राघवेंद्र तीर्थः (इ.स.चें 17 वें शतमान). माध्व संप्रदायाचो एक प्रचारक आनी संत. ताचो पुतणयो नारायण हाणें विजय नांवाचें एक सुंदर काव्य रचिल्लें आसून तातूंत राघवेंद्राचें चरित्र वर्णन केल्लें आसा तें अशें – ताचे आवयचें घराणें गौतमगोत्री आशिल्लें आनी आजो कृष्णभट्ट हो सम्राट कृष्णदेवराय हाका वीणावादन शिकयतालो. ताचो बापूय तिमण्णाचार्य हो एक पंडित आनी संगीततज्ञ आशिल्लो. विजयनगराचो अस्त जातकच तो तुंडीरमंडल (कांची) ह्या भागांत वचून पट्टणाक स्थायीक जालो. ताचें बायलेचें नांव गोपिका. ताका गयरुराज, वेंकटांबा आनी वेंकटनाथ अशीं तीन भुरगीं. तातुंतल्या वेंकटनाथान बरो अभ्यास करून पंडित म्हणूननामना मेळयली. कुंभकोणमचो माध्व सुधीद्रतीर्थ हाका ताची नामना कळ्ळी. तेन्ना ताणें ताका आपोवन हाडून आपल्या फाटल्यान माधिपती जावपाची आपली इत्सा उक्तायली. पुण बायल- भुरग्यांक सोडून संन्यास घेवपाची ताची तयारी नाशिल्ली. सुधींद्रतीर्थान परत परत सांगून ताच्या मनाची तयारी केली आनी निमाणें इ.स. 1621 त वेंकटनाथान त्या संप्रदायाची दिक्षा घेतली. गुरून ताका राघवेंद्र हें नांव दिल्लें. दोन वर्सांनी सुधींद्रतीर्थाक मरण आयलें तेन्ना राघवेंद्रतीर्थ मठाधिपती जालो. आपल्या पंथाच्या प्रचारा खातीर ताणें मदुराई, श्रीरंगपट्टण, उडुपी, पंढरपूर, कोल्हापूर, विजापूराक भोंवडी केली. ह्या भोंवड्यांतल्यान ताणें जायतें ग्रंथलिखाणूय केलें.
माध्व संप्रादायाची दिक्षा घेतिल्ल्यान तो व्दैतमताचो प्राचारक जालो. ताणें सुमार चाळीस ग्रंथ बरयले. तातुंतले बरेचशे ग्रंथ माधव, जयतीर्थ आनी व्यासराय हांचे गीतेवयले टिकेच्या स्रुपांत आशिल्ले. ताच्या चडशा ग्रंथाक भावदीप हें नांव आसा. ताच्या स्वतंत्र ग्रंथांत परिमल ह्या ग्रंथाची नामना आसून ताच्या नांवावयल्यान ताका परिमलाचार्य अशें नांव मेळ्ळें. ताची भास सादी आनी सरळ आशिल्ल्यान ताणें वेदान्तासारको कठीण विशय सर्वसामान्यांक समजतलो अशे रितीन मांडलो.
इ.स 1663 तो म्हैसुराक गेल्लो. थंय दोड्ड देवराज वडियार ह्या राजान ताका व्हड देणगी दिली. उपरांत तो बेल्लारी म्हालांतल्या मत्रालय गांवांत स्थायीक जालो. आडोनिचो सुभेदार सिद्दी मसूसखान हाचो दिवाण वेंकण्णा पंत हाणें हो गांव ताका दान दिल्लो. थंयच इ.स. 1671 त ताणें समाधी घेतली. जायते भावीक भोंवडेकार दर वर्सा थंय दरशना खातीर येतात.
कों. वि. सं. मं.
पूरक नोंदः माधव संप्रदाय
राजगुरू, शिवराम हरीः (जल्मः 1908, खेड – पुणें; मरणः 23 मार्च 1931, लाहोर).
