Page:Dinak-Sagiden-Noli-Me-Tangere-Iti-Iloko-IV-ni-Jose-Rizal-N719i.pdf/428

This page has been validated.



adino ti napanantayon? —sinaludsudna, a binaliwanna ti timekna;

—¡a! sarsaritaentay itay ti agdama a kasasaad ti Pilipinas . . . Wen, ita sumbrektay iti kanito ti dangadang, kunak ket di, dakayo; dakami, kukuana kamin ti rabii, pumanaw kamin. Itoy a dangadang agsango ti nalabes, a kayatna ti kumpet ken kumepkep, nga agilunlunod, iti nganngani marpuugen a kastilio dagidi nagkuana, ken ti kasakbayan, a ti daniwna, daniw ni balligi, mangngeg manipod iti adayo, a buyugan ti rangrang ti sumingising a bannawag, ket ikuyugna ti Naimbag a Damag nga aggapo kadagiti sabsabali nga il-ili...? Asinnudanto dagiti matuang ken maitabon a gaburan ti marsuod?

Daydi lakay nagulimek, ket idi makitana a palpaliiwen ni don Filipo a sipapanunot, immisem ket kinunana:

—Nganngani mapadtuak no ania ti panpanununutenyo.

—¿Pudno?

—Panpanunutenyo a mabalin unay a maallilawak, —kinuna­ na nga immisem a si-liliday; —ita, adda gurigorko ket saanak a tao a di agriro: Homo sum et nibil human! a me alienum puto (maysaak a tao, ket awan ania man a maipapan iti tao a di maipaay kaniak), kinuna ni Terencio; ngem no maipalugod ti maminsan a panagtagainep, ¿apay a saan a datao nga agtagainep iti nakaay-ayo kadagiti maudi a kanito ti panagbiag? Maysa pay, jawan sabali a pinagbibiagko no di bin-ig a tagtagainep! Pudno ti saoyo; ¡agtagtagainepak! dagiti (kabanuag) annaktayo awan sabali a panpanunutenda no di dagiti ar-arem ken rag-ragsak: ad-ado ti kanito a dadaelenda ket adadda a pagbannuganda ti mangallilaw ken mangdadael iti dayaw ti maysa a babai, ngem ti ipaayda a panangpanunot iti pagimbagan ti Hida; dagiti babbai, gapo iti inda panangtartaripato iti balay ken kadagiti kabbalay; ti Dios, malipatanda dagiti bukodda a balbalay ken kabbalay; dagiti lailaki, sada la nagaget iti kinadakes ket sada la maingel iti pakaibabainan; dagiti ububbing agriingda iti sipnget ken iti daan a kasasaad, dagiti agkabkabanuag agbiagda kadagiti kasasayaatan a tawtawen da nga awanan iti naimbag a panggep ket dagiti natangkenan a eppes, isuna la nga agpaayda a mangdadael kadagiti ububbing, babaen ti dakes a inda pagpatulad . . . Maragsakanak a matay . . . claudite jam riuos, pueri (nalpas ti buyaenen, ubbing).

— 415 —