Sto. Tomas nga ang tubig isa ka sinamo, nagpamatuod sing maathag nga ang Anhelikong’ Doktor nauna sing madugay kanday Berzelius, Gay Lussac, Bunsen kag iban pa nga mga makibutangnon nga kapin ukon kulang nagpabugal sang ila kinaadman. Apang, wala’y sapayan n nga sia nangin propesor sa Hcyograpiya, sa gihapon ginhuptan niya ang mga pagpangduhadoha nahanungod sa kanipulon sang kalibutan kag nagyuhom sia nga may pagyubit kon hambalon ang mga hulag sang paglibot sang kalibutan sa adlaw, nga nagluwa:
- Ang pag-asoy sang butig
- Tuhoy sa mga bituon
- Amo’ng sari sang butig
- nga wala ka’y dulomdumon...
- Ang pag-asoy sang butig
Nagyuhom sia nga may pagyubit sa pila ka mga kaisipan nahanungod sa mga plsika kag ginbilang niya nga isa ka manghandudoraw, samtang indi man buhng, ang heswita nga si Secchi, nga ginsillng niya naghimb sing mga triangulasyon sa ibabaw sang ostya, nga amo ang timaan sang iya pagsumatsomat sa astronomiya, nga tungod sinl, siling niya, gindumili&n nila sia sa paghiwat sing misa; madamb man ang nakamutlk sa iya nga nagpakalaot batok sa syensya nga iya gin tudlb; apang ina nga kakulangan, mga tagdiutay lamang, mga libog sa bulothban kag sa pagtuluohan, kag masaysay sing mahapos, indi lamang tungod kay ang mga syensya plsika tuman kahapos, nga lunsay gikan sa pinanilagan kag sa pagbinagbinag, samtang ang iya lablng’ masarangan amo ang sa mga pilosopiya, nga lunsay sa mga pagpangduhadoha, sa abstraksyon3 kag pagpilit, kundi subong man nga sanglit inaayo nga dominiko, nga naghigugma sang mga kadayawan sang iya orden, indi sia makabatyag sing kaluyag sa isa ka syensya diln wala sing isa sang iya mga utod nga nag-alam kaayo —sia ang nahauna nga indi magpati sa klmika ni Sto. Tomas —kag sa mga bagay nga nakaani sing kadayawan ang mga orden nga kaaway, isillng naton ang ila mga kasumpong nga orden.
Ini amo ang propesor nga sa amo nga aga, nagbasa sang
listahan, nagsugb nga imitlang ang leksyon nga sinaulo, nga
——————
3Abstraccion — Ang inoghambal sa butang nga indi makita apang kabahin sang lawas sang amo nga butang.
