Page:An-Kaduntan-Han-Bungto-ni-Jose-Rizal-1962.pdf/327

This page has been validated.


317


carne, —iya ini yayangbaton — kundi tungod kay hinusayan hin pagtan-aw ha iya la ngahaw, waray karuyag hin bisan hino dida han damo nga pilipinhon nga mangurulitawo ha iya, kay lain nga panit an iya ginhihingyap. Waray gud hiya karuyag pagtugyan bisan kanay han iya gutiay ngan mabusag nga kamot, kundi diri kay kakulang hin pagtapod, kay diri la nakapira hiya hatag hin damo nga manggad ug mga hiyas nga diri harumamay an palit ha mga mag-aaring nga taga lain nga tuna sugad man ha kalungon hin tuna.

Mga unom kabulan anay ngada han panhinabo hinin mga kaagi nga aton igin-aasoy, iya natuman an labi kamarasa nga inop, an inop ha bug-os niya nga kinabuhi nga amo an nasugaran han pagtalikdi niya han mga pagmayuyo han pagkabata ngan han paghigugma ni Kapitan Tiyago, nga hadto nga panahon iginhugay ha iya mga talinga o igin-ambahan man ha mga harana. Urhi na, matuod, an katuman han iya mga inop; kundi hi Da. Victorina, bisan la maraot magkinatsila, labaw pa kaispanyola kan Agustina de Zaragoza(1) ngan maaram han dayhuan nga Mas vale tarde que nunca (2) ngan ikinaliliaw niya an paglinuwas hini nga mga pulong ha iya la ngahaw: No hay felicidad completa en la tierra (3) asya an ikaduha nga hilom la nga dayhuan nga diri gud niya linuluwas ha atubangan hin iba nga tawo.

Hi Da. Victorina, nga nag-agi na han iya siyahan, ikaduha, ikatulo pati ikaupat nga pagkabata ha pangawil dida ha kadagatan han kinabuhi matuman la an iya inop, ha katapusan nag-upayda na la han iginawad ha iya han kapalaran. An sadang pairan nga babayi, kun an iya panuigon diri pa unta kakatluan na kagduha, kundi kakatluan la niya kag-usa — didto han iya ihap dako na ini nga ginkakalainan — diri la unta hiya anay nakarawat hadto nga hatag ha iya han Palad, kay maghuhulat pa unta hin aruangay han iya karuyag. Kundi tungod kay an tawo nananalinguha ngan an kasungkuan asya in nagbubuot,(4) salit hiya nga dako na kaupay in kasuruk'an hin bana, napirit na la hin pag-ilob hin usa nga makaluluoy nga tawo nga hapil han Extremadura, nga katapos paglinayawlayaw ha kalibutan hin may kanan unom kun pito ba katuig, daw bag-o nga Ulises,(5) iginkita na man gud, didto ha puro ha Luzon hin sadang hurunan, sadang buruan hin salapi ngan hin usa nga lagas nga Calipso