शारांनी वतात. गोऱ्या लोकांच्या दर्जो खूब ऊंच आसून बांतू लोक तांचे चाकर म्हणून वावुरतात.
स्वातंत्र्य पयलीं आफ्रिकन लोकांखातीर वेगळ्यो शाळा आनी वेगळी शिक्षण पद्दत आशिल्ली. पूण 1980 सावन कायद्यान शिक्षणाचो दर्जो सगळ्यांत सारको दवरला मुळावें शिक्षण फुकट आसून, तांतून शेतकीविशींचें शिक्षण सक्तीचें आसा. स्वातंत्र्या उपरांत शिक्षणाचो प्रसार खूब जाल्लो आसून, हांगा कृषी, तांत्रिक, वैजकी सारकिल्ल्या उंचेल्या शिक्षणाची वेवस्था आसा. हरारे शारांत 1955त झिंबाब्वे विद्यापिठाची स्थापना केल्या. इंग्लीश ही देशाची अधिकृत भास. चडशे लोक थळाव्यो भासो उलयतात. हरारे हें देशाचें राजपाटण आनी एक उद्देगीक शार. बूलवायो, मातारे, ग्रेट झिंबाब्वे हीं देशांतलीं हेर म्हत्वाचीं शारां. विक्योरिया घसघसो, करिबा धरण, ह्यांगे हांगाचें राखीव रान आनी राश्ट्रीय उद्यान हांगाचे ग्रेट जिंबाब्वेचे पुराणकाळीन अवशेश, आटोपो दोंगुल्ले वयलो वर्ल्ड्स व्ह्यू पॉयंट आनी थंयची सेसील ऱ्होड्साची कबर हीं मुखेल पर्यटन स्थळां.
-कों. वि. सं. मं.
लंगडी : भुरग्यांचो एक खेळ. विशिश्ट खेळामंळार कांय खेळगड्यांनी धांवप आनी एक खेळगड्यान आपल्या एका पांयाचेर तोल सांवरीत दुसरो पांय दोडून फाटले वटेन उखलून, जे धांवतात तांची फाट धरून तांकां स्पर्श करप आनी आपुणूय बाद जावंचोना असो यत्न करप.
लंगडी हो खेळ सोंपो आसून, तो मळांत मानवी हालचालींचेर आनी भुरग्यांचे उदरगतीचया टप्प्यांचेर आदारीत आशिल्ल्यान संवसारांत सगळेकडेन खेळटात.
हो खेळ 7 ते 14 वर्सां पिरायेंतलीं भुरगीं खेळटात. सुरवातीक हो खेळ खेळपी भुरग्यांचे दोन पंगड करतात. दर एका पंगडांत 9 खेळगडे आसतात. हाचें खेळांगण चवकोनी वा वाटकुळेंय काडटात. भितर सरपाखातीर खेळामळाक खूण करतात. खेळपी गडी त्या चवकोनाचे शिमेभितर येतात. मागीर एका पंगडांतलो. एक गडी एका पांयार लगंडत त्या चवकोनांत हेर घांवपी गड्यांक (आफुडपाचो) हात लावपाचो यत्न करता आनी धांवपी गडी ताचो स्पर्श जावचो न्हय हे पददतीन ताका चुकयत शिमेभितर धांवतात. लंगडी घालपी दोडिल्लो पांय जमनीक तेंकयनासतना जितल्या गड्यांक हात लायता तितलो गडी बाद जातात. तेचपरी लंगडी घालप्यान कुडिचो खंयचोय भाग जमनीक तेंकयल्यार तो बाद जाता. ताच्या जाग्यार तांच्या पंगडांतलो दुसरो गडी शिमेच्याभायर गेल्यार तो बाद जाता. हो खेळ 7 ते 14 ह्या पिरायेच्या गटांतलीं भुरगीं खेळटात. हो खेळ मुळाव्या शाळांनी आनी आंतर शाळांतल्या सर्तींनी खेळटात.
एकदां लंगडी आनी एकदां धांवती अशे दर एका पंगडाक दोन डाव मेळटात. एकेच फावटीं दोन वा तीन धांवपी खेळगडे प्रवेश करतात.
लंगडी घालप्यान बाद केल्ल्या दर एक गूण मेळटा आनी ज्या संघान चडांत चड खेळगड्याखतीर त्या संघाक एक गूण मेळटा आनी ज्या संघान चडांत चड खेळगड्यांक बाद केल्यात तो संघ जैतिवंत थारता आनी बादाबाद जाल्यारूय पुराय खेळ परत खेळटात.
लंगडेचे लमाण लंगडी, सोलापुरी लंगडी अशे प्रकार आसात.
-कों. वि. सं. मं.
लंडन : ग्रेट ब्रिटनची राजधानी, देशांतलें मुखेल शार, म्हत्वाचें वेपारी, राजकीय, उददेगीक तशेंच संस्कृतीक केंद्र आनी संवसारांतलें पोरणें इतिहासीक शार. ग्रेट लंडन ह्या नावांन वळखतल्या हाया भागाचें क्षेत्रफळ 1,580 चौ. किमी. आसून ताची लोकसंख्या 67,75,200 (1983) तशेंच ‘सिटी’ म्हणून वळखतल्या पोरन्या वाठाराचें क्षेत्रफळ फकत 2.5. चौ. किमी. आसा. 1 एप्रिल 1965 ह्या वर्सा ग्रेटन लंडननाची निर्मिती जाली. हें शार देशाच्या आग्नेय वाठारांत थेम्स न्हंयेदेगेर वाशिल्लें आसा. थेम्स न्हंये देगणांत वशिल्लो हो वाठार तांतया आकराचो आसून ताका ‘लंडन बेरिन’ ह्या नांवान वळखतात.
लंडनाच्या नावांविशीं वेगवेगळ्यो उपपत्ती आसात. हांगाचे मूळ रहिवासी लंडनर हाच्या नांवावयल्यान हाका लंडन हें नांव पडलां आसुये; जाल्यार थेम्स न्हंये देगेर बांदिल्ल्या बंदराच्या लंडिनेम ह्या नावांवयल्यान लंडन हें नांव पडलां आसुंये. लॉफटीन हें उतर केल्टिक ‘लायडीन’ हाचेवयल्यान आयलां असो तर्क आसा. पोरने आयर्लंडी भाशेंल्या लाँड म्हळ्यार रानटी, शूर ह्या उतरांपसून लंडन ह्या उतराचो उगम जालो अशें एकवॉलचें मत आसा.
हो वाठार चुन खडयेच्या फातरांनी तयार जाल्लो आसून ह्या फातरांमदी इओसीन काळांतले घटट फातर, रेंव, गाळाची माती हांची भरसण मेळटा. जामेवारींत हांगाचें तापमान 3° सॅ. जाल्यार जुलयांत 22.5° सॅ. आसता. हांगा वर्सुकी सरासरी पावस 60 सेंमी. पडटा.
लंडनाच्या इतिहासाक रोमी काळासावन सुरवात जाता. सम्राट क्लॉडियसान सैन्यावरवीं इंग्लंडाचेर घुरी घाली. ताच्या मनांत कॅम्यलोड्यूनम (कोलचेस्टर) ही राजधानी करपाचें आशिल्लें. उपरांत ताणें थेम्स न्हंयेच्या वॉल्ब्रुक ह्या फांटयाचेर पूल बांदलो. पुलाचे उतरेक कॉनीहिलचेर लंडनाची सुरवात जाली. कालांतरान कॉलचेस्टरचें म्हत्व उणें जालें आनी हें शार सगळ्या दळणवळणाचें म्हत्वाचें केंद्र जालें. इ.स. 200 च्या सुमाराक शाराभोंवतणी संरक्षक वणत काडिल्ली. रोमी काळांतले अवशेश अजुनूय हांगा पळोवंक मेळटात.
रेमी सैनिकांनी 410 वर्सां ग्रेट ब्रिटन सोडलें. उपरांत जर्मन
