luyag sang mga kalalangan sa pokusog. Dapat nga nakità ni
Rizal kag iya ginpatihan nga walâ sing pulós ang magpaabót
sang isá ka pagpanibag-o sa pagsulondan sang administrasyon;
ginhimò niya ang iya ikaduhá nga nobela, Ang Pilibusterismo.
Sa katumanan sang pagbulot-an isip 1427, ang Komisyon sang Iká-Isá ka Gatós nga Tuig nga Kaadlawan ni José Rizal nagatanyag liwat sini nga nobela sang tigbatás, nga ginhuwad gikan sa nabauná nga binalhag, sa "offset", nga may mga kasaysayan. Sa duhá ka nobela sang tagsulát, Ang Pilibusterismo amó sang wala mabasahí sing maayo sa kapuloán tungod sa ka bangdanan nga ang daku nga bahin sang mga huwád nga pinabalhag ginbutong sang pangulohán kag ginlaglag sang pag-abót siní tanán sa Filipinas, bangód sa pagdumili sang No'i, nga sinakop man ang Pilibusterismo.
Ang Pilibusterismo natapos sa Biarritz sang 1890 kag ginbalhag sa Gante sang 1891. Sa siní nga panahón, si Rizal ginpatungdan na sang madamò nga butangbotang, gintumod sang madamò nga pagpakamalaot sang iya gamhanan nga mga kaaway, kag sang kahisà sang pilá man lamang niya ka mga kasimanwa. Wala mawalà nga ang ngalan ni Rizal nagtunóg sing mabaskog kag nagtaas ang iya pagka-tawo. Bisán matuod nga ang nahauná nga nobela, nga nabun-ag sa tungâ sang isá ka kahimtangan sang kakunyag kag sang mga binanwahanon nga paghilimud-os, ginbaton sing iya sing maayo kag sang tanan nga pilipinhon, apang ang Piibusterismo sing iya nangin-kabangdanan sang nanuhaytohay nga mga kaisipán kag mga hinambalhambal, nga ang ibán may pagka-putli, ang ibán mga kutsokutso kag ang ibán may laín nga tinutuyò. Ang tagsulat sang kinabuhi ni Rizal, si Dn. Rafael Palma, nagsiling nga "Sang ang Pilibusterismo wala pa mapadalá sa balhagan, ginpasunisoni na (sang pilá niya ka kasimanwa) nga ini nga nobela walâ sing kapuslanan kag kubós sa Noli. Si Rizal ayhan nagbatyag siní nga daan, kon walâ niya mahibal-i sadto, kay sa orihinal nga sinulát niya may isá ka patimaan nga walâ na pag-ibantalà, nga sa bahin nagsilíng: "Magausik gid lamang sing panahón yadto'ng mga may luyag sa pagtamay sang nobela nga maggamit sang pinayaón nga buót, ukón yadto'ng mga tawo nga sa ibán nga mga katuyoán may handum sa pagtukíb sa amó nga nobela sang mga tinawo nga kapín ukón kulang nakilal-an."
vi