भारतीय स्वातंत्र्य चळवळींतलो सशस्त्र क्रांतीवीर. मुळावें शिक्षण घेतले उपरांत तो अमरावतीक वचून, थंयचे हनुमान व्यायामशाळेच्या वातावरणांत ताणें देशभक्तीची दिक्षा घेतली. पिरायेच्या 15 व्या वर्सा तो बनारसाक संस्कृत अध्ययना खातीर गेलो.
थंय न्यायशास्त्रांतली मध्यमा परीक्षा तो पास जालो. लघु सिध्दांत कौमुदीचो ताणें अभ्यास केलो. ताका संस्कृत आनी मराठी भायर इंग्लीश, कन्नड, मळयाळम, हिंदी आनी उर्दू ह्योय भासो येताल्यो. शिवाजी आनी ताची गनिमी झुजपद्दत हे विशीं ताका तोखणाय दिसताली. कांय काळ तो काँग्रेस सेवा दलांतूय आसलो. बनारसाक आसतना ताची सचिन्देनाथ संन्याल, चंद्रशेखर आझाद ह्या क्रांतीकारी नेत्यांकडेन वळख जाली. हिंदूस्थान रिपब्लिकन आर्मींत वचून ताणें उत्तर भारतांत क्रांतीकार्यांत वांटो घेतलो. ताच्या तुबकाचो नेम अचूक आसलो. फुडें ताची भगतसिंग, जतीनदास, सुखदेव आनी( हेर पंजाबी क्रांतीकारी फुडाऱ्यांकडेन इश्टागत जाली.
सायमन कमिशन विरोधी निदर्शनांत पुलिसांनी केल्ल्या हल्ल्यांत लाला लजपतराय जखमी जालो. ताका लागून 17 नोव्हेंबर 1928 वर्सा ह्या पंजाबी फुडाऱ्याक मरण आयलें. ताच्या मरणाचो सूड घेवपाचो अशें पंजाबी क्रांतीकारकांनी थारायलें. ते खातीर चंद्रशेखर आझाद, शिवराम राजगुरू, भगतसिंग आनी जयगोपाल हांची नेमणूक केली. चंद्रशेखर आझाद आनी राजगुरू हे दोनूय संयुक्त प्रांतांतल्यान आयले. पंजाब आनी उत्तर प्रदेश फांट्या फुडाऱ्यांनी संयक्तपणान लाहोरांत ही कृती केली. ब्रिटीश पुलीस अधिकारी साँडर्स हाचेर लाहोराक 17 डिसेंबर 1928 दिसा हल्लो जालो तेन्ना पयल्योदोन गुळ्यो राजगुरूनह मारल्यो. फुडें काउन्सिल हॉलांतल्या बाँब हल्ल्या उपरांत पंजाबी फुडाऱ्यांक धरले. पूण आझाद आनी राजगुरू सुमार दोन वर्सां भूंयगत आसले. साँडर्सच्या मरणा उपरांत22 म्हयन्यांनी म्हळ्यार 30सप्टेंबर 1929 वर्सा राजगुरूक पुण्यांत धरलो आनी ताका भगतसिंग, सुखदेव हांचे वांगडा लाहोराच्या कारावासांत सुळाचेर चडयलो. ताचे यादीक ताच्या खेड ह्या जल्मगांवाचें राजगुरू नगर अशें नांव दवरलें.
कों. वि. सं. मं.
राजगोपालाचारी, चक्रवर्तीः (जल्मः 10 डिसेंबर, 1978, थोरपल्ली – तमीळनाडू; मरणः 15 डिसेंबर 1972, मद्रास).
भारतीय स्वातंत्र चळवळींतलो एक व्हड फुडारी. स्वतंत्र भारताचो पयलो गव्हर्नर जनरल (1948 – 50) आनी स्वतंत्र पक्षाचो संस्थापक अध्यक्ष (1959).
ताचो जल्म एका मध्यमवर्गीय वैश्णव ब्राह्मण कुटुंबांत जालो. ताचो बापूय नल्ल चक्रवर्ती आय्यंगार हो थोरपोल्लीचो मुनसफ
