कांय मूर्तीनी विष्णुचे एके वटेन वराह आनी दुसरे वटेन नरसिंहाचें तोंड केल्लें आसता.
वैखानस आगम आनी पांचरात्रसंहिता हांच्यांत मूर्तींच्या श्रेणींत ३६ विष्णुंची गणना केल्ली आसा.विष्णुच्या थीर मूर्तींक ध्रुवबेर अशें म्हण्टात.योग,भोग,वीर आनी अभिचारिक अशे विष्णुमूर्तींचे चार भेद मानिल्ले आसात.स्थानक,आसन,शयन आनी उत्तम,मध्यम,अधम शेंय एक वर्गीकरण केल्लें आसा.
बौध्द शिल्पांत विद्युज्ज्वालाकराली,दशभुज सितमारीची आनी उभयवराहानन मारीची ह्यो तीन बौध्द देवता विष्णुक आपल्या पांयासकयल माडयतात अशें विष्णुचें रुप सांपडटात.विष्णुवाहन अवलोकितेश्र्वराची मूर्तय कांय कडेन सांपडटा.
जैन मूर्तिकलेंत ऋषभनाथ ह्या तीर्थंकराचो चाकर ह्या स्वरुपांत विष्णु दाखयल्लो दिसता.
शंख,चक्र,गदा,पद्म,धोणू,श्रीवत्स,कौस्तुभ,वैजयंती,किरीट आनी कुंडल हीं विष्णुचीं आयुधां आनी अलंकार आसात.वैश्णव संप्रदायांत ह्या दर एकाचो तात्विक अर्थ सांगिल्लो आसा.शंख-पंचमहाभूतात्मक शब्दब्रह्माचें प्रतीक,नांव पांचजन्य; चक्र-मनाचें प्रतीक,नांव सुदर्शन; गदा-आदिविद्या,नांव कौमोदकी; पद्म-सैमाचें प्रतीक; धौणू-आदिमायेचेंप्रतीक,नांव शाडर्ग श्रीवत्स(कौस्तुभमणियुक्त)-तेजाचें प्रतीक,वैजयंती-आद्या,अजया शक्ती,किरीटकुटस्थ सत्व; कूंडला-क्षर आनी अ-क्षर तत्वाचीं प्रतीकां.
विष्णुचीं नांवां आनी रुपां जायतीं आशिल्ल्याचें सांगलां.ताचीं सहस्त्र नांवां वेगळीं काडून तांचें विष्णु सहस्त्रनाम हें स्वतंत्र स्तोत्र तयार केल्लें आसा.त्या नांवांनी विष्णुपुजेंत विष्णुक तुळशीपानां वा कमळां ओंपतात.पूण विष्णुचीं सकयल दिल्लीं २४ नांवां प्रसिद्द आसात.
केशव,नारायण,माधव,गोविंद,विष्णु,मधुसूदन,त्रिविक्रम,वामन,श्रीधर,ह्षीकेश,पद्मनाभ,दामोदर,संकर्षण,वासुदेव,प्रद्दुम्न,अनिरूध्द,पुरूषोत्तम,अधोक्षज,नारसिंह,अच्युत,जनार्दन,उपेंद्र,हरी आनी श्रीकृष्ण.आचमनाच्या वेळार ह्या नांवांचो पाचार करतात.
हेर देवतांसारखीच विष्णुचीय शोडशोपचार पुजा करतात.विष्णुपुजेंत तुळशीचें पान गरजेचें आसता.कमळ चड बरें.खीर वा शिरो हो विष्णुचो निवेद्य.
खंयच्याय व्रताचें कार्य पुराय जावंचें म्हणून कार्याच्या शेवटाक विष्णुस्मरण करचें,अशें सांगलां.तीन खेप विष्णवे नम असो उच्चार करून तें स्मरण करतात.
विष्णुदास नामा:(इ.स.चो १६ वो शेंकडो).
