तिची पयली भूमिका हाचेभायर 'लग्नाची बेडी' (गार्गी) 'संशयकल्लोळ'(कृतिका), १९५२ वर्सा गोवा हिंदू असोसिएशनच्या 'खडाष्टक' (दिनूची सासूमाय राधाताई), सौभद्र (नटी), 'स्वामिनी' ह्या संगीत नाटकांत जगन्नाथाची पुरूश भूमिका आदी भूमिका तिणें केल्यो. 'स्वर थांबले मैफलीचे' ह्या कोंकणी नाटकांत एके नायकिणीचे भूमिकेंत गजल, ठुमरीसारखें संगीत तिणें पेश केलें.
रत्नाकर मतकरींच्या 'पंचेचाळीस हेच लग्नाचं वय' ह्या नाटकांत भास्कर चंदावरकरान टेप केल्ल्या पार्श्र्वसंगीताचेर उडटे चालीचीं वेधक लयीचीं भावकाव्यां तिणें सादर केल्यांत. तिणें सुमार पस्तीस नाटकांत भूमिका करून मानसन्मान, पारितोशिकां मेळयल्यांत. तातुंतलीं कांय उल्लेख करपासारकीं अशीं : 'खडाष्टक' नाटकांतल्या 'रागिणी' हे भूमिकेखातीर १९५५ - ५६च्या मुंबय राज्य व्दितीय नाट्यस्पर्धेत सर्वोत्कृश्ट अभिनयाचें पारितोशिक आनी रुप्या पदक, पार्श्र्वनाथ आळतेकर नाट्यस्पर्धेत 'शांताबाई' हे भूमिकेखातीर लक्ष वेधपी अभिनेत्रीचें पारितोशीक, १९६६ अ.भा. मराठी नाट्यपरिशदेवतीन शंकर घाणेकर पुरस्कृत 'दिनकर कामण्णा' रसिक सुवर्णपदक १९८५.
गोमंतक मराठी अकादमीच्या मराठी रंगभूमिवयल्या कार्याखातीर व्हड कलावंताक प्रदान करपांत येवपी 'भानद अधिसदस्यत्व' १९९४ -९५. 'सासूबाई'ची भूमिका आशिल्ल्या 'एरियल' साबणाच्या जाहिरातीचें टीं.व्ही फिल्माचें सुवर्णपदक १९९२. तेच भूमिकेखातीर 'तमिळ' भाशेंतल्यान केल्ले जाहिरातीखातीर उत्कृश्ट अभिनयाची १९९२ वर्साची ट्रोफी तिका मेळ्ळया.
तिणें आपल्या नाटकांतल्यान सुमार पस्तीस भूमिका केल्यात. तातूंत बालनाट्य ते नवनाट्य मेरेनचो प्रवास आसा. २ बालनाट्यां, १० फार्स नाटकां, ७ विनोदी, ३ पुरूशपात्र विरहीत, १ एकपात्री आनी ४ नवनाट्यांनी तिचो सहभाग आसा. तिणें आपल्या आंगांतल्या कलागुणांनी मराठी रंगमाचयेर एक विनोदी कलावंत म्हण नामना जोडली.
- कों. वि. सं. मं.
वागळे, माई शणै : (पंदरावो शेंकडो).
