ह्या प्रदेशांत आसात. काळो दर्या आनी कॅस्पीयन दर्या हांचेमदीं आशिल्ल्या कॉकेसस् पर्वताचो दक्षिणेकडेचो भाग चड ऊंच आसा. ह्या भागांत आशिल्ल्या माऊंट एल्ब्रूस ह्या तेमकाची उंचाय ५,६४२ मी. इतली आसून, तें युरोप खंडांतलें सगळ्यांत उंचेलें तेमूक.
उत्तर- दक्षिण अशी रशियेंतल्यान पासार जावपी उराल पर्वतांची रांक रशियेचे युरोपीय आनी आशियाची अशे दोन वांटे करता. त्या पर्वातांवयल्यान एकसारक्या व्हांवपी झऱ्यांक लागून तांची खूब झीज जाल्ली आसा. पर्वतांची सरासरी उंचाय फकत ६१० मी. इतली आसा. पर्वतांच्या मध्य आनी दक्षिणेकडच्या भागांत लोखण, तांबें आनी हेर धातूंचे व्हड सांठे आसात. उराल पर्वतीय प्रदेशाच्या मध्य भागांत लोकवस्ती दाट आसून तें एक उद्देगीक केंद्र आसा. येकाटॅरीनबर्ग आनी चेलयाबींस्क हीं प्रसिद्द शारां थंय आसात.
वॅस्ट सायबेरीयन प्लेन हो संवसारांतलो सगळ्यांत व्हडलो सपाट प्रदेश. ह्या प्रदेशाखाला २६ लाख चौ.किमी. जमीन आसून तिची दर्यातळा सावन सरासरी उंचाय १५० मी. इतली आसा. ऑब ही त्या प्रदेशांतल्यान व्हांवपी प्रसिद्द न्हंय. त्या प्रदेशाची चडशी भूंय रेंवटी प्रकारची आसून, सैमीक तेल आनी वायू हांचे व्हड सांठे थंय सांपडल्यात. नोवोसिबर्क आनी ओमस्क ह्या शारांचो आस्पाव तातूंत जाता.
मध्य सारबेरीय सड्याच्या प्रदेशाची उंचाय आकर्टीक द र्यादेगेसावन दक्षिणेकडेन वाडत वता. त्या प्रदेशाची सरासरी उंचाय ६१० मी. इतली आसा. सायान आनी बायकल हीं त्या प्रदेशांतली उंचेलीं तेमकां आसून तांची उंचाय ३,३६० मी. परस चड आसा. थंय पायन प्रकारचे रुखावळीचीं दाट रानां आसात. थंयचे गीम आनी शियाओंळे खूब कडक आसतात. वेगवेगळ्या धातूंचे व्हड सांठे थंय आसात. क्रेस्नोयार्क आनी इरकूट्स्क हीं त्या प्रदेशांतलीं व्हड शारां.
उदेंत सायबेरीयन हो ऊंच प्रदेश, उसू दोंगरी आनी सड्याचो प्रदेश. कांय पर्वतांची उंचाय ३००० मी. मेरेन आसा. त्या विभागांतल्या कामचट्का व्दिपकल्पाचेर सुमार २५ क्रियाशील ज्वालामुखी आषसात. हिमान भरिल्ल्या क्लूचेवास्काया पर्वताची उंचाय ४,७५० मी. आसून तो रशियेंतलो सगळ्यांत उंचेलो ज्वालामुखी पर्वत. त्या विभागांत वेगवेगळ्या खनिजांचे व्हड सांठे आसात. पूण थंयच्या सामक्या कडक हवामानाक लागून ते काडप कुस्तार जाता.
रशियेंत साबार व्हड न्हंयो आसून, तांचो येरादारी खातीर खूब उपेग जाता. सायबेरियेंतली ‘लीना’ न्हंय ४,४०० किमी. लांब आसून ती रशियेंतली सगळ्यांत लांब न्हंय. तिचो लोट आकिर्टक म्हासागराक मेळ्ळा. आमूर, ऑब आनी येनीसे ह्यो सायबेरीया प्रदेशांतल्यान व्हांवपी हेर म्हत्वाच्यो न्हंयो. पूण वर्सांतले सात ते णव म्हयने त्यो गोठेल्ले अवस्थेंतूच आसतात. ‘वोल्गा’ ही युरोपीय रशियेंतली सगळ्यांत लांब न्हंय. मॉस्को शाराचे वायव्य दिकेक आशिल्ल्या वाल्दाय दोंगरांत तिचो उगम जाल्लो आसून, ती दक्षिणेकडेन सुमार ३,५३१ किमी. व्हांवत वचून कॅस्पियन दर्याक मेळटा. दर वर्सा ती सुमार तीन म्हयने गोठेल्ले स्थितींत उरता. डॉन आनी डिबना ह्यो युरोपीय रशियेंतल्यो हेर म्हत्वाच्यो न्हंयो.
रशियेंत ल्हान- व्हड अशीं सुमार दोन लाखांवयर तळीं आसात. कॅस्पियन दर्या हें खाऱ्या उदकांचें एक व्हड तळें. दर्ताथरासावन तें सुमार २८ मी. सकयल आसा. चोंशी वटेन भुंयेन रेवडायल्लें तें संवसारांतलें एक सगळ्यांत व्हडलें खाऱ्या उदकाचें पात्र. सेंट पिटर्सबर्गा लागसार आशिल्लें ‘लाडोगा’ हें सबंद युरोपातलें सगळ्यांत व्हडलें तळें. ‘बायकल’ तळ्याची खोलाय सुमार १,६२० मी. इतली आसून, तें संवसारांतलें सगळ्यांत खोल तळें.
हवामानः रशियेचें सरासरी हवामान थंड आसरून, थंयचो शिंयाळो खूब कडक आनी खूब तेंप मेरेन उरता. थंयच्या कडक शिंयाळ्याक लागून आदल्या तेंपार रशियेच्या दुस्मानांनी त्या देशाचेर घालल्ल्यो साबार गुरयो निकामी थरिल्ल्यान रशियेच्या शिंयाळ्याक इतिहासीक म्हत्व मेळळां. मॉस्को प्रदेशांत वर्साचे सुमार पांच म्हयने मेरेन हीम दाटिल्लो आसता.
रशियेच्या साप्प दक्षिणे कडल्या भागांत वर्साचे आठ ते णव म्हयने मेरेन हीम पातळिळळो आसता. त्या भागांतली चडशी जमीन गोठेल्ले स्थितिंतूच आसता. तशेंच त्या भागांतलें दर्यादेगाचें, तळ्यांतलें उदक चडकरून गोठेल्लेंच आसता.
शिंयाळ्या प्रमाण रशियेंतलो गिमूय खूब कडक आसता. पूण शिंयाळ्याच्या मानान ताचो तेंप खूब उणो आसता. सायबेरियेचो ईशान्य भाग हो संवसारांतलो सगळ्यांत थंड भाग, जानेवारी म्हयन्यांत त्या भागांतलें तापमान गोठबिंदू सकयल सुमार -४३° से. इतलें सकयल देंवता. जुलय म्हयन्यांत थंयचें सरासरी तापमान १६° से. इतलें आसता. केन्नाकेन्नाय तें ३८° से. मेरेन वाडटा. तापमानांत इतलो फरक संवसारांतल्या हेर खंयच्याय प्रदेशांत सांपडना. रशियेंत पावस खूब उणो पडटा. युरोपीयन प्लॅन आनी उदेंत सायबेरियेंत रशियेंतल्या हेर प्रदेशांपरस चड पावस पडटा. सायबेरियेंतल्या अस्तंत आनी मध्य भागांत १२० सेंमी. मेरेन हीम पडटा.
वनस्पत आनी मोनजातः रशियेच्या साप्प उत्तरेच्या म्हळ्यार टंड्रा प्रदेशांत रूखावळ ना. थंय खूब उण्या प्रमाणांत वेगवेगळ्या प्रकारांचीं झोंपां आनी वेगवेगळ्या प्रकाराचो शेळो सांपडटा. त्या प्रदेशांत रेनडियर, आर्क्टिक प्रकारचे लांडगे, एर्मीनेस, सोंशे आनी लॅमींग ही मोनजात सांपडटा. टायगा प्रदेशांत सिडार, फर, पायन आनी स्प्रूस, आस्पेन, बर्च, एल्म, मेपल, ओक ह्या प्रकारची कोनिफरस रूखावळ सांपडटा. जाल्यार सांस्वेल, हरण, एल्क, लिंक्स, चीनी, सोंसो ही मोनजात थंयच्या रानांनी आसा. ‘जेर्बोस’ हें
