ANG TANAN nga nakabasa sang nahauná nga kabahin siní nga nobela, makadumdom gilayón sang isá ka tigulang nga manogkahoy nga nagpuyô didto sa tungâ sang kagulangan.
Si Lolo Selo, buhi pa kag bisán nga ang iya mga buhók lunsay na bukáy, apang natipigan niya ang iya maayo nga la- was. Wala na siá karón pagpangayám ukón pagpanapás sing kahoy; sanglit nag-ayo ang iya pagkahimtang, nahuyóg na lang siá karón sa pagpanghimò sing mga silhig.
Ang iya anák nga si Tales (palip-ot sang Telesforo) nag- trabaho anay sa pagka-mangangagsa sa kadutàan sang isá ka pahunanan; apang, sang ulihe, tag-iya na sang duhá ka bilog nga karabáw kag may pilá ka gatós ka pesos, luyag siá mag- pangabudlay sa iya kaugalingon nga buligan sang iya amáy, sang iya asawa kag sang ila tatlo ka anák.
Hanti, namulód silá sing kahoy, kag ginhawanan nila ang pilá ka madamol nga talunan nga nakità nila sa gwâ sang ban- wa nga sa ila pagtùo walâ sing tag-iya. Sang ila pagpangha- wan kag pagbungkag sang dutà, ang bug-os nga panimaláy, isá kag isá, nagmasakít sa hilanat, napatay sa anus ang ilóy, kag ang maguláng nga anák nga babáe, nga si Lucía, sa paghimulák sang iya panuigón. Yadto nagikan sa kinaugali sang dutà nga ginbungkag, nga napun-an sing nagkalainlain nga mga lalím, ginpahanungód nila sa kaakig sang mga espirituhanon sa talu- nan, ginpaumoran nila kag ginpadayon ang pagtrabaho nga gin- tùohan nila nga nauloulohan na. Sang buót na nila anihon ang nahauná nga patubás, ang isá ka kumboyahan sa pagtuluo-
1 Kabesang' Naghalin sa tinaga nga kinatsila nga cabeza, kon sayuron, pangulo. Ang kabesa amó ang tigpuno sang isá ka gubán sang mga panimaláy, nga ginatawag mga balangáy ukón baranggay. Ang Pangulohán anay sang mga katsila magtugyan sa mga pangulo sang mga baranggay S& pagnukót sang mga dulot (tributos). Apang ang kadamoan sang mga kabesa magsi- likway sini nga katungdanan tungod nga naghatag lamang sa ila sing daku
nga mga halit.
