पायरायट हें नांव पडलां. पायरोटायट:(FesतेFeS+S); हें चुंबकीय आशिल्लयान ताका चुंबकीय पायरायट म्हण्टात.हातु्ंत ५९.4% लोखण आनी उरिल्लो गंधक आसता. हाचो रंग कांश्यावरी ते तांब्यावरीं तांबडो आसता. हें स्फटिकी,कणसय वा संपुंजित रुपांत मेळटा.हें निकेल सल्फायडांवांगडा मेळिल्ल्यान निकेलाचो सोद घेवपाखातीर हाचो उपेग जाता.
मार्कसायट:(FeS2)हाका धवें लोह पायरायट अशेंय म्हण्टात.हातूंत ४६.६% लोखण आनी उरिल्लें गंधक आसता. हें लोखणाचें प्राथमिक स्वरुपाचें धातूक न्ही. टॅकोनायट:हातुंत लोहयुक्त फ्लिंटीसारको गाळाचो फातर आसून हेमॅटायट आनी मॅग्नेटायट हांच्या अतिसुक्ष्म कणांचें वेगवेगळ्या प्रमाणांतलें मिश्रण आसून तांतूत २५%-३५% लोखण आसता. हांचेभायर चामोसायट, क्लोरोपाल, स्टिल्पनोमिलेन, ग्रीनलायट,मिनेसोटायट आनी गुनेनायट ह्या लोखणाच्या सिलिकेटी खनिजांचो गौण धातूक म्हूण उपेग जावंक शकना. धातुकांची उत्पत्ती आनी प्रकार:भूविज्ञानीक काळ आनी भुगोलीक वांटणी लक्षांत घेतल्यार लोखणाचीं धातुकां सगळेकडे पातळिल्लीं दिसतात.कांय धातुकां संवसारांतल्या सगळ्यांत पोरन्या सुमार २.५ अब्ज वर्सा आदल्या फातरांत मेळ्ळ्यांत. ह्या धातुकांचे सांठे भूपृश्ठालागीं कांय मीटर खोलायेपसून ते शेंकड्यांनी मीटर खोलायेमेरेन मेळटात. हीं धातुकां वेगवेगळे रितीन निर्माण जाल्लीं आसून उत्पत्तीप्रमाण तांचे प्रकार अशे आसात.-(१)अग्निज धातुकां :धर्तरी थंड जावच्या आदल्या काळांत शिलारसाचें स्फटिकीभवन जावन हीं धातुकां जालीं.हातूंत चडकरुन मॅग्नेटायट आनी हेमॅटायट आनी हीं खनिजां वेगवेगळ्या प्रमाणांत आसतात.(२)अवसादी धातुकां:सवकसायेन जावपी झीज, विघटन वाहतूक आनी निक्षालन ह्या क्रियांनी अग्नित फातरांतलें खनिजांचें एकत्रिकरण जावन हीं धातुकां जातात.(३)संस्पर्शी धातुकां:हीं धातुकां अग्नि आनी गाळाच्या फातराच्या सीमावर्ती भांगांत मेळटात.हातूंत चडशीं मॅग्नेटायट, हेमॅटायट आनी ताचेवांगडा पायरायट आनी कार्बोनेटी धातुकां आसतात.(४)जलतापीय धातुकां:हीं गरम विद्रवांचे क्रियेन तयार जाल्लीं आसतात.(५)परिवर्तित धातुकां:जीवरासायनीक आनी संहतीकरणाच्या प्रक्रियांनी धातुक परिवर्तनाच्यो मालिका सुरु जावन तेवरवीं हीं धातुकां तयार जातात.(६)बहुरुपां:लोखणांचीं तीन बहुरुपां आसतात.आल्फा लोखण ७५८ से. मेरेन आसता.तें शरीरकेंद्रित घनीय संरचनेचें आसून ७६८ से. तापमानाक लोहचुंबकीय जाता.९०६ से. तापमानाक हाचें गॅमा लेखणांत रुपांतर जाता.