पुर्विल्ल्या गोंय प्रदेशाचो सुभेदार. हो वसंत माधवाच्या घराण्यांतलो आसुंये. इ.स. १४०३ ते १४०४ ह्या काळांत विजयनगरच्या गोंय प्रदेशाचो मुखेल प्रधान वा सुभेदार म्हूण काम करतालो. १४०२ च्या वेळूस फातरपट्यांत नस्सा गोसाव्याचो मुणयारी म्हणून आनी १४१३ च्या बांदोडेंच्या फातरपट्यांत नंजण्णा गोसाव्याचो प्रतिनिधी म्हणून ताचो उल्लेख मेळटा. हाचेवयल्यान, नरसा गोसावी १४०१ ते १४०२ ह्या काळांत गोंय, चंद्रगुत्ती - कोंकण ह्या विभागाचो महाप्रधान आशिल्लो आनी गोंय प्रदेशाचो कारभार माई शणै पळयतालो असो बोध जाता. १४१३ सावन परत नंजण्ण गोसावी हो गोंय, चंद्रगुत्ती - कोंकणचो मुखेल प्रधान आसून गोंयचो कारभार नंजण्णाच्या हातासकयल माई शणै पळयतालो म्हणपाचें अनुमान काडूं येता. हो माई शणै बांदोडेंच्या बोकडबागकार देशमुखाचो संबंदीत आशिल्लो आनी मंगेशी लागसारच्या कुंकळ्ळी गांवचो रावपी आशिल्लो. ताच्या बापायचें नाव पुरसो शणै तर आडनांव वाघळा (वागळो) आशिल्ल्याचें कोंकणाख्यानांत सांगलां. ताणें नागेश आनी महालक्ष्मी देवस्थानाक वर्सावळ नेमून दिली, तशेंच निवेद्याखातीर कुळागर आनी शेताची देणगीय दिली.
- कों. वि. सं. मं.
वागोळें : (पळेयात पाखो).
वाघ, बहुगुण अनंत कामत :
पुर्तुगेज काळांतलो नामनेचो दुभाशी. ताचें घराणें मुळचें तिसवाडींतल्या पानवेल गांवचें. १७१९ ते १७५१ मेरेन पुर्तुगेज राजवटींत तो दुभाशी (मराठी पुर्तुगेज आनी पुर्तुगेजीचें मराठी भाशांतर करपी सरकारी नोकर) म्हणून वावुरलो. बहुगुण कामत वाघ व्हायसरॅाय जुआंव द् साल्दाज्य द् गाम हाचेवांगडा सावंत भोसल्यावयले मोहिमेर गेल्लो. मराठ्यांनी रायतूरचो किल्लो रेवडायलो तेन्ना वाटाघाटीक वतना काँदि द् सांदोमील ह्या व्हायसरॅायावांगडा तोय रेल्लो. १७३९ त मराठ्यांनी बारदेस आनी साश्टीचेर घुरी घाली, तेन्ना बहुगुण कामत, सांतू शणै डांगी, नारायण प्रभु, मिनू शणै, विठोजी घुमे हांचेवांगडा राय हांगा वाटाघाटीचीं उलोवणीं करूंक गेल्लो म्हणपाचो उल्लेख मेळटा.
मोगलांच्या हातांत जेन्ना फोंडेंचो किल्लो गेलो तेन्ना थंयच्या किल्लेदाराकडे वाटाघाटी करपाखातीर हिरे परोब खोलकर हाचेवांगडा बहुगुण कामतय गेल्लो. सावंत - भोसले हांचेकडेन तह करपाच्या कामगिरीरय विठोजी धुमे हाचेवांगडा कामतीक धाडिल्लो. ह्या तहावरवीं बारदेस प्रांत आनी पनेळ जुंवो पुर्तुगेजांक मेळ्ळो.
- कों. वि. सं. मं.
वाघ, बहुगुण सदाशिव कामत : पुर्तुगेज काळांतलो सरकारी दुभाशी. तो १७९४ ते १८०७ मेरेन पुर्तुगेज सरकारचो दुभाशी म्हणून वावुरलो. ताणें आपल्या दुभाशाच्या वावरावांगडा पुर्तुगेजांची कांय राजनितीक कामांय केली. वाडीकार भोंसले आनी सौंदेकार हांचेकडेन ताणें राडकीय संबंद दवरलो.
बहुगुण कामत वाघान गोंयच्या इतिहासाचे नदरेन केल्लें व्हड म्हत्वाचें काम म्हळ्यार ताणें गोंयच्या इतिहासाचेर बरयल्लें 'गोमंतकाची बखर' हें लिखाण जावन आसा.
- कों. वि. सं मं.
