nga aggaraw; dayta met la a sao, mabalin a ipaay iti irarang-ay ti
tao. Addadanto sumagmamano a naknakem a mapilpilit, addadanto sumagmamano a tattao a maipatli; ngem awan ania man:
ti Irarang-ay ituluynanto ti pagnana, ket ti dara dagiti matuang
isunto ti taudan dagiti baro ken nabancg a subsubual. jKitaenyo!
dagiti pay pagpagiwarnak, nupay kasano nga ayat da kuma a
sumanod, umaksawda met iti sango, iso a dida kuma kayat; da
giti pay dominiko saan da a makalisi iti daytoy a linteg, ket tuladendan dagiti jesuita, nga isuda ti kabusorda a didanto agkakapia:
agipabuyada metten kadagiti ramrambak kadagiti pagad-adalanda, agpatakderda metten kadagiti babassit a pagbuybuyaan, agputarda metten iti daniw, a ta, gapo ta saan da met
nga awanan iti saririt, nupay ipagarupda nga addada pay la idi
maikasangapulo ket lima gasot a tawen, maawatanda a dagiti
jesuita adda nakemda, ket indanto pay la makiraman iti kasakbayan dagiti agkabanuag a il-ili nga inda inadalan.
—No kasta, dkunayo a dagiti jesuita makikuyugda iti Ira rang-ay? —sinaludsod a nasdaawan ni don Filipo; —apay, ngarod, a kabusorda ida sadi Europa?
—Sungbatankayto a kas maysa a daan a eskolastiko, —insungbat daydi lakay, a nagsubli a nagidda ket nagbalin manen ti lahgana a nalais; —tallo kakita ti mabalin a pannakikuyog iti Irarang-ay: agyan iti sango iti abay ken iti likod; dagiti umuna inda ibagnos, dagiti maikadua inda sumurot, dagiti naudi inda paguyod, ket kadagiti naudi iso ti pakaibilangan dagiti jesuita. Kayatda kuma no isuda ti mangiturong kenkuana, ngem, gapo ta makitada a nabileg, sa pay sabali ti pagturunganna, umannugutda, kaykayatda ti sumurot ngem ti mapisit, wenno ti mabati iti tengnga ti dalan iti let-ang ti sipnget. Ala wen, datayo ditoy Pilipinas, iti kabassitanna, tallo gasot a tawen ti nakaudiantayo iti lugan ti Irarang-ay; apaman la ta mangrugitay a rumuar iti naganenda nga “Edad Media,” iso ti gapona a dagiti jesuita sadi Europa, maibilangda nga agsansanod, no ditoy ti pangkitaan kadakuada, kasda la ison ti pannakabagi ti Irarang-ay; ti Pilipinas utangna kadakuada ti rumusrusing a sursurona, dagiti Ciencias Naturales, kararua ti sigio XIX, a kas met pannakautangna kadagiti dominiko iti Escolasticismo, a nalpasen a natay, nupay kasano a panangigawid ni Leon XIII: awan Papa a makapaungar iti nalpas a binitay ti nasayaat a rikna ti tao . . ? Ngem,
