Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/624

This page has not been proofread.

एरोनॉटिकल लिमिटेडच्या हेर तीन शाखा नासिक,हैदराबाद आनी कोरापुट हांगा स्थापना केल्यात.हातुंत मीग-२१ नांवाच्या विमानाचे सांचे,इंजिनां आनी इलेक्ट्रोनीक उपकरणां निर्माण करतात.विमानाचे सांचे नासिकांत,इंजिन कोरापुट हांगा आनी इलेक्ट्रोनिक उपकरणां हैदराबाद हांगा तयार जातात.

वारकरी संप्रदाय:महाराष्ट्र आनि कर्नाटक ह्या राज्यांत प्रचलीत आशिल्लो एक वैश्णव संप्रदाय.भारतीय भक्तिसंप्रदायांतलो हो एक मुखेल संप्रदाय.पंढरपूरचो विठोबा हे हांचेम उपास्य दैवत आसून,पंथानुयायांचो आंकडो सुमार धा लाख आसा.ज्ञानेश्र्वर,नामदेव,एकनाथ,तुकाराम सारकिल्ले व्हड संत ह्या पंथांत जावन गेले आनी ताणीं आपल्या वाङ्मयाच्या रुपान पंथाक प्रसिद्दी आनी गौरव प्राप्त करुन दिलो.

वारी करपी तो वारकरी.ह्या वारी उतराच्यो जायत्यो व्युत्पत्त्यो आसात.पूण ह्या संप्रदायांत वारी हेंउतर फेरी वा खेप ह्या अर्थान

Varkari

अभिप्रेत आसा.दर वर्सा वा दर म्हयन्याक नेमान एकाद्रे थळाचे यात्रेक वचपाची प्रथा,असो वारी उतराचो अर्थ रूढ आसा.वारक-यांक हें पवित्र थळ म्हणजे पंढरपुर.आषाढी,कार्तिकी,माघी आनी चैत्री ह्यो पंढरपुरच्यो मुखेल वा-यो आसात.ह्या संप्रदायाच्या इतिहासाचे स्थुलमानान विभाग पडटात ते आशे-

(१)पुंडलिक ते ज्ञानदेवामेरेनचो काळ(२)ज्ञानदेव आनी नामदेव हांचो काळ(३)भानुदास आनी एकनाथ हांचो काळ(४)तुकारामाचो काळ आनी(५)तुकारामा उपरांतचो काळ.

हातुंतल्या पुंडलिकाच्या काळाविशीं खुबुच कमी म्हायती उपलब्ध आसा.पुंडलिक हो सगळ्या भबक्तांत व्हड आशिल्लो.ताच्या भावार्थाक लागुन पांडुरंग ताच्याकडेन येवन विटेचेर उबो रावलो ही परंपरेन चलत आयिल्ली कथा ज्ञानदेवासारक्या सगळ्या संतांनी वर्णिल्ली आसा.तशेंच पुंडलिकाची कथा पद्मपुराण आनी स्कंदपुराणांतय दिल्ली आसा.

ज्ञानेश्र्वराच्या पयलीच्या काळांत विठोबाचे जायते भक्त आशिल्ले.ताचें देवूळय आशिल्लें.महाराष्ट्र,कर्नाटक आनी तेलंगण ह्या प्रदेशांतल्यान लोक विठोबाच्या दर्शनाखातिर पंढरपुराक येताले.वारीचि पद्दत कोणे घाली हाची म्हायती मेळना,तरीय ती ज्ञानेश्र्वरापयलींच्या काळांतच चालू जाल्ली.ज्ञानदेवाचो बापूय विठ्ठलपमत हो आषाढी-कार्तिकी वारीक पंढरपुराक गेल्याचो उल्लेख नामदेवान केला.इ.स.च्या सव्या शेंकड्यांत विठ्ठल देवतेची प्रसिद्दी जाल्ली.ताचेपयलीं दोनशें-तीनशें वर्सां तरी देवस्थानाचें अस्तित्व धरूं येता.पुंडलीकाचोय काळ ताचेपयलींचो आसुंये.

ज्ञानदेव आनी नामदेव हांचो काळ : इ.स.च्या तेराव्या शेंकड्याचो उत्तरार्ध आनी चवदाव्या शेंकड्याचो पुर्वार्ध हो ज्ञानदेव आनी नामदेवाचो काळ जावन आसा. हो कालखंड खुब म्हत्वाचो आसा. ह्या कालखंडाचें स्फुर्तिस्थान ज्ञानदेव आशिल्लो.गोरा कुंभार,सावता माळी,नरहरी सोनार,सेना न्हावी,परिसा भागवत,जनाबाई,चोखामेळा सारकिल्ली संतमंडळी ज्ञानदेवाच्या प्रभावळींत आशिल्ली.ह्या अठरा पंगड जातीच्या संतांनि आपले अभंगवाणीन विठ्ठलमहिमा गाजयलो.

वारकरी संप्रदायाचें मुळावण घालपाची ज्ञानदेवाची कामगिरी अशेतरेन चतुर्विध आसा-१)ताणें पंथाक सुसंगत आनि तर्कशुध्द अशें तत्वज्ञान दिलें.२)सूक्ष्म नीतिमीमांसा केलि.३)धर्मीक अणभवांचें मूल्यमापन केलें.४)लोक जागरण करुन संप्रदायाची प्रवाहि आनी अकृत्रिम समघटना बांदली.

नामदेव नि ज्ञानदेव हे एकमेकाचे सामक इश्ट आशिल्ले.नामदेवान कीर्तनभक्ती करून महाराष्ट्रांत विठ्ठलभक्तीचो खूब प्रसार केलो आनी फुडें गुजरात,राजस्थान आनी पंजाब ह्या पंथांचीं दारां सगळ्यांखातीर उक्तीं केलीं.ताका लागून पंढरपूर हें भौशिक क्षेत्र थारलें.

भानुदास आनि एकनाथाचो काळ:नामदेवाच्या निर्वाणाउपरांत (इ.स.१३५०)सुमार शंबर वर्सांनि एकनाथाचो पणजौ भानुदास हो पैठणेंत जल्मलो.ताच्या घराण्यांत विठ्ठलभक्तीची परंपरा आशिल्ली.तो नेमान पंढरीची वारी करतालो.विजयनगराच्या त्या काळांतल्या राजान जेन्ना पांडुरंगाची मूर्त आपले राजधानींत व्हेली तेन्ना भानुदासान ति परत पंढरपुराक हाडलि अशी कथा आसा.मागी .कनाथ महाराजान ह्या भागवत धर्माच्या देवळाक भागवताच्या रुपान घट्ट असो आदार दिलो.तशेंच ताणें वारकरी संप्रदायाच्या पुनरुज्जीवनाचें कार्य केलें आनि ताका ह्या कामांत फळय मेळ्ळें.एकनाथान आपल्या ग्रंथांतल्यानय भागवत धर्माचें वेगवेगळ्या पध्दतींनि बरेतरेन स्पश्टीकरण केल्लें आसा.

तुकारामाचो काळ: एकनाथाच्या निर्वाणा उपरांत णव वर्सांनी तुकाराम महाराज देहू गांवांत जल्मलो.ताणें परमार्थाचि शिकवण बरेतरेन दिलि.तेचप्रमाण वेव्हारधर्मय सांगलो.ताणें आपलें सगळें बळगें धर्मक्षेत्रांत भक्तीधर्माचें साम्राज्य रूढ करपाखातीर