रावणान उत्तर भारतांतल्या जायत्या राजांचो पराभव केलो. अयोध्येचेरय ताणें दोन खेपे घुरयो घाल्यो. फकत महिष्मतीचो राजा कार्तवीर्य अर्जुन आनी किष्किंधेचो वाली ह्या दोगांनीच ताची मस्ती जिरयली.
आर्य आनी राक्षस हांचेमदीं दुस्मानपण आसतालें. राक्षस आर्यांच्या प्रदेशाचेर वर्चस्व मेळोवपाक पळयताले दाल्यार आर्यांनी दक्षिण भारतांत आपली सत्ता आनी संस्कृतायेचो विस्तार करपाक नेट दिल्लो. त्या काळांत चडशे राजे राक्षसांक भियेवनच वागताले. पूण रामान ह्या सगळ्या राक्षसांचो संहार केलो. लंकेच्या झुजांत रावणाक मारल्याउपरांत भारताच्या राजकारणांतलें राक्षसांतें म्हत्व सोंपलें.
आवयच्या वंशावयल्यान राक्षसांमजीं वंश चलतालो. शिश्टाचार आनी लोकवेव्हार हांचेविशीं ते आर्यांचेंच अनुकरण करताले. कुंभकर्ण झुजाक वतना आपलो व्हडलो भाव रावणाक भॆवताडो काडून आनी अभिवादान करुन गेल्लो. रावण जेन्ना झुजामळार गेल्लो तेन्ना ताच्या पुरायतांनी मंत्रघोश करुन ताचेखातीर मंगल कामना केल्ली. अशो जायत्यो प्रथा आर्य आनी राक्षसांमदीं सारक्यो आशिल्ल्यो. राक्षसांची लग्नांय अग्निसाक्षींत सारक्यो आशिल्ल्यो. राक्षसांची लग्नांय अग्निसाक्षींत जातालीं. बायलांक उबारुन हाडून लग्न करपाची पद्दतय तांच्यांत आशिल्ली.
राक्षसांमदी स्वस्त्ययन नांवाची मांगलिक क्रिया प्रचलीत आशिल्ली. खंयच्याय व्हड कार्यांक भायर सरचेपयलीं ते स्वस्त्ययन करताले. आर्यांभाशेन तांकां तपस्याय मानवताली. पूण आर्य ऋषी पुण्य आनी परलोक मेळोवपाखातीर तप करताले जाल्यार राक्षस भौतीक शक्तीखातीर तप करताले. पूण कठोर नेम पाळपांत राक्षस आर्यांपरस फुडें आशिल्ले. आर्यांचे भशेन तेय यज्ञयाग करताले. पूण तांच्यांत मुखेलपणान यातुक्रियाच करताले. रावण एक व्हड याज्ञिक आनी अग्निहोत्रा आशिल्लो. निकुंभिला राक्षसांची कुलदेवता आशिल्ली. गुपीत आनी रहस्यमय क्रियाकलाप आचरपी आसूनय जायते राक्षस सुशिक्षित आशिल्ले. तांचेमदीं वेदविद्येचोय प्रचार जाल्लो. वेद आनी यज्ञाचें अनुश्ठान करपी राक्षसांक ब्रह्माराक्षस ह्या नांवान वळखताले. रावणाचो पूत अतिकाय वेदापारंगत आनी शास्त्र जाणपी आशिल्लो. आर्यांचे चतुर्विध पुरुषार्थय राक्षसांक मान्य आशिल्ले. महोदन नांवाच्या राक्षसांन रावणाचे राजसभेंत तांचे विवेचन केल्लेंय सांपडटा. राक्षस संस्कृत भाशाय उलताले. शास्त्रानुशीलनावांगडा ते वेगवेगळय् कलांचोय आस्वाद घोताले. सर्वज्ञ आनी बुध्दीमान अशा राक्षसांक रावणान आपले अमात्य नेमिल्ले. ताच्या दरबारांत कडक शिस्त पाळटाले. लंकेतल्या राक्षसांचीं घरां व्हड, समृध्द आनी अलंकृत आसतालीं. घरांतलें वातावरणय सुगंधित आसतालें. तशें. उद्यानां निर्माण करपाचोय तांकां छंद आसतालो.