एक मराठी संतकवी.हाचेविशीं विद्वानांमदीं बरेच मतभेद आसात.तो महानुभाव आसुंये,अशें य.खु.देशपांडे सुचयतात तर ज.र. आजगांवकार तो नामा पाठक आसुंये आसो तर्क करतात.वि.ल.भावे तो एकनाथाच्या काळांतलो वा मात्सो पयलींचो दुसरो नामदेव आसुंये अशें म्हण्टात.तर गो.का.चांदोरकार विष्णुदास नामा आनी नामा कृष्णदास हे दोगय एकच अशें म्हण्टात.ल.रा.पांगारकर ताका एकनाथाचे मुस्तींतलो शिंपी विठ्ठलभक्त मानतात.डॉ.सरोजिनी शेंडेन विष्णुदास नामा आनी ताचें साहित्य हांचेर एक संशोधनात्मक प्रबंध बरयला.तातूंत तिणें विष्णुदास नामा खंयच्या एका खाशेल्या संप्रदायाचो वा परंपरेचो अनुयायी दिसना अशें म्हळां.तो ब्ह्मण आसुंयें आनी ताचो काळ शके १५०२(इ.स.१५८०) ते १५५१(इ.स. १६३३) मेरेन आसुंये.तो आनी संत नामदेव हे वेगवेगळे.ताच्या महाभारताचीं कांय पर्वां जरी महानुभावांच्या सांकेतिक लिपींत बरयल्ली आसलीं तरीय तो महानुभाव आशिल्लो धशें म्हणपाक कसलोच पुरावो ना.
श्री बा.द.सातोस्कर हाणें आपल्या गोमंतकीय मराठी साहित्याचे शिल्पकार-खंड १ ह्या ग्रंथांत मात्शी वेगळी माहिती दिल्या.प्रा.अ.भा.प्रियोळकार आनी डॉ.पांडुरंग पिसुलेंकर ह्या विद्वान संशोधकांचो संदर्भ दिवन श्री सातोस्कर सांगता, विष्णुदास नामा नांवाचो संत कवी सोळाव्या शेंकड्यांन गोयांत जावन गेलो.पुर्तुगिजांनी जप्त करून गोंयांतल्यान बागाक व्हेल्ल्या साहित्यांत, ह्या नामाच्या नांवार जायतें धर्मीक साहित्य मेळ्ळां.पूण महाराष्ट्रीय विष्णुदास नामा आनी गोंयकार विष्णुदास नामा ह्यो दोन वेगळ्यो व्यक्ती आसपाची शक्यताय चड दिसता.
विष्णुदास नामान मराठींत पुराय महाभारत बरयलां.ताचो ओवयांचो आंकडो लागीं लागीं १३,५०० इतलो आसा.तातूंत ताणें मूळ महाभारतांतल्यो खूब कथा आनी उपकथा घेवंक नात.ताचे बदला ताणें आपणे रचिल्ल्यो तशैच त्या काळार लोकांमदीं चालंत आशिल्ल्यो नव्यो कथा घाल्यात.तशेंच महाभारतांतल्या विंगड विंगड पर्वांत आयिल्ल्या कथांचें मिश्रण करून नव्योच कथा ताणें रचल्यात.महाभारतांतल्या मूळ कथांचो आराखडो तसोच दवरून ताच्या तपशिलांमदीं ताणें जाय तशे बदल केल्यात.
ताची समग्र मराठी महाभारत आनी हेर आख्यांना उपलब्ध आसात.तशेंच तुळशी आख्यान,एकादशीमहात्म,म्हाळसेनकथा,द्रौपदीस्वयंवर,कपोताख्यान,शुकाख्यान,हरिश्र्चद्राख्यान,स्फुट अभंग,पदां आनी हेर रचनाय मेळटात.
ताणें बुधबावणी नांवाचें एक काव्य रचलां.तातूंत नम:ॐ सिध्दं हो मंत्र आनी १६ स्वर आनी व्यंजनां हातुंतलें एक एक अक्षर ओवीचें सुरवेचें अक्षर म्हूण घेतलां,तातूंत पुराय रयतीन वरव्हारीक उपदेश केल्लो दिसून येता.ताणें अध्यात्मर अशो विनोदी कविताय रचल्यात.देखीक-
