maysa a ngilaw: napakumbaba ket dina kabaelan ti mamasangbay
ti dakes a panunot, nagmisionero kuma no kadagidi un-unana
nga al-aldaw. Ti panagyanna sadi Pilipinas saanna a nabalin a
inted kenkuana daytay pannakapnek a iso, maysa ngata a tao,
naindaklan iti pateg ken nangato iti kaikarian, a maalada, kalpasan ti sumagmamano a lawas da nga adda sadiay, dagiti kaaduan
dagiti kakailianna. Ti pusona kaano man saanna a pinasangbay ni gura; awan pay nasarakanna nga uray la no maysa a pilibustero; isuna laeng a nakakita iti daksanggasat a mainumo nga
inna dutdutan, no dina kayat nga agbalin a dakdakes pay ti gasatna ngem dagidiay. Idi kinayatda nga indarom gapo iti panamagbalinna iti bagina a mangngagas, saan a nagluksaw, saan a nagasog; binigbigna ti linteg ket isuna la nga inna insungbat: “!Ngem
masapol ti agbiag!”
Nagsinggalutda, ngarod, wenno nagsinniluda, ket napanda sadi Santa Ana a nangnanam iti sam-it ti apagas-asawa; ngem iti karabiyan ti panagasawada, ni dunia Victorina nagsakit ti tianna iti nakabutbuteng, ta nakaadunan sa ti nangan, ket ni don Tiburcio nagyaman ken Apo Mugna, ket inpakitana ti ayat ken dungngona. Iti maikadua a rabii, nupay kasta, ipaneknekna ti kinataknengna a lalaki, ket iti sumuno a bigat, idi nagsarming immisem a sililiday idi nakitana dagiti guggugotna nga awan ngipcndan: limmakay iti di kumurang a sangapulo a tawen.
Agsipod, ta makaay-ayat unay ni dunia Victorina iti asawana, pinayaramidanna iti nasayaat a ngipenna a daytay maikkat, pinaidaitan ket pinaaruatanna kadagiti kalalaingan a dumadait sadi Manila; nagpaaramid iti arania ken alesa, dimmawat sadi Batangas ken Albay kadagiti kalalaingan a kabkabayo ket pinilitna pay a makilumba iti dua a kabayona kadagiti masangwanan a panagpapalumba.
Idi ta inna pagbalbaliwen ti langa ni asawana, dina met nalipatan ti bukodna a bagi: binay-anna daydi pandilingna a seda ken daydi badona a pinia, ket sinukatanna ida iti aruaten ti taga Europa; sinukatanna daydi nalaka a tinggol dagiti pilipina kadagiti tubs a pud-pudos ken pakpakulot, ket gapo kadagidi ar-aruatenna a napalalo naglaad a maikapet kenkuana, dinadaelna ti tabna-ay dagiti amin a tattao a natalna ken awan ar-aramidda.
Ni asawana, a kaano man, saan a rumuar a magmagna—ni
