Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/131

This page has not been proofread.

१८६१ च्या अदमासाक लंडनांत घोड्यागाडयेच्या चक्रांक भरीव रबरी टायर लायले. सायकलीचो सोद लागलेउपरांत १८६९ च्या अदमासाक तांकां भरीव रबरी टायर बसयले. हवा भरपाच्या पोकळ रबरी टायरांची कल्पना १८८८ त जॉन बॉयड डनलॉप हाका सुचली. लोकांक अशे टायर मानवतात म्हणपाचें कळ्ळे उपरांत ताणें १८८९त एच्. ड्यू क्रॉस हाच्या आदारान टायर करपाचो कारखानोय काडलो. ताचे उपरांत १८९५ त बॉर्दो ते पॅरीस आनी परत अशा मोटारगाडयांचे सर्तींत मुद्दाम तयार केल्ले मोटारगाडयेक रबरी पोकळ टायर पयलेच फावट लायलो. तो जरी पुराय समाधानकाराक नाशिल्लो तरीय मोटारींक अशे टायर बसोवपाक हांगाच्यान सुरवात जाली. १९१० त विमानाच्या चक्रांक बसोवपाखातीर डनलॉप कंपनीन रबरी टायर बसयले.

रबराचें उत्पादन दिवपी वनस्पतः ७९ कुळांतल्या ३११ प्रजातींच्या ८९५ जातींतल्या वनस्पतींच्या दिकांत सैमीक रबर मेळटा. ह्यो वनस्पति संवसारभर पातळिल्ल्यो आसात. पूण हातुंतल्यान थोड्याच जातींचो रबर उत्पदनाखातीर उपेग करतात.

(१) हेविया ब्राझीलियन्सिसः (इंग्लीश पॅरा रबर ट्री, काउचुक ट्री, कूळ- युफोर्बिएसी)- मूलाची ही अमेझॉन देगणांतली जात आसून सद्या ती आग्नेय आशियेंत व्हड प्रमाणांत लागवडींत आसा. संवसारांतल्या सैमीक रबराच्या उत्पादनांतलें सुमार ९८% उत्पादन हे एके जातीपसून जाता.

(२) कॅस्टिल्ला इलॅस्टिका आनी कॅ. उलेईः (कूळ- मोरेसी)- आशियांतल्या रबर मळ्यांची जावंचेपयलीं रानवटी रबराच्या वेपारी प्रमाणांल्या उत्पदनांत हयो दोन जाती म्हत्वाच्यो आशिल्ल्यो. कॅ, इलॅस्टिका ही मेक्सिको आनी मध्य अमेरिकेंतल्या रानांत वाडपी आनी त्या काळांत सगळ्यांत चड उत्पन्न दिवपी जात आसून सुमार १८५० मेरेनचें रानवटी रबराचें उत्पादन चड करून ह्या जातीपसुनच मेळटालें आनी ताका ‘पनामा रबर’ ह्या नावांन वळखताले. कॅ. उलेई ही जात अमेझॉन न्हंयेच्या देगणांत वाडपी आसून तिचेपसून काडिल्लें रबर काउचुक ह्या नावांन वेपारांत वळखताले.

(३) मॅनिहॉट ग्लॅझिओव्हीः (इंग्लीशः सीआरा रबर, मॅनिकोबा रबर, कूळ- युफोर्बिएसी)- मुळांत ब्राझीलाच्या वाठारांत वाडपी ल्हान झाड आसून हे जातीचीं झाडां भारत, श्रीलंका आनी हेर उश्ण कटिबंधांतल्या देशांत लागवडींत आसात.

(४) फायस इलॅस्टिकाः (इंग्लीशः आसाम रबर, इ॥डिया रबर, कूळः मोरेसी)- ही जात मूळची उत्तर भारत आनि मलेशियांतली. थंयचे थलावे लोक हे जातीच्या झाडाच्या दिखापसून जेवण आनी उदक व्हरपाखातीर साधनां तयार करताले.

(५) फण्टुमिया इलॅस्टिकाः (इंग्लीशः लागोस सिल्क रबर, कूळः अपोसायनेसी)- हें अस्तंत आफ्रिकेंत वाडपी झाड आसून रबर वनस्पति म्हणून ताचो सोद १८९४ त लागलो. झाडापसून रबर काडपाचो पद्दतींत बरोच बाग़ फुकट वता देखून हीं झाडां रोखडींच सोंपलीं. दुसऱ्या म्हाझुजांत परत हीं झाडां रोवन रबर काडपाचे यत्न जाले.

(६) लॅण्डोल्फिया किर्की आनी लॅ. ओवारेन्सिसः (कूळ- अपोसायनेसी)- आप्रिकेच्या रानांत वाडपीह्यो सुमार दोन मीटर व्हयासाच्यो बारीक पूण लांब झाडांच्यो जाती रबर काडपाखातीर कापतात आनी तांचेपसून दिख काडून तातूंत हेर झाडांचि रोस घालून वा वतांत कोवन तो घट्ट करताले. वाडीचे खाशेले तरेक लागून जातीची लागवड करप सोंपें न्हय.

(७) पार्थेनियम आर्जेंटॅटमः (इंग्लीशः ग्वायूल रबर, कूळ- कंपॉझिटी)- ही मोटवी झुडपाअसली वनस्पत उत्तर मेकसको आनी नैऋत्य टॅक्सासच्या रूक्ष प्रदेशांत वाडटा. तिची पिराय ३०-४० वर्सा वा चड आसता. थंयचे मूळचे रावपी हे वनस्पतीची साल दांतांनी चाबून ताचेपरस येवपी रबराचो पेल्ल करताले. १९१० वर्सांपयलींचें सुमार ५०% रबराचें उत्पादन ह्या झाडापसून जातालें. १९४४ त सुमार १०,००० टन रबराचें उत्पादन ह्या झाडापसून केलें. हें रबर संश्र्लेशीत रबरांत भरसुपाखातीर खूब उपेगी पडटा. भारतांत ह्या झाडांत रबराचें प्रमाण खुबच उणें म्हणजे सुमार ५% इतलेंच आसा. कांय झाडांनी तें २६% मेरेन सांपडलां.

(८) टॅरॅक्सकम कोक- साघीजः (इंग्लीश रशियन डँडेलऑन, कूळ- कंपॉझिटी)-१९६१ त रशियन वनस्पतीशास्त्रज्ञांक हे वनस्पतीचो सोद लागलो. समशीतोश्ण कटीबंघांतल्या हवामानांत वाडपी हे वनस्पतीची रशियेंत सुमार ८ लाख हेक्टर क्षटत्रांत लागवड केल्ली. उत्तरेकडलीं राज्यां आनी कॅनडांत ही वनस्पत बरी वाडटा आनी एका वर्साभितर दीख काडटात. दिखांत ३०% रबर आसता. झाडाच्या मुळापसून बरे प्रतीचें रबर मेळटा.