Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/123

This page has not been proofread.

कांय कडेन काळी कसदार जमीन आसा. बॉक्सायट, चीनी माती, डोलपमायट, मँगनीज, सिलिका, क्रोमायट आनी इल्मेनायट हे खनीज पदार्थ रत्नागिरी जिल्यांत मेळटात. हांगा जांभा फातर कापून ताच्यो चवकोनी विटो काडटात.

दोंगराळ वाठारांत काळीथर हो फातर व्हड प्रमाणांत मेळिल्ल्यान ताचेपासून व्हड व्हड खांबे आनी खडी तयार करतात. तशेंच, कुरूंदाचो फातरय हांगा मेळटा. मालगुंड, तिवरे, पूर्णगड ह्या भागांनी इल्मेनायट कनीज मेळटा. राजापूर तालुक्यांतल्या वाटुळ ह्या गांवा लागसार सिलिका आशिल्ली रेंव मेळटा; तिचो उपेग कंवची तयार करपाक जाता. दापोली, मंडणगड ह्या म्हालांतल्यान बॉक्सायट मेळटा. राजापूर, दापोली आनी चिपळूण ह्या म्हालांनी चिकणमाती मेळटा. तिचेपसून सुलचे नळे, विटो, तिजुले आनी आयदनां तयार करतात.

न्हंयोः जिल्हांतल्यो चडशो सगळ्यो न्हंयो सह्याद्रीच्या मुखेल पर्वतावळींतल्यान उगम जावन अस्तंतेक अरबी समुद्राक वचून मेळटात. शास्त्री, वाशिष्ठी, अंबा, जगबुडी, नळकडी, मुचकुंदी, जोग, काजळी आनी शुक (वाघोटन) ह्यो हांगाच्यो मुखेल न्हंयो. वाशिष्ठी न्हंय सोडल्यार, गिमांत चडशो सगळ्यो न्हंयो सुकतात पूण पावसांत तांकां हुंवार येता. सातारा जिल्यांत कोयना धरणाच्या उदकाचेर पोफळी (रत्नागिरी) गांवांत वीज तयार करतकच तें उदक उपरांत वाशिष्ठी न्हंयेंत सोडटात. त्या उदकाचो उपेग फुडें वाशिष्ठीच्या देगांचेर आशिल्ल्या शेतां खातीर जाता. ही जिल्ह्यांतली सगळ्यांत म्हत्वाची न्हंय. सह्याद्रीच्या तिवरे भागांत तिचो उगम जाता. वाशिष्ठीचे दक्षिणेक शास्त्री न्य आनी उत्तरेक रत्नागिरी, रायगड शिमेवयल्यान व्हांवपी सावित्री न्हंय आसा. न्हंयेच्या जिल्हयांतल्या महाडमेरेन ल्हान ल्हान तारवां येरादारी चलता. अरबी दर्यादेगेवयल्या बाणकोट, कळशी, दाभोळ, जयगड, भाट्ये पूर्णगड, जैतापूर ह्यो नामनेच्यो खाड्यो आसात.

हवामानः हांगाचें हवामान उश्ण, दमट आनी सम प्रकारचें आसता. गिमांत दीसपट्टें सरासरी चडांत चड तापमान ३०° से. ते ३३° से. आनी उण्यांत उणें तापमान २१° से. ते २६° से. आसता. शिंयाळ्यांत तें चडांत चड २८° से. आनी उण्यांत उणें २०° से. आसता. जिल्ह्यांत वर्सुकी सरासरी पावस ३३० सेंमी. पडटा.

वनस्पत आनी मोनजातः जिल्ह्यांतलें ४९.६१ चौ. किमी. क्षेत्र म्हळ्यार जिल्ह्याच्या भुगोलीक क्षेत्राचो १.२२% वाठार रानांखाला आसा. रत्नागिरी जिल्ह्याचे सह्याद्रिपट्टेंत मंडणगड, खेड, चिपळूण, संगमेश्वर, लांजें, राजापूर ह्या म्हालांनी रानांचें प्रमाण चड आसा. रानांनी साग, शिसव, नाणा, किंजळ, शिवण, हिरडो, खैर हे म्हत्वाचे रूख आसात. रानांतल्यान लाकडाचें उत्पादन मेळटा. तशेंच म्होंव, मेण, दीख, कात, लाख, रंग, वखदी वनस्पत, कातडी कमोवपा खातीर लागपी पदार्थ अशीं उत्पादनां रानांतल्यान मेळटात. हालीं रबराच्या झाडांचीय लागवड केल्या. रानांत वाग, लांगडे, सांबर, रानदुकर, सोंशे, कोले, हरणां हे प्राणी आसात.

