kan mga bagaybagay na nangyari kan saimong angkos (32).
“Su saiyang hiring surat, may mga sangtaon na ngunyan, nagsasabi sakuya na dai ako mahandal kun dai siya magsurat sako, ta kaniguan an saiyang gibo; ipinagtogon sako na magpadagos ako nin pagadal. . . benendicionan ako!”
“Kun siring an surat na iyan isinurat saimo bago siya magadan; masangtaon nang ilinobong mi siya sa saimong banwaan.”
“Anong dahelan kan pagkabilanggo kan sakong ama?”
“Huli sa sarong dahelan na pano nin dangog. Alagad, omiba ka sakuya ta kaipuhan dumuman ako sa cuartel ; ibabareta ko saimo sa paglakaw. Komabit ka sa sakong takyag.”
Naglakaw sinda daing kinaalohan sa laog nin nagkapirang hidalé; garong nagiisip su magtirang na militar asin baga naghahagad nin pasabong sa saiyang sadit na ayam na saiyang pighohorohapros.
“Siring sa natatalastas mong marhay,” an kapinohan kan saiyang pagtaram, “su saimong ama iyo kaidto an orog kayaman sa lalawigan asin minsan ngani namomotan asin iginagalang nin dakol na mga tawo, su iba man naoongis asin naoori saiya. Sa karaotan nin palad kaming mga kastila na nagpadigdi sa Filipinas bakong kami su mga magkakanigong maging iyo, sinabi ko ini maging huli sa saro kan saimong mga apo siring man sa mga kaiwal kan saimong ama. An padagos na mga pagbabago, an mga katampalasanan kan mga nasakahalankawan, an pagaapling, an kabaratohan asin an kahalipotan kan paglalakbay iyo an may sala kan gabos; digdi nakakadatong an orog kahimak sa Espana, asin kun may minapadigding marahay, madaleng rinaraot kan bansé. Tara, kadakol na mga kaiwal su saimong ama sa mga cura asin sa mga kastila.”
Digdi ominodong nin kadikit.
“May mga pirang bulan pa sana an nakakaayaw kan pakahalé mo, nagpoén su mga maraot na boot ki Padre Damaso, na dai ko ikapaliwanag an tunay na dahelan. Isinosombong siya ni Fray Damaso na dai nagkukumpisal; kan énot dai man nagkukumpisal, alagad minsan siring magkatood sindang marhay, siring sa magigiromdoman mo pa gayod. Laen pa, si Don Rafael sarong
