SI BASILIO UMABOT sa San Diego sa tión nga ang prosesyon sang Notsebuena naglibot sa mga dalan. Naawá: siá sa iya alagyan nga nakausik sing madamò nga tinaknà, tungod kay ang kotsero nga nalipát sang iya sédula, ginhawiran sang Gwardya Sibil, nga kinulata1 kag dinalá sang ulihe sa kwartel sa atubangan sang komandante.
Nián ang karomata naawát na man sa pagpaagi sang pro- sesyon, kag ang kotsero nga ginsakít matinahuron nga nagtu- kás sang iya kalù kag nangadi sang isá ka padrenuestro sa atubangan sang nahauná nga larawan nga naglabay kag daw isá ka daku nga balàan. May dagway sang isá ka tigulang nga may malabà kaayo nga burangos, nga nagpungkò sa bibi sang isá ka lulobngan, sa idalum sang isá ka kahoy nga na- pun-an sing tanán nga sarì sang kapispisan nga pinakigás. Ang isá ka kalán nga natungtongán sang isá ka kulon, isá ka almirés kag isá ka dulukdokan diín gindukdok ang malan-on amó lamang ang iya mga gamit, nga daw nagpakilala nga ang tigulang dirâ man nagpuyo sa bìbì sang lulobngan kag dirâ naglutò sang iya pagkaon. Yadto amó si Matusalem sunô sa ikonograpiya2 sang pagtulùohan sa Filipinas; ang iya kaupod kag ayhan kadungandongan gintawag sa Europa nga Noel kag labí nga mayuhumon kag labí nga malipayon.
—Sa panahón sang mga santos, —hunâhonà sang kotse- ro, —matuod gid nga walâ sing mga gwardya sibil, kay sa mga kulata indi mabuhi ang madamò.
1Kinulata — Si Rizal naghimulós sang tanan nga kahigayunan sa pag- sabdong sang Gwardya Sibil. Ini nga gubán may mga kagamhanan nga tu- man kadalagko. Ang mga tigpuno kag ang mga opisyal nga naubós sa ila lun- say mga katsila, kag ang mga soldado mga tumandok, nga sa masunson nag- pakalakás sa ila mga gahúm kag mga katungdanan nga gintanyag sa ila sang ila mga uniporme. Tungód sini, si Rizal may dalayon nga pagpangandam sa mga sibíl kay sang nagtuón pa siá ginsakit nila siá kag ginpilasan.
2Iconografía — Ang kasaysayan sang mga larawan kag mga dinuagán.
