38
nakigbulang batok sa mga kaldiro nga puthaw napusgay ug nawasigwasig ang iyang mga tinipik, kadto makapahikurat nga tanawon: nakaambit si ya sa kahimtang sa usa ka kalag nga kawadan sa tanang paglaum. Sa mga adlaw nga dili siya mopanaw,
magasuroy-suroy sa iyang kaumahan pinas-an ang usa ka “cscopeta” kay kono ang mga tulisan nanaglaroy-laroy man didtong
mga dapita ug kinahanglan gayud nga mangandam siya aron dili
mahulog sa ilang mga kamot ug mapilde unya siya sa buroka.
Ug sama sa nagabansaybansay aron dili mosipyat ang iyang “punterfa,” luthangon niya ang mga langgam, mga bunga sa kahoy
ug mga kaba:kaba ug labihan nga pagka-hinigo niya kay ang
uldog nga piniyalan sa kayutaan sa mga prayle dili na mangahas
pag-adto sa Sagpang kon dili kuyogan ug mga sibil, ug kadtong
ulipon sa maong uldog nga sukad sa halayo nakalantaw sa katahaan nga gitas-on ni Kabesang Tales nga nagasuroy-suroy sa iyang
kaumahan sama sa usa ka sundalo nga nagabantay sa ibabaw sa
usa ka “muralla,” puno sa kalisang mibiya na lamang sa iyang
tinguha sa pag-agaw sa katigayonan sa anak ni Tandang Selo.
Apan ang mga maghuhukom sa kadaitan ug ingon man ang mga maghuhukom sa kaulohan sa lalawigan wala gayud manga has paghatag kaniya ug katarungan, nangahadlok nga paurungon sa katungdanan, sama sa nahitabo sa usa nila ka kauban nga diha-diha dayon gihuboan sa katungdanan. Ug sa pagkatinuod nga sulti, kadtong mga maghuhukom dili mga tawong dautan. aduna sila ing “conciencia,” may mga maayong hiyas nga kalagnon, mga maayong lungsoranon, mga maayong amahan, mga ma ayong anak . . . ug nangasayud sila sa kahimtang nga mangilad ni Tales labaw pa sa pagkasayud nga maabut paghunahuna sa maong Tales. Daghan kanila nangasayud sa mga pasikaran sa pagkatag-iya sa usa ka tawo nga ginatudlo sa kinaadman ug sa Kasay-sayan; nangasayud sila nga ang mga prayle, pinasikad sa mga tulumanong lagda sa ilang kapunongan, ginadid-an sa paghupot ug mga katigayonan, apan nangasayud usab nga sila nanganhi sa Pilipinas gikan sa halayo nga Espanya, minglatas ug halagpad nga kadagatan dala ang usa ka katungdanan nga lugos lamang nilang nakab-ut; nangasayud sila niining tanan: nan, dili ba tuod maoy usa ka dakung binuang ang pagtuman sa hingpit sa mga sugo sa ilang katungdanan aron unya sila pa pahawaon sa walay daghang kutikuti, ug kana ilang pahimuon tungud lamang kay ang usa ka “indio” nakahunahuna ug naga-