गॅमा लोखण फलाकेंद्रित घनीय संरचनेचें समचुंबकीय आसता.ताचो Fe3C (आयर्न कार्बायड)वांगडा घनविद्राव जाता.देखून पोलाद निर्मितीचे नदरेन तें म्हत्वाचें आसा.१,४०३ से. परस चड तापमानाक डेल्टा लोखण निर्माण जाता. गुणधर्म:लोखण हें अशुध्द आसता.लोखणाचो रंग रुपेरी धवो आसून तें आकार दिवपाक येवपासारकें आनी चिवट आसता.सामक्या उण्या तापमानाक लोखण ठिसूळ आसता.तापोवन तांबडें जातकच तें मोव जाता.तें धवें दिससर तापयल्यार ताचें वितळजोडकाम करपाक मेळटा.तिख्यापरस हाचें ताणबल कमी आसून शुध्द लोखणाचें ताणबल ताच्याच परस उणें आसता.ताका लागून तें बांदकामाक वापरुंक मेळना. लोखण थंड स्थितींत धाडावन ताचें बळ आनी कठिणताय वाडोवंक येता.अशें लोखण सु.६०० से. मेरेन तापोवन सादारण तापमानामेरेन थंड केल्यार ताका मूळचे गुणधर्म प्राप्त जातात. लोखणाचो सगळ्यांत म्हत्वांचो गूण म्हळ्यार तें चुंबकाकडे आकर्शित जाता.हायड्रोक्लोरिक आनी सल्फ्युरिक अम्लांत लोखण विरगळून हायड्रोजन वायू निर्माण जाता.नायट्रिक अम्लांत लोखण विरगळटना तापमान आनी अम्लाची संहती प्रमाण नायट्रस,नायट्रिक वा नायट्रोजन डायऑक्सायड वायू भायर पडटा.श्रारीय विद्रावांचो लोखणाचेर परिणाम जायना.उच्च तापमानाक लोखणाची अमोनियांकडे विक्रिया जावन हायड्रोजन आनी आयर्न नायट्रायड (Fe4N2)निर्माण जाता.दमट आनी खारे हवेंत लोखणाचें ऑक्सिडीभवन बेगीन जाता.जाल्यार अम्लांनी ताचें संक्षारण जाता.लोखण कळमेवप हो एक रासायनिक आविश्कार आसून तो सगळेकडे दिश्टी पडटा.हाचे दोन टप्पे आसात-(१)दमट हवेंत लोखणाचो उदकाकडे संयोग जावन तें विद्राव्य स्थितींत वता.उदकांतल्या हायड्रोजन अणुच्या जाग्यार लोखणाचे आयन येतात आनी हायड्रोजन लोखणाच्या वयर पातळटा.(२)दुस-या टप्प्यात हायड्रोजनाची ह्या ऑक्सिजनाकडे संयोग जावन उदक जाता आनी ह्या उदकाच्या विद्रावांतलो लोखणाकडे विक्रिया जावन फेरिक हायड्रोक्सायडाचें हवेवांगडा विक्रिया जावन तें ल्हव ल्हव कळमेवपाक लागता.
उच्च तापमानाक लोखणाचें जावपी ऑक्सिडीभवन जावप हेंय एक प्रकारचें कळमेवप.हातूंत हवेंतल्या ऑक्सिजनाकडे लोखणाचो संयोग जावन मॅग्नेटायट (Fe3O4)जाता आनी ४०० ते ५०० से. दरम्यान हेमॅटायट (Fe2O3) जाता. उपेग:तिखें,बीड आनी घडीव लोखण तयार करपाखातीर वापरतात.बांदकाम आनी अभियांत्रिकी उद्द्योग हांच्यांत वापरपांत येवपी लोखण हीं सगळ्या कामांत उपेगी अशें द्रव्य आसा.लोखण आनी ताच्या संयोगांचो वेगवेगळेकडे उपेग करतात.सगळ्यांत शुध्द ९९.९९% लोखण संशोधनांत वापरतात.पिंड रुपांतलें