पुराणांतल्या वर्णनांवयल्यान राक्षसांविशींची सर्वसादारण कल्पना अशी जाल्ली. अक्राळविक्राळ, काळो देह, लोमकळपी जीब, व्हड दांत, फुडें आयिल्ली खाडकी, तांबडे दोळे, जड्डे केंस अशें ताचें रुप भयानक आसतालें. पूण सगळे राक्षस तशे नाशिल्ले. रंगान जरी ते काळे आसले तरीय ते सामान्य मनशाभशेन आशिल्ले. तांचो देह मात व्हड आशिल्लो. जायत्यो राक्षिणी सोबीत आशिल्ल्यो, अशें वर्णन रामायणांत सांपडटा. मारुतीक लंकेंत सुरुप आनी कुरुप अशो दोनय तरांच्यो राक्षसीणी दिशिल्ल्यो. उपरांतच्या काळांत मात मनशाचे चे दुस्मान आशिल्ल्यान तांचेर भयानक रुपाचो आरोप केला आसुंये.
राक्षस क्रूर योध्दे आशिल्ले. गनिमी पद्दतीन ते दुस्मानाचेर घुरी घालताले. तशेंच ते जादू, विख आनी अग्नीचोय प्रयोग करताले. आपापल्या सेनापतीचे आज्ञेन ते कामां करताले. तांच्या सैन्यांत हेर- गिरीचोय एक विभाग आशिल्लो. राम आनी सुग्रीवाचे इश्टागतींत फूट घालपाखातीर रावणान शुक नांवाच्या गुप्तचराक किष्किंधेंत घडिल्लो.
इतलें सगळें आसूनय राक्षसांक आर्यांच्या फुडें हार खावंची पडली. कारण ते लोक युध्दसाधनां आनी युध्दसंचालनांत आर्यांइतले तरबेज नाशिल्ले. ते भायर आर्य हे राक्षसांपरस चड भितरले बुद्दीचे आशिल्ले.
राक्षसांची वृत्ती हिंसक आशिल्ली देखून शांतीप्रिय आर्य ऋषी मुनींच्या मतान राक्षस हेंच नांव तांकां फावतालें. ऋषी मुनींच्या यज्ञांत विध्वंस करप होच तांचो छंद आशिल्लो. जायते खेपे ते यज्ञ करपी ऋषींकय जिवेशीं मारताले. रावणय तातुंतलोच आशिल्लो. ताका ब्रह्माघ्न हें नांव मेळिल्लें. महेश्र्वर यज्ञाखातीर जमिल्ल्या ऋषींक मारुन ते तांचें रगत पियेल्लोशीं अशें रामयणांत म्हळां.
ह्यो सगळ्यो गजाली रामायणावयल्यान कळटाय तरीय राक्षस खरेपणी कोण आशिल्ले हेविशीं विद्वानांमदीं मतभेद आसात. रामायण काळांत आर्यांचे नदरेन जे धर्मभ्रश्ट जावन जातिभायेर जाताले ते राक्षसश्रेणींत वताले अशें दिसता. ह्या विधानाक पूरक अशो देखीय सांपडटात. तशेंच एकाद्रो आर्य मनिसय, घृणित अपराध केल्ल्याचो दंड म्हणून राक्षस योनूंत पडया, म्हणपाचें ह्या देखींवयल्यान जाणवता. तशेंच राक्षसांमदीं वैदिक कर्मकांड प्रचलित आशिल्ल्याचें जाणून कांय विद्वानांच्या मतान राक्षस जात ही मुळांत आर्यांचोच फांटो आशिल्लो. पूण ह्या फांट्याचो आपले मूळ संस्कृतीकडे आशिल्लो संबंद तुटलो आनी मेकळेपणाचे वागणुकेक लागून अनार्यंचोच फांटो आशिल्लो. पूण ह्या फांट्याचो आपले मूळ संस्कृतीकडे आशिल्लो संबंद तुटलो आनी तो फांटो पयसावलो. तशेंत क्रूरता आनी मेकळेपणाचे वागणुकेक लागून अनार्यत्वाक गेली.
राक्षस लोक दक्षिण भारत आनी लंकेचे मूळ रावपी आशिल्ले अशेंय दुसरें एक मत आसा. आपले रानवटी अवस्थेंतल्यान वयर येतना रामायण काळांत ते अर्दवद रानवटी आनी अर्दवट सभ्य अशे अवस्थेक पावले. वंशाचे नदरेन पळयल्यार ते ऋग्वेदांतलो आर्य दुस्मान दस्यू हाचे भशेन आशिल्ले.
रामायण काळांत भारताच्या दक्षिण तोंकालागीं लंकेंत क्रूर आनी रक्तपिपासू अशी एक मानवजात रावताली हा गजाल मात सामकी खरी.
