Page:An-Kaduntan-Han-Bungto-ni-Jose-Rizal-1962.pdf/377

This page has been validated.
367

kuhaan hira hin kalipay, ginhilabtan an mga minahal nira nga inawilan, ngan han pangaro nga ugupan han mga hukmanan inmabat nga waray nira sadang sarigan kundi hira la ngahaw. Kundi, nagsasayop ka, senyor, hiton imo pakasiring nga say hito nangangaro an mga magtinalapasnon: kadto ha mga burubungto, sak'a an tagsa nga balay; pamatii an mga panharoy han mga bumabalay ngan pagmamatuuran mo nga an mga karat'an nga gin-uutod han mga sibil masugad-sugad, kun diri guruguti pa ngani, han ira nabubuhat. Pakakasidngon ta dida hini nga magtinalapasnon ngatanan an taghimungto? Kun asya ito, kay ano nga bubuligan pa hira nga diri pagdauton an iba? Kay ano nga diri hira ubuson na la pagpuo?

―May-ada gud ada dinhi hini sayop nga waray ke kasasantop, sayop ha panhunahuna nga asya an makuri kun ginbubuhat na, kay ba man ha Espanya, an pinakairoy ta nga Tuna, ini nga Guardia Civil maupay man ngan dako kaupay an kapulsanan.

―Diri ko riniriwa bangin kun didto maupay nga katukod, pinili an mga tawo; bangin man liwat an Espanya nagkikinahanglan hini, kundi diri an Filipinas. An aton mga batasan, an aton kalugaringon nga panulos, nga kanunay hinnanabihan kun iriniriwa ha aton in usa nga katadungan, hinngangalimtan nga tunay kun may ada ha aton karuyag igpasugot. Ngan pagsumat daw, senyor; kay ano nga waray pagtukod hin sugad hini an iba nga mga tuna nga, tungod han kahirani ha Espanya, may ira ginkakasamahan? Tungod ada kay kurukulang hin panikas ha perrokarril, kurukulang hin mga kasamok, diri masukot an pakamatay hin tawo ngan talagsa an kalit nga buno hin daga ha ira dagko nga mga kalarakan?

Hi Ibarra tinmungok, dapit pamurubuot, katima humangad ngan magsiring:

―Sangkay ko, ini nga turuhayon nagkikinahanglan nga pagtun'an hin ungud-ungod; kun abaton ko nga ito nga mga sumbong may katadungan, magsusurat ako ngadto hiton akon kasangkayan ha Madrid, kay waray naton didto mga panlawas. Kundi, tuod la ha akon, an Pamunuan nagkikinahanglan hin usa nga kusog nga diri iniguan basi pagtahuron, ngan hin usa nga gahom basi pagsugton.

―Oo, senyor, kun an Pamunuan nakikiaway ha aton; kundi, ha kaupayan la ngahaw niya, diri ta angay pakita-