Page:An-Kaduntan-Han-Bungto-ni-Jose-Rizal-1962.pdf/376

This page has been validated.
366

an kagutuman, nabalik liwat hin kaagii an mga dalan; igo na la nira nga kinahahadlukan an mga ubos, kundi mag-isog. nga mga kuwadrilyeros nga diri sangkap hin hinganiban, an mga kuwadrilyeros nga lilibakon la han ngatanan nga manunurat mahatungod han aton tuna, nga waray lain nga suhol kun diri an kamatay, waray lain nga turumanon kun diri pakiaway ngan waray lain nga nabuburo kun diri an tiaw. Yana may mga tulisan nga tubtob ha kamatayon. Usa nga paghilisa, usa nga pakagtalapas nga hin-unungan hin waray kaluoy nga darahog an pag-ato han mga pagraugdaog hini nga mga sibil, an kahadlok han minananap nga pagpahimaan, asya an nakakaaghat hin pagbaya han bungto ngan hin panhunahuna hin pamatay, kun diri man pagpakamatay. An kamakaharadlok han Guardia Civil nakakasagpo ha ira han dalan ha paghinulsol, ngan tungod kay in usa nga tulisan mauruupay mangaway ha bukid kay hin usa nga sundalo nga ginbabadyangasan la, an pag-utod han karat'an makuri mahimo. Panumduma an inabutan han maupay nga binuhat ni Capitan General de la Torre: (1) an pangindulto niya han magpakaluluoy nga bilanggo nakagpakita nga dida hito nga kabukiran may ada ngayan kasingkasing hin tawo nga naghuhulat la han pagpasaylo. An panhadlok nga paagi mahagagamit la kun uripon an bungto, kun waray mga lungib an kabukiran, kun an kagamhanan nga labaw may bantay nga pusilan ha luyo han tagsa nga puno hin kahoy ngan kun an lawas han uripon waray sulod nga iba kundi tinai la ngan tungol; kundi kun an nawad'an hin paglaom, nga nangangaway basi mabuhi, naabat nga mabakod an iya butkon, nga nagpuputok an iya kasing-kasing ngan an iya dugo nasukob, makakahimo an panhadlok makaparong hini nga sunog nga daw sugad hin iya pa ngani ginsisinunguan?

―Ginugupong mo ako, Elias, hinin imo mga pulong; kun diri la tungod kay may ada ko man liwat ginmamatuuran, makakasiring ako nga may ada ka katadungan. Kundi, iini in usa nga butang, ayaw la hiubos kay diri ka hini upod, linalain ko ikaw han iba; panginanua kun hira hino nga mga tawo an nangangaro hin pamag-o han mga sugo! Haros ngatanan magtinalapasnon, o mga tawo man nga diri maiha makakagtalapas!

―Mga magtinalapasnon, kundi kay ano nga nasugad hira? Tungod kay ginbungkag an ira kamurayawan, gin-