a dołho nejtraješe, zo tež serbske towaŕstwa započachu serbske dźiwadło hrać. Jaseńčanska Kat. Bjesada hižo přez 30 lět serbske dźiwadło pěstuje a haji. Tajcy stari hrajerjo su tež Radworčenjo, Khwaćičenjo, Bukecenjo. Wjele so dźensa hišće powěda w Njeswadćidlanskich wokolinach wo sławnym serbskim dźiwadle něhdušeho serbskeho towaŕstwa z Zarěčr. Tež zašła Budyšinska "Bjesada" słuša do tych towaŕstwow, kiž prěnje stupachu na serbske jewišćo. Bórzy nastawachu nowe narodne towaŕstwa - a z nimi rosćeše tež serbske dźiwadło. Pomału přiběraše tež serbska dźiwadłowa literatura. Dźensa dobywa so serbske dźiwadło dobyćeŕscy do wšěch serbskich wjeskow. Bohu dźak! Jeno w Delnjej Łužicy błudźi serbske dźiwadło hišće jako khuda, wopušćena syrota wonka w howrjacej nocy. Zrědka hdy smě wbohe dźěćo ně dźe do rozswetleneje sale zastupić. Ale da-li Bóh so tež tam bórzy jeho wumožnik zjewi!
Dokelž je naše dźiwadło woprawdźe jara wažny faktor w našim narodnym hibanju, zalěži wšěm swěrnym wótčincam wjele na tym, so so wone pěstuje a haji.
Wo znowanarodźenje serbskeho naroda ma serbske dźiwadło njeprějomne a wulke zasłužby. We wšelakich stronach je so serbska myslička zas a zas raznje a jasnje docyła jenož z jewišća ludej prědowała, a lud je tomu rozumił. Někotryžkuli serbski pachoł, někotra serbska knježnička njejstaj w šuli bohužel ani serbskeho pismika wuhladałoj, při hraću serbskeho dźiwadła pak staj pěknje serbski čitać nawuknyłoj. Naše jewišćo je tuž mohł rjec naša narodna šula. Nic jeno čitać so naš młody lud tam nawuči, wón tež nawuknje dobru a najlěpšu serbšćinu rěčeć a wužiwać. Tohodla budź to stajnje prěnja zasada našich spisowaćelow: Na naše jewišćo słuša riajlěpša a najčisćiša serbska rěč, dokelž ju lud wuknje. Při wuknjenju serbskeho dźiwadła zeznaje so naša młodźina ze serbskim pismowstwom a přiwuknje je lubować a podpjerać.
Zdźěla samsne dobytki ze serbskeho dźiwadła ma tež připosłuchaŕstwo. Tež wono wuknje w dźiwadłe dobru serbšćinu česćić a lubować. Naše dźiwadło pokazuje našemu ludej často hladadło, zo by w nim spóznał, kajki njesmě być. Pomyslće sebi na př. na burske hry "Na wuměnku" a "Burska krew´" a druhe. Dźiwadło wuči lud we swojich historiskich hrach spóznać swoju zańdźenosć.
Serbske dźiwadło je našemu ludej kužoł njezkaženeho wjesela a přistojneje zabawy, dokelž so našemu ludej jeno dobre hry předstajeja. A w tom hižo leži wjetša hódnosć serbskeho dźiwadła na našich wsach, dokelž wo němskim dźiwadłe - tež pola nas! - so to stajnje bohužel rjec njehodźi. Čłowjek njeby skoro wěrił, zo móža Serbja něšto tajkeho hrać a sebi wobkladować, kaž je so to hižo na cuzorěčnych bjesadach w serbskich wsach stawało. Serbske dźiwadło haji tuž pódla narodneho zmyslenja tež dobre, přistojne wašnja našich wótcow. O, zo by to wostało wěčnje tak! Serbske dźiwadło podpjera widźomnje serbske pismowstwo. Žadyn dźěl našeje literatury njeje tak płódnje so wuwił kaž dźiwadłowy. Mamy dźensa juž přez pjećdźesat ćišćanych serbskich hrow! A kelko jich leži hotowych a jeno čaka na šćedriwych nakładnikow!
Naš wutrobny dźak słuša tphodla wšěm tym česćehódnym mužam, kotřiž su w prjedawšich časach započeli serbske dźiwadło hrać. Woni su nam drohotne herbstwo zawostajili, kotrež chcem my, dale a bóle wutwarjene a wudospołnjene, jónu přepodać swojim potomnikam, zo by nam Serbstwo njezhinyło.
- Author: Franc Kral (public domain)
- Source: http://texty.citanka.cz/pata/sc1-171.html
- Note: Stary prawopis