अर्थीक स्थितीः उद्देगीक नदरेन हो जिल्हो खूब मागाशिल्लो. कच्च्या म्हालाची तूट, लोहमार्गाचो अभाव आनी प्रशिक्षीत कामगार फावो त्या प्रमाणांत उपलब्द माशिल्ल्या ह्या जिल्ह्याची आयजमेरेन उद्देगीक उदरगत व्हडलीशी जावंकना. रत्नागिरी जिल्ह्याचो आस्पाव महाराष्ट्रांतल्या अविकसीत जिल्ह्यांमदीं जाता. ते खातीर महाराष्ट्र आनी केंद्र शासनान खूब येवजणो चालीक लायल्यात. प्रशिक्षीत कामगार मेळचे म्हणून जिल्ह्यांत शासकीय तंत्रनिकेतनां आनी उद्देगीक प्रशिक्षण संस्थांनी स्थापणूक केल्या. कारखानदारांक तांचे गुंतवणुकींत १५% अनुदान तशेंच वीज, उदक, जमीन ह्यो सवलती जाहीर करून उत्पादीत म्हालाचेर विक्री करांतय सूट दिल्या. सद्याक कोंकण रेल्वेक लागून लोह मार्गाची उणीव ना जावन उद्देगीकरणाक वाव मेळूंक लागला.

शेती हो ह्या जिल्ह्यांतल्या लोकांचो मुखेल वेवसाय आसून सुमार ७०% लोक ह्याच वेवसायाचेर आदारून आसात. फळबागो आनी नुस्तेमारी ह्या दोन वेवसायांक जिल्ह्याचे अर्थवेवस्थेंत म्त्वाचें स्थान सा. उदक शिंपणावळीच्यो सवलती कूब उण्यो आशिल्ल्यान शेती पावसाच्या उदकाचेर आदारून आसता. खेड म्हालांतल्या कसबा नातू ह्या गांवालागसार मध्यम स्वरूपाचो उदक शिंपणावळ प्रकल्प उबारतात. भात हें जिल्ह्यांतलें मुखेल पीक आसून उणे प्रतीचे जमनींत नाचणें, वरयां, तीळ हांची खरीप पिकां घेतात. रत्नागिरी- २४, जया, सोना, पंकज अशो भाताच्यो चड उत्पादन दिवपी संकरीत जातीय लायतात. हे भायर कोळंबो, पटणी, भसड, वरंगळ ह्या प्रकारांच्या भातांचीय लागवड करतात. दापोलीच्या कृषि विद्यापीठावतीन शेतकाऱ्यांक मार्गदर्शन करतात. राजापूर, संगमेश्वर, चिपळूण आनी खेड म्हालांनी भाताचे लागवडीखालचें क्षेत्र आसा. रब्बी हंगामांत वाल, कुळीथ, मूग, पावटो, उडीद, चवळी हीं पिकां काडटात. मिरसांग, आंबो, पणस, काजू, रातांबे, नाल्ल, सुपारी हीं जिल्ह्यांतली मुखेल नगदी पिकां.

ह्या जिल्ह्यांतल्या हापूस आंब्याची खूब नामना आसून तो परदेशांतय धाडटात. तशेंच पायरी, माणकूर, रायवळ ह्या आंब्यांचेंय उत्पादन बरेंच आसता. आंब्यापसून वेगवेगळे पदार्थ तयार करपाचें तशेंच आंब्यांचो रोस कडून तो हवाबंद भरपाचो (कॅनिंगचो) वेवसाय हांगा चलता. आंब्यां खातीर लागपी खोके आनी कोंड्यांचे पांटले तयार करपाचो वेवसायूय हांगा व्हड प्रमाणाचचेर चलता. भिंडां पसून बरेंच उत्पादन मेळटा. रत्नागिरी, गुहागर, चिपळूण ह्या