Page:An-El-Filibusterismo-ni-Jose-Rizal-1961.pdf/319

This page has been validated.


309


nabuhi kalugaringon han tagsa nga tawo, sugad han paglugaring pag-ukoy ngan han paggamit han kapawa; waray bumaton nga kun abuso han mga gobyerno an pagsirot han mga tawo tungod han ira mga sayop o mga pagtalapas, kay ngadto nira igtukso dara han ira kadiri maaram magpasugot o kawaray sarabutan, labi na nga abuso hin usa katawo, magdiano kadako han iya kasiribton ha buot, an pagkastigo hin usa nga bungto tungod han mga sayop han ira gobyerno o han ira kaaapuyan: waray magsiring nga an Dios la in angay gumamit hito nga mga paagi, ngan an Dios makakahimo pagbungkag tungod kay may gahom hin paghimo, an Dios nga say nakakadara han kabaralsan, han kadayunan ngan han kabubwason, basi mamay-katadungan han iya mga buhat, kundi an tawo waray! Waray hint hi Basilio pakapanhunahuna ngan say la niya ginyakan an nababahaw na nga baton:

—Ano in yayaknon han kalibutan han uraura nga pamatay?

—An kalibutan sugad han gihapon magdadayaw ngan tatagan hin katadungan an may kusog, an maisog! — binmaton hi Simoun lakip an iya tawa nga mabangis. —An Europa nagdayaw han nasod ha katundan han panmatay didto ha America hin mga tinagribo nga mga indiyo nga, ha kamatuuran, diri kay basi matukod in mga nasod nga mga buutan ug diri magpakiaawayon; kitaa hiton Norte America, nga may mapangibaibahon nga paglugaring, nga may balaod ni Lynch, nga may panlingo ha pohtika; aada iton Sur America, hiton iya waray mutang nga mga republika, iton mga rebolusyon nga waray pagtagad han tawo, iton iya mga araway ha sakob han ira mga nasod, iton iya mga magpintas nga paghukom sugad didto han iroy nga Espana. An Europa nagdayaw han paglupog han Portugal didto ha Islas Molucas, nagdayaw han makagagahom nga Inglaterra han pamuuha han mga taga puro nga una nga mga tawo didto ha Pacifico, basi didto say mangukoy an iya nagpamalhin ngadto nga mga tawo. An Europa magdadayaw, sugad han pagdayaw ha katima hin usa nga drama, ha katima hin usa nga trahedya; an kadam’an din nagkikita han sag-od, say la ginkikitd an nagawas nga buk&d! Upaya pagbuhat an pagtalapas ngan dadayawon nga binuhat ha sakob han paghirot ngan wa­ ray la aringasa.