nga pagtuo sa iya gahúm kay ginmitlang sang pari ang mga
misa sing padali, kag ang santos bag-o kag indì pa makahibaló
maghimò sing mga milagro, kag walâ mahimò sa batikuling3
kundi sa laniti lamang! Ay! Anó ang ihambal sa akon sang
imo amáy kon mapatay akó kag makita ko siá?
Kag ang kailó nga babae nagpanaghoy kag naghibî; si Plácido nagpakità sing labí nga kasubô kag gikan sa iya dughan naggwâ ang nalumsan nga mga pagbakhò.
— Anó ang makuhà ko nga magmananabang? —sabát niya.
— Anó ang mahanabò sa imo?—padayon sang iloy nga tinakóp niya ang iya mga palad.— Tawgon ka nila nga pilibustiero kag bitayon ka! Nagsilíng na akó sa imo nga mag. paumod ka, nga magpaubós! Wala akó pagsilíng sa imo nga maghalók ka sa kamót sang mga kura, nahibal-an ko nga may masingki ka nga inogpaninghot subong sang imo amáy nga indì makakaon sang keso gikan sa Europa... apang dapat kitá mag-antos, maghipos kitá, magsilíng nga hùo sa tanán... Anó ang mahimò naton? Ang tanán ila sang prayle; kon indi nila luyag, walâ sing magwâ nga mananabang ukón manogbulong... Magpaumod ka, anák ko, magpaumod ka!
—Sing nakapaumod na akó sing tuman, nanáy; sa binulan kag binulan nag-antos akó!
Padayon ang pagnguyngoy ni Kabesang' Andang. Walâ siá magpangayò sa iya anák nga mag-apin siá sa mga prayle, siá wala man gani pag-apin; tuman na nga masayran nga sa isá nga maayo may napulò nga malain nga nagpanguhà sang pilak sang mga imol kag nagpatapok sa mga manggaranon. Apang ang isá dapat maghipos, magbatás kag mag-antos; walâ na sing kalalangan. Kag ginsambit niya ang iní kag inâ nga ginùo nga sa pagpakità nga mapaumuron kag mapainubuson, bisán nga sa sulod sang iya tagipusùon may kaaligutgot sa iya mga agalon, gikan sa pagka-sulogùón sang mga prayle nagdangat sa pagka-promotor nga piskal; kag si kwán nga karón manggaranon kag saráng makapanakít nga masaligan nga ma-
_______________
1 Batikuling Isa ka sari sang kahoy sa Filipinas nga, katulad sang laniti, ginahimo nga mga santos kag mga mwebles. Sa kahoy sang batikuling, linukit ni Rizal sa kortaploma, sang nagatuón pa siá sa Ateneo, ang diutay nga larawan sang Tagipusuon ni Jesús, nga sa karón ginatipigan pa sang mga hoawita bilang handumanan,
