Sa ganhaan kag sa kalawigon sang mga asera nga sa pihak kag pihak sang amo nga balay-buluthban nag-ulontay, nagtilipon ang mga bumoluthb nga naghu'.olat sang pagpanaog sang mga propesor. Mga bumoluthb sa nahauna nga tuig sa Pagka-mananabang, sa ikalima ka tuig sa Ikaduha nga Pagtulon-an, sa nahauna nga tuig sa Pagka-manogbulong, naghiliwat sing mga guban nga malipayon: ining’ mga ulihe mahapds makilala sa ila mga panapot kag sa ila mga gawi nga indi makita sa iban. Ang kalabanan naghalalin sa Ateneo Municipal kag sa ila makita naton ang mamalaybay nga si Isagani nga nagpanaysayon sa isa niya ka kaupod sang teoriya sang reprakjyon4 sang kasanag. Sa isa ka guban, ginbaisan, ginlalis, ginhinambitan ang mga tinaga sang Propesor, ang mga nasulat sa tulon-an, mga pagsulondan sa buluthban: sa isa ginbakyaw ang mga libro nga inuyog sa hangin, nanaysayon nga naggamit sing baston nga nagkurit sing mga isip sa duta; didto sa unhan, nalingaw sila sa pagtan-aw sang mga tumoluong’ babae nga nagkaladto sa malapit nga simbahan, ang mga bumoluthb naghinambalhambal sing masadya. Isa ka tigulang nga babae, nga naghamboy sa isa ka babaeng’ pamatan-on nagkiangkiang; ang pamatan-on naglakat nga ang iya mga mata nagtulok sa ubos nga nahadlok kag nahuya mag-agi sa atubang sang madamb nga nagtan-aw, ang tigulang nagbatak sang iya palda nga may duag nga kape, nga ila sang mga Utod sang Sta. Rita, sa pagpakita sang iya mga till nga da’agkb, kag sang iya mga medyas nga puti, naakig sa iya upod kag pumasiplat sing nagdulot nga mga panulok sa mga nagtalan-aw.
— Saragates! — laghong niya, — indi sila pagtuloka, ipaubos ang imo mga mata!
Ang tanan nagtalalupangod, ang tanan naglinahugay kag naghinambalhambal.
Nian may isa ka matahumtahom nga biktorya6 nga nagdulog malapit sa ganhaan sa pagdul-ong sang isa ka panimalay nga matinuohon; maduaw sila sa Virgen del Rosario sa iya pinasahi nga adlaw; ang mga mata sang mga nagtalan-aw nagtalum sa pagpanghimbis sang banhay kag katibunog sang
4 Refraction — Ang pagpalapos sang silak sang kasanag sa isa ka masihag pakadto sa isa nga nabuhinan na ang kasili.
5 Victoria — Kanvahe.
