Page:An-Kaduntan-Han-Bungto-ni-Jose-Rizal-1962.pdf/133

This page has not been proofread.


123

han akon mga katungdanan nakakahatag ha akon hin kasangkayan; nga an bungto nagtatahod ha akon ug naghuhunahuna ha akon; kun diri ko sugaron hini, bisan kun waray ko kalipayan la gihapon nga dadangatan, paghahatagan ko pa hin kasakit in usa nga tigurang, salit, labot la nga waray himurulsan, magiginsala ko pa liwat. Nagpadayon na la ako dida han akon turumanon ngan waray ako himaan; nag-isip ako hin pangahas. An magturutdo ha liburan hinmunong nadaliay, katapos magpadayon liwat: —Tikang hadto nga adlaw nga pagpakaaluhi ha akon hin waray haros nag-inisip-isip ako han akon pagkahimtang ngan inabat ko nga matuod man gud uraura ako hin kawaray sarabutan. Nangahas ako pag-aram adlaw gab-i han kinatsilaf6) ngan han ngatanan nga nahananabi han akon tu­ rumanon: an tigurang nga pilosopo asya ha akon in nagpahuram hin mga basahan; ginbasa ko ngatanan an akon hinkaptan ngan gin-ulit-ukit ko an akon ginbabasa. Tungod han mga bag-o nga panhunahuna nga akon naburo dida han mga basahan inmiba an akon pamurubuot ngan inabat ko in kadam’an nga butang nga lain na hadto an akon pagpahamutang yana. Inmabat ako hin mga sayop dida han hadto inabatan ko hin kamatuuran, ngan hinkit’an ko in kamatuuran dida han yadto pag-inaw ko baga mga sayop. An paglamba,(7) pananglit, nga tikang pa ha kamaihaan amo an kasuruk’an dida ha pagturun’an, nga hadto pinakakasiring ko amo la an masarig nga nakakaaghat han kabataan pagtuon (kay asya an iginpahiara ha aton) pinakasiring ko unina nga diri la kay diri nakakabulig han paguswag han bata kundi kay nakakaraot pa ngani lugod. Nagmatuod ako nga diri mahihimo in pakapagpainuino kun aada pagkikit’on an rabingki ngan han palmita; an kahadlok ngan han kulba nakakapalisang bisan hadton may ada kaisog, ngan labot pa, an panhunahuna han bata makusog pa ngan madarudagmit matandog. Ngan tungod kay basi dumukot ha ulo an mga pagturun’an kinahanglan nga mamay-kamingaw ha gawas sugad man ha sakob han kasingkasing, nga mamay-ada paghunong an kalag, nga magmahusay an paniplat sugad man an panumduman ngan mamay-ada kaburut’on; nakahunahuna ako nga siyahan ki­ nahanglan nga an kabataan mamay-ada pagtapod, pagsarig ug pagsaho ha ira ngahaw. Inmabat ako liwat nga an pagtan-aw ha matag-adlaw han mga panlamba nakakakuha han