uppat a pulo, nataraki ti aruatna, dakkel ti buksitna ket nalukmeg bassit.
—¿Quid video? —kinunana idi simbrek; —dania ti maáramid? ¿Quare?1
—¡Ay, kasinsin! —kinuna daydi babai, a nagtaray a simmabat kenkuana, ket makasangsangit; —pinaayabanka, ta diak ammo no ania ti maaramid kadakami . . . ¿ania ti ipatigmaánmo kadakami? Agsauka, sika ta nagadalka iti latin ket ammom ti makisinnungbat iti sao. . .
—Ngem umuna pay, "guid quareritis? Nihil est in intellectu quod prius non fuerit in sensu; nihil volitum quin praecognitum.²
Ket nagtugaw a sibabannayat. Kasla ket no adda bileg dan a mamagtalna dagiti sasaó ti latin, simmardengda a nagsangit dagiti dua nga agasawa ket inasitganda a si-uuray a bingyenna dagiti bibbibigna a mamatigmaán, a kas idi unana dagidi griego inda urayen ti makaisalakan a saó ti orákulo a mangispal kadakuada kadagidi persa a nanggubat kadakuada.
—Ania ti pagsangitanyo? ¿Ubinam gentium sumus?³
—Ammumon ti damag maipanggep iti yaalsa
—Alzamentum Ibarrae ab alferesio Guardiac civilis destructum? ¿Et nuno' ¿ket, ania? ¿Adda utang kadakayo ni don Crisóstomo?
—Awan, ngem ammom, ni Tinóng inna inawis a umay mangan ditoy balay, inna linugayan idiay Rangtay ti Espania. jiti lawag ti aldaw! ¡Kunadanto a gayyemna!
—Gayyem? -kinuna a nasdaáwan daydi lumalatín, ket timmakder, ¡amice, amicus Plato, sed magis amica veritas! ¡Ibagam no asinno ti kakuykuyogmo ket ibagakto no siasinno ka! ¡Malum est negotium et est timendum rerum istarum horrendissimum resultatum! Imm5
Ni Kapitan Tinong bimsag iti nakakigkigtot unay idi mangngegna ti kasta unay a "um"; daydi nga aweng, dakes ti ipak-
____________________
- 1 ¿Ania ti makitak? Apay?
- 2 ¿Ania ti saludsudenyo? Awan adda iti isip a di umuna nga di aglabas,
kadagiti rikrikna. Saan a kalikaguman ti di ammo. ita?
- 3¿Ania a tattao dagiti kapulpulapol?
- 4Ti yaálsa ni Ibarra iti alperes, ti Guardia Sibil naparmeken? ¿Ket,
- 5 Gayyem, ni Platon, gayyemko, ngem adadda a gayyemko ti pudno.
-Dakes dayta nga aramid, ket mabutengak a nakadakdakesto ti inná págtungpalan.
