Page:Agmoak-Didiwiten-Noli-Pangasinan-nen-Jose-RIzal-1963.pdf/11

This page has been proofread.


Nipaakar ed Noli, oniay inkuan nen Blumentritt: “Sayan gawa to, unong na kuan min aleman, insulat na dalan nanlapod puso to, kanian diad puso met so pisasalitaan to.” Tan tua met! Diad saraman a kipapasen tan diad saman a panaon, tinmalus ya anggad utel na kapusoan day pilipino; agamoran ton asumpal so gagala ya darapaten nen nansulat ya unong na pinatuwa ray mantumbok iran agawgawa.

Si Rizal agto tinakpan odino impasey inkasikaton sumusulat na tungtong ono nobila; no nanggaway duaran nobila, saksakey so gagala to; tan diad pakarapat tod saya, naknakda la. Ontan man, say Noli diad kipapasen ton nobila odino sakey a libron marakep ya inkasulat, balibali met so pinawayan to. No aliwan amin day nanbasa, say karaklan ed saraya apakpaknaan da, ya impasen dan sakey a marakep a libro. Ta piano agmi lara dia ikurit ya amin iray dakdakel a daydayew ya imbebesngaw day akabasa, sakalen mi labat dia. sa imbaga nen William Dean Howells (1837-1920), bibirbire'n a cr'itico ya ame: rikano ed saray Universidad na Oxford, Yale, Columbia tan Princeton, tan Pangulo na Academia Americana na Artes y Letras a nanlapod inkiletneg tonia. Sayan cr'itico, diad egpang a kawalaay “Editor’s Easy Chair” ya pangigagalot toy isusulat to ya ipapalapag ed Harper’s Monthly Magazine, diad bilang tonian pinmaway na Abril na 1901, diad impanalita tod “Eagle Flight” ya impatalus ed salitay ingles a Noli, oniay inkuanto:

“Insulat nen Jose Rizal, sayan sankarakpan tan mablin kamarerua ya imbagat day kakastila plan nabayaran day sankaunoran ya utang da, ta nakalan laray ilalo ed agda pakalmoy anggan anton mogmon baraan a napangidaleman dad sikato, pigay taon kasakbavay inkasnong tayon impanaliw tan impibabali ed dakdakel ed saray kasalanan ya agawgawa kontrad ban­ sa to. Balibalin kabaten no anto kasi ginawa tayo ed sayan to­ on nipangaw nisesengeg ed polftika no bilang ta inter dad sikatayo, ngalngalin sikatayo, diad panduaruwa ya panmolimoli kalakal tayo ed panguksoy na sakey a pioblima nipaakar ed sakey a too ya anggapoy napangidaleman ed sikaton anggan anto, balet ta say panbibilay ton mapangasi ya ibabagat toy inkasikato ed kaabigay bansa to tan saray kabansaan to, et sakey a malinlinew a pangidadalem ed panamaunong day arum a bansa, isipen kon pinaltog ti lan lamang ya unong na ginawa ray kakastila.
Agko anta no kasi ta panagkelawan ono andi ya sakey a lakin melag, a kolor na baog toy kayumanggi, ed sakey a dapat ton tan a masegsegang a kapoloan, et inanak ya sinmipor lad sika-
